DEDELİK VE OZANLIK İLİŞKİSİ KANGALLI DEDE OZANLAR ÖRNEĞİ

Yıl 2016, Sayı: 79, 95 - 110, 24.10.2016

Hasan Coşkun

Öz

Bu makalede Alevi geleneğinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında hayati öneme sahip olan dedelik kurumu ve ozanlık geleneği arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmıştır. Geleneksel Alevi topluluklarında dedelik kurumu bireysel ve toplumsal hayatın merkezinde yer alır. Alevi Dedeleri hem dini hem de toplumsal fonksiyonlar icra eden toplum liderleridir. Alevi-Bektaşi geleneğine mensup Halk Ozanlarının birçoğu asırlardan günümüze köy köy gezerek Alevi topluluklarının dinî ve dünyevi problemlerini halletmişlerdir. Ozanlık geleneğinin en güçlü olduğu illerden biri Sivas’tır. Sivas’taki halk ozanlarının kahir ekseriyeti Alevi-Bektaşi geleneğine bağlı âşıklardır. Sivas “ozanlar ocağı”, “âşıklar yatağı” olarak meşhur olmuştur. Sivas’ın bu isimlerle anılmasında hiç şüphesiz Alevi-Bektaşi geleneğinin ayrı bir etkisi vardır. Biz de aşıklar yatağı Sivas’ın ozanlar ocağı Kangal ilçesinde yaşamış Seyit Mahzunî Dede, Suzanî Dede, Kurt Veli Dede, Hasan Fehmi Kusurî Dede ve Musa Karakaş Dede örneğinde dedelik kurumu ve ozanlık geleneği arasındaki ilişkiyi sosyolojik açıdan tespit etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Alevilik, Kangal, âşıklık geleneği, dedelik, ozanlık

RELATIONSHIP BETWEEN DEDELIK AND MINSTRELSY SAMPLE OF ALAWI LEADERSMINSTRELS FROM KANGAL

Öz

In this article, we tried to identify relationship between Dedelik Male Alawi Leaders concept and Ozan Traditional minstrel tradition that has vital importance to keep alive of the Alawi tradition and transfer it to next generations. Dedelik is in the center of individual and social life in traditional Alawi communities. Dede means Alawi community leader who performs religious and social functions. Most of Alawi Traditional minstrels Ozan have visited Alawi villages for centuries up to this time and they arranged religious and daily problems of Alawi societies. Sivas is one of powerful cities of traditional Alawi minstrelsy. Most of the minstrels Ozan in Sivas belong to Alawi-Bektashi tradition. Sivas became as a traditional Alawi minstrel center Ozanlar Ocağı or Aşıklar Yatağı . Certainly, there is a separate effect of Alawi-Bektashi tradition to remember Sivas with these names. We tried to identify sociological relationship between the Dede Concept and the Alawi Minstrelsy with the examples of some Alawi community leaders Dede living in Kangal District, Kangal is a very important place for traditional Alawi minstrelsy . They are Seyit Mahzunî Dede, Suzanî Dede, Kurt Veli Dede, Hasan Fehmi Kusurî Dede and Musa Karakaş Dede.

Anahtar Kelimeler

The Alawi tradition, Kangal, minstrelsy tradition, dedelik, minstrelsy

Kaynakça

• ALTINTAŞ, R. (2005). Alevî-Bektaşî geleneğinde dedelik kurumu, Uluslararası Bektaşîlik ve Alevîlik Sempozyumu, Bildiriler ve Müzakereler, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Isparta.
• ARVAS, A. (2015). Gezgin bir Alevi dedesi aşık Davut Sularî. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 74: 199-209.
• AYDIN, A. (2006). Akademisyenlerle Alevilik-Bektaşilik söyleşileri, Horasan Yayınları, I.Baskı, İstanbul.
• BOZKURT, F. (1999). Ozanlar Ocağı, I. Baskı, Antalya.
• BOZKURT, F. (2013). Ozanlar Ocağından Aşık Suzani. Kangal Mozaik Dergisi, 3. İstanbul.
• COŞKUN, H. (2014). Geleneksel Alevi Sosyal Örgütlenmesi: Sivas Kangal Türkmen Alevileri Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• COŞKUN, H. (2015). Kangal ve çevresindeki Alevi ocakları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 75: 97-118.
• ŞAHİN, İ. (1980). Yeni-İl Kazâsı ve Yeni-il Türkmenleri (1548-1653), Yayımlanmamış Dok- tora Tezi. İstanbul.
• EREN, S. (2002). Sosyolojik Açıdan Ordu Yöresi Aleviliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, An- kara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KARAKAŞ, M. (2003). Seyyid Garip Musa Sultan İle İlgili Bir Yeni Belge Dolayısıyla. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 25: 99-103.
• KAYA, D. (1998). Sivas’ta aşıklık geleneği (ikinci baskı). Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
• KAYA, D. (2002). Seyyid Garip Musa ve onu Konu edinen Şiirler. Halkbilim Araştırmaları, Kitapevi yayınları, İstanbul, 241-260.
• KAYA, D. (2009). Sivas halk şairleri (birinci baskı). Sivas 1000 Temel Eser, 5 Cilt, Sivas.
• KAYA, D. (2012). Sivas’ta yatırlar ve ziyaret yerleri (birinci baskı). Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas.
• OCAK, A. Y. (2002). Türkler, Türkiye ve İslam (beşinci baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• OCAK, A. Y. (2009). Türk Sufiliğine bakışlar (onbirinci baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZDEMİR, A. (2013). Pir Sultan Abdal (beşinci baskı). İstanbul: Sivas Platformu Yayınları.
• TAŞĞIN, A. (2013). Dile gelen Alevilik. Konya: Çizgi Kitabevi.
• YILDIZ, A. (2003). Sivaslı şairler antolojisi (beşinci baskı). İstanbul: Sivaslılar Vakfı Yayın- ları.
• YILMAZÇELİK, İ. ve ERDOĞAN, S. K.(2012). Alevilikte dedelik kurumu ve Mustafa dede örneği. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 4, 1-34.
• YÜCEL, N. M. (2011). Sivas ili idari birimlerine ait yer adları, Ankara.