SİYASETE RİAYET ETMEK, BANİLİKTEN VAZGEÇMEK: DULKADİRLİ BEYİ ŞEHSUVAROĞLU ALİ BEY’İN HACIBEKTAŞ CUMA CAMİSİ

Yıl 2016, Sayı: 79, 61 - 78, 24.10.2016

Ayşe Budak

Öz

1515 yılında kısmen, 1522 yılında ise tamamıyla Osmanlı İmparatorluğu’na bağlanmış olan Anadolu Beylikleri’nden Dulkadirlilerin son yöneticisi olan Şehsuvaroğlu Ali Bey’in Hacıbektaş’ta inşa ettirdiği Cuma Camisi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. 1515-1522 yılları arasında beyliğin başında bulunan Şehsuvaroğlu Ali Bey’in inşa ettirdiği bilinen iki yapı mevcuttur. Bunlardan ilki 1519 tarihli Hacı Bektaş Tekkesi içinde bulunan Balım Sultan Türbesi, ikincisi ise 1520 yılında inşa ettirilmiş olan Hacıbektaş Cuma Camisi’dir. Ali Bey’in bâniliğinde etkili olduğu düşünülen siyasi koşullar, Dulkadirli-Osmanlı ilişkileri ile Yavuz Sultan Selim ve Ali Bey’in ilişkilerine de değinilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Aynı bâninin aynı yerleşim yerine inşa ettirdiği yapılara olan yaklaşım farkları, her iki yapının kitabelerinden hareketle yorumlanmıştır. Ali Bey’in Yavuz Sultan Selim karşısında geri plana aldığı bâniliğinin, Dulkadirli-Osmanlı Beylikleri temel alınarak, Ali Bey ve Yavuz Sultan Selim’in yaşadığı dönem öncesi ve sonrasında diğer beylikler arasında var olup olmadığına da değinilmiştir. Şehsuvaroğlu’nun Hacıbektaş’ta inşa ettirdiği camiye ilişkin sanat tarihi yazımında görülen karışıklıklara, arşiv belgelerinden ve yapıların plan özelliklerinden hareketle açıklama getirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dulkadirliler, Cuma Camisi, Hacıbektaş, bânilik, mimari

OBEYING POLITICS, ABANDONING PATRONAGE: DULKADIRLI GOVERNOR SEHSUVAROGLU ALI BEY’S HACIBEKTASH FRIDAY MOSQUE

Öz

The Friday Mosque, which was constructed in Hacibektash by Şehsuvaroğlu Ali Bey, the last governor of one of the Anatolian Principalities which were centralized partially at 1515 and wholly at 1522 in the Ottoman Empire, is the subject matter of this study. Two major constructions are known to be constructed by the governor Şehsuvaroğlu Ali Bey who ruled the Dulkadirli Principality between 1515-1522. The first of these constructions is the Balım Sultan Shrine, which is located in the 1519 dated Hacı Bektaş Dervish Lodge and the second one is the Hacibektash Friday Mosque, which was constructed in 1520. The political conditions thought to be effective on Ali Bey’s patronage were aimed to be clarified within the perspective of Dulkadirli-Ottoman and Yavuz Sultan Selim-Ali Bey relations. Different approaches towards same patron’s different constructions in the same settlement were interpreted based on the inscription of each construction. Selecting the Dulkadirli-Osmanlı Principalities as baseline, whether the patronage of Ali Bey, which was taken to the background in the face of Yavuz Sultan Selim, took place among the other principalities before and after the eras in which Ali Bey and Yavuz Sultan Selim lived were also mentioned in this study. The confusion in the art history writings about the mosque which was constructed in Hacıbektaş by Şehsuvaroğlu was aimed to be clarified based upon the archive records and the constructions’ plan details

Anahtar Kelimeler

Dulkadirli Principality, Friday Mosque, Hacıbektash, patronage, architecture

Kaynakça

• ALTINÖZ, İ. (2005). Dulkadir vilâyetinin Osmanlı idarî düzeninde yerini alması. I. Kahra- manmaraş Sempozyumu, (Kahramanmaraş: 6-8 Mayıs 2004): 427-435.
• ARGUNŞAH, M. (1997). Şükrî-i Bitlisî selim-nâme. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• ATALAY, B. (2008). Maraş tarihi ve coğrafyası. Çev. İlyas Gökhan vd., Kahramanmaraş: Be- lediye Yayınları.
• BAYBURTLUOĞLU, Z. (2006). Kahraman Maraş’ta bir grup Dulkadiroğlu yapısı. Vakıflar Dergisi, 10: 234-250.
• BAYRAKAL, S. (2010). Nevşehir’in Hacı Bektaş ilçesindeki Bektaşi kültürüyle ilişkili Türk eserleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55: 281-310.
• ÇAM, N. (1988). Adana Ulu Camii Külliyesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DÖĞÜŞ, S. (2012). Dulkadirli Türkmenleri ve Safevilik. Uluslararası Dulkadir Beyliği Sem- pozyumu Bildiri Kitabı, Maraş, 369-388.
• EMECEN, F. (2010). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• GÖKHAN, İ. vd. (2013), Osmanlı Dönemi Maraş’ın tarihinde Dulkadirli ve Bayezidli idareci- ler. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• GÖRKAY, Z. Y. (2005). Legendand Architecture in The Ottoman Empire: The Shrines of Seyyid Gazi and Hacı Bektaş. Unpublished Doctoral Thesis. Harvard University, Massachusetts.
• GÜNDOĞDU, H. (1986). Dulkadırlı beyliği mimarisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÜNDÜZ, A. (2011). Kırşehir’de Dulkadirli adını taşıyan köyler hakkında bilgiler. Turkish Studies, 6(3): 811-833.
• İNALCIK, H. (2003). Mehmed II. TDV İslam Ansiklopedisi, 28: 395-407.
• KIRLANGIÇ, H. (2001). İdrîs-i Bidlîsî Selim Şah-Nâme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KUBAN, D. (1999). Divriği mucizesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• KOŞAY, H. Z. (1925). Hacı Bektaş tekkesi. Türkiyat Mecmuası, 2: 365-391.
• MORDTMANN, J.H. vd. (1991). Dhu’l-Kadr. Encyclopaedia of Islam, 2: 239-240.
• NECİPOĞLU, G. (2013). Sinan çağı, Osmanlı imparatorluğu’nda mimarî kültür. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• OCAK, A. Y. (1992). Balım Sultan. TDV İslam Ansiklopedisi, 5: 17-18.
• ÖZER, M. (2012). Dulkadir Bey’i Şehsuvaroğlu Ali Bey ve Sancaklı yörükleri. Uluslararası Dulkadir Beyliği Sempozyumu Bildiri Kitabı, 301-311.
• ÖZTUNA, Y. (2006). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Babıali Kültür Yayınları.
• ŞAHİN, İ. (1986). Hacım (Hacıbektaş) Köyü’nün sosyal ve demografik tarihi (1485-1584). Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 6: 31-38.
• TANMAN, B. (1996). Hacı Bektaş-ı Veli külliyesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 14: 459-471.
• TÜTÜNCÜ, M. (2011). Hacı Bektaş külliyesinin kitabeleri. I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 5: 141-162.
• UZUNÇARŞILI, İ. H. (1988). Osmanlı tarihi. 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ÜLGEN, A. S. (1962). Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası. Vakıflar Dergisi, 2: 93-97.
• YİNANÇ, R. (1994). Dulkadıroğulları. TDV İslam ansiklopedisi, 9: 553-557.
• BOA., Hatt-ı Hümayun, Dosya No:.551, Gömlek No: 27175.
• BOA., Hatt-ı Hümayun, Dosya No: 553, Gömlek No: 27362.A.
• BOA., Hatt-ı Hümayun, Dosya No: 552, Gömlek No: 27271.
• BOA., Hatt-ı Hümayun, Dosya No: 120, Gömlek No: 4900.
• BOA., Cevdet Evkaf, Dosya No: 322, Gömlek No: 16357.