ALEVİ KÜLTÜRÜNDE ÇOCUK YETİŞTİRME VE KADININ KONUMU

Yıl 2016, Sayı: 79, 79 - 94, 24.10.2016

Hatice Yalçın

Öz

Alevi toplumların inanç sistemleri ile felsefeleri aile yaşantılarında, kadınlara yaklaşımlarında ve çocuk eğitiminde belirleyicidir. Bu araştırma, Alevi toplumların geleneksel kültürde aile durumlarını ve çocukların yetiştirilmesiyle ilgili genel bilgileri ortaya koymaktadır. Çalışmada Türkiye’deki Alevi-Bektaşi geleneğinde kadınların durumu, geleneksel Alevi-Bektaşi aile yaşantısı ve Alevi inancına uygun çocuk yetiştirme geleneklerinin belirlenmesi amaçlanmış- tır. Alevilik sadece bir inanç ve ritüeller dizisi olarak ortaya konmayıp, bir toplumsal olgu olarak Alevi inancında aile, kadın ve çocuk yetiştirme konuları farklı sosyal ve kültürel yönlerden değerlendirilmiştir. Çalışma sonunda elde edilen veriler, Alevi kültüründe aile, kadın ve çocuk yetiştirme hakkında önemli ipuçları vermektedir. Aynı zamanda Alevi-Bektaşi inancında bebeklere ad koyma ve çocuklara yönelik bazı geleneksel uygulamalara da yer verilmiştir. Ülkemizde Alevi-Bektaşi geleneğinde aile yaşantısı, kadının statüsü ve Alevi inançlarına uygun şekilde çocuk yetiştirilmesiyle ilgili yapılan çalışmalar oldukça yetersizdir. Alevilerde çocuk yetiştirmeyle ilgili bilgilerin elde edilebilmesi için, çocuk yetiştirme tarzlarında belirleyici olabilecek toplumsal yapılar, toplumsal ilişkiler, aile yapıları, çocuk yetiştirme anlayışları, çocuğa yönelik aile tutumları, ailelerin kültürel, eğitsel durumları gibi konular da araştırma kapsamı içerinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alevi, Alevilik kültüründe aile, Alevilikte çocuk, Alevilikte kadın

BRINGING UP CHILDREN AND WOMEN’S STATUS IN ALEVI CULTURE

Öz

The beliefs and philosphy systems of Alevis are decisive on their lives, approaches to women and child education. This research reveals general facts of Alevian family status in traditional culture and child upbringing. In this research, it was aimed to determine the place of women in Alevism. Bektashi customs, traditional Alevian-Bektashi family life and bringing up children in accordance with Alevian beliefs. Not only Alevian belief was put forward as a set of beliefs and rituals, but also as a social fact, the subject of family, woman and bringing up children were evaluated in terms of social and cultural perspectives. The data gathered following the research give significant clues about family, woman and bringing up children in Alevian culture. At the same time, giving a name to children and some types of traditional practices were also stated in Alevi-Bektashi faith. The research studies conducted in our country are inadequate in terms of life experiences in Alevian tradition, the status of women and bringing up children in accordance with Alevian beliefs. In order to be able to attain information about bringing up a child in Alevian tradition, the determinant social structures in bringing up a child, social interactions, family structures, understanding of bringing up a child, family attitudes towards a child, social and educational situations of families were evaluated under the scope of this research

Anahtar Kelimeler

Alevism, family in the Alevian culture, the child in Alevism, women in Alevism

Kaynakça

• AKBAL, D. T. (2014). Ezelden sonsuza Alevilik. İstanbul: Çıngı Yayıncılık.
• AKTAŞ, A. (1999). Kırsal kesimdeki dönüşüm sürecinde Alevi aile yapısında meydana gelen değişmeler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Kültür Dergisi, 12: 1-36.
• AYDIN, E. (2007). Kimlik mücadelesinde Alevilik. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• BAHADIR, İ. (2004a). Alevi-Bektaşi inancına göre kadın. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 32: 13-28.
• BAHADIR, İ. (2005b). Alevi ve Sünni tekkelerinde kadın dervişler. İstanbul: Su Yayınları. s.130.
• BAL, H. (2001). Bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Yayın No: 20, Isparta, 63-65.
• BALKANLIOĞLU, M. A. (2011). Influence of Alevi-Sunni intermarriage on the spouses’ religious affiliation. The Journal of International Social Research, 4(19): 298-316.
• BALKANLIOĞLU, M. A. (2012). Alevi-Sünni evliliklerinin aile ilişkileri ile çocuk yetiş- tirme üzerine etkileri ve sosyal damgalama. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 62: 163-182.
• BOZKURT, F. (2006). Buyruk: İmam Cafer-i Sadık buyruğu. İstanbul: Kapı Yayınları.
• BRUİNESSEN, M. V. (2005). Kürtlük, Türklük, Alevilik etnik ve dinsel kimlik mücadeleleri. Çev. Hakan Yurdakul. İstanbul: İletişim Yayınları.
• BULUT, H. İ. (2013). Alevi-Bektaşi Türkmen geleneğinde sosyal dayanışma ve kardeşlik ku- rumu olarak “musahiplik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma ve Kültür Dergisi, 65: 101-118.
• ÇAMUROĞLU, R. (2003). Türkiye’de Alevi uyanışı. Der: T. Olsson, E. Özdalga, C. Raudve- re, Alevi Kimliği, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• DAY, R. A. (2005). Bir tarama değerlendirme makalesi nasıl yazılır? içinde bilimsel makale nasıl yazılır, nasıl yayımlanır. Çev: G. Ali Altay. Ankara: TÜBİTAK Matbaası.
• DEMİRBİLEK, M. (2007). Alevi kültüründe çocuk. Toplum ve Sosyal Hizmet, 18(2): 65-75.
• DİERL, A. J. (1991). Anadolu Aleviliği. Çev. Fahrettin Yiğit. İstanbul: Ant Yayınları.
• EĞRİ, G. (2008). Tokat İli Bir Sağlık Ocağı Bölgesindeki 15-49 Yaş Grubu Evli Kadınların Doğum Sonu Dönemde Anne ve Bebek Bakımına Yönelik Geleneksel Uygulamaları. Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• ERSAL, M. (2011). Alevi inanç sistemindeki ritüelik özel terimler: musahiplik. Turkish Stu- dies, 6(1): 1058-1083
• GÜMÜŞ, N. (2011). Alevilikte Kadın: Şahkulu Sultan Dergâhı’ndaki Kadınların Alevi Kadını Algılayışı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• GÜLÇİÇEK, A. D. (2002). Alevi Bektaşi edebiyatında doğa sevgisi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 22.
• HOGE, D., PETRİLLO, G., ve SMİTH, E. (1992). Transmission of religious and social values from parents to teenage children. Journal of Marriage and Family, 44(3): 569-580. http:// www.jstor.org/stable/351580. Erişim tarihi: 04.02.2016
• KAPLAN, İ. (1999). Alevi kimliği: Bir anketin sonuçları.: www.alevibektasi.eu Erişim tarihi: 06.02.2016.
• KAPTAN, R. (2011a). Gülbanklar. İstanbul: Korkmaz Dağıtım.
• KAPTAN, R. (2013b). Çocuklar için uygulamalı alevilik dersleri. İstanbul: Yıldız Yayınları.
• KAYA, H. (2006). Başka bir gözle alevilik kızılbaşlık. İstanbul: Anfora Yayınları.
• KAYMAKCAN, R. (2009). Öğretmenlerine göre din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri yeni eğilim- ler: çoğulculuk ve yapılandırmacılık, değerler eğitimi. İstanbul: Nesil Matbaacılık, 58-59.
• KESKİN, Y. M. (2001). Kırsal kesimde yaşayan Alevilerde doğum geleneğine ilişkin inanç ve uygulamalar (Elazığ Sün ve Sedefte Köyleri örneği). Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6: 41-54.
• KNOX, D., ZUSMAN, M. E., ve DANİELS, V. W. (2002). College student attitudes toward interreligious marriage. College Student Journal, 36 (1): 84.
• KORKMAZ, E. (2008). Anadolu Aleviliği, felsefesî-inancı-öğretisi-erkanı. İstanbul: Berfin Ya- yınları.
• Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• YALÇIN, H. (2012b). Gebelik, doğum, lohusalık ve bebek bakımına ilişkin geleneksel uygu- lamalar (Karaman örneği). Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 55: 19-31.
• YAZICI, M. (2011). Aleviliği Anlamanın İmkânı: Alevi Deyişlerinin ve Gülbanglarının Kaval- cık Köyü Örneğinde Sosyolojik Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• YILDIRIM, E. (2010). Tunceli yöresi Alevilerinde geçiş dönemi inanç ve uygulamaları üze- rine sosyolojik bir araştırma. EKEV Akademi Dergisi, 14(42): 17-32.