CEP SAAT MOTİFLİ YAKAPINAR KÖYÜ TAHTACI MEZAR TAŞLARI

Yıl 2016, Sayı: 79, 143 - 170, 24.10.2016

Hür Kamil Biçici Necat Çetin

Öz

Makalenin konusunu; İzmir ili, Bayındır ilçesi, Yakapınar köyü mezarlığında bulunan Cumhuriyet dönemine ait 26 mezar taşı oluşturmaktadır. Mezar taşlarının tamamında ölüm tarihi, 16 örnekte ise ölüm tarihinin yanı sıra doğum tarihi de verilmiştir. Mezar taşlarının tümü dikdörtgene yakın gövde formundadır. Mermer malzeme ile yapılan taşlarda bazı ortak motifler dışında yoğun bir bezeme bulunmamaktadır. Mezar taşlarının ortak özellikleri tamamının üzerine cep saati motifinin işlenmiş olmasıdır. Saatlerin mevtanın ölüm saatini gösterecek şekilde işlenmiş olduğu düşünülmektedir. Bu nedenle mezar taşları üzerine işlenen saatlerde farklı saat aralıkları tespit edilmektedir. Ölüm saatlerinin gündüz mü, gece mi olduğu belirlenememiştir. Mezar taşlarında geometrik, bitkisel ve nesnelerin kullanıldığı bir bezeme programı ile karşılaşılmaktadır. Bitkisel motifler olarak asma, çiçek, kıvrık dal, lale, menekşe ve servi, geometrik motifler olarak ay ve yıldız, nesneli bezeme olarak ise kravat, kurdele, zincirli cep saati şeklinde motifler dikkat çekmektedir. Cep saat motifli mezar taş- larının tamamı erkeklere ait mezar taşları olup bir örneğin dışında tümünün başlığı insan başı biçiminde düzenlenmiştir. Taşlar üzerindeki kitabelerde genellikle kişi veya sülalelere ait lakaplar verilmiş, ölünün sahip olduğu dini unvanlar veya meslekler taşlar üzerine işlenmemiştir. Mezarlıktaki taşlar, üzerlerindeki motif ve kitabeleriyle Tahtacı Türk-Alevi kültürünü yansıtmaları nedeniyle son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mezarlık, Alevi, mezar taşı, süsleme, cep saati

YAKAPINAR VILLAGE GRAVESTONES WITH POCKET WATCH MOTIF

Öz

The subject of this article is the examination of 26 gravestones which is found Yakapinar village’s cemetery in Bayındır district in İzmir and belongs to the Republican period. On all of the gravestones, date of death is given but the date of birth and date of death are given in 16 samples. All the gravestones are close to the body in the form of a rectangle. The material of all the gravestones is marble. On the grave stones, decorations weren’t seen quite a lot. Observed in many of them elaborately, it was witnessed that all the motifs resembled each other. Common features of the gravestones are that all are treated with the motives of the pocket watch. Clocks, thought to show the time of death, are believed to be processed. Although there were people who died at the time, most of them died at different times. The time of their dead is unclear and whether it was at the daylight or night is not certain. We encounter with an embellishment program where geometric, herbal and objects are used in the gravestones. As floral motifs suspended things, flowers, curved branches, tulip, violet and cypress, moon and stars draw attention as geometric motifs while motifs in the shape of a tie, ribbon and chained pocket watch attract attention as objects of decoration. All of the grave stone patterns with pocket watch are the ones belonging to males and except for one, the rest instances of the title are arranged in the form of a human head. In the inscriptions on the stones, the nicknames of the person or family are often given but the religious titles or professions of the dead were not processed over the dead stones. Gravestones in the cemetery, with the motifs and inscriptions, are extremely important because they reflect the Tahtacı Turkish-Alewi culture

Anahtar Kelimeler

Cemetery, Alawi, gravestone, decoration, pocket watch

Kaynakça

• BİÇER, H. Y. (2005). İnanışları ve gelenekleriyle Tahtacılar. Ankara: Tekağaç Kitap-Basım Yayınları.
• BİÇİCİ, H. K. (2007). Cumhuriyet dönemi (1929-1961) Gördes’in geleneksel süsleme- li mezar taşlarından bazı örnekler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47(1): 196.
• BİÇİCİ, H. K. (2011). Tire asri mezarlığında bulunan cumhuriyet dönemi mezar taşlarından örnekler. Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim. Ankara: Rekmay Ltd.Şti., 119-134.
• ÇOŞKUN, N. C. (2013). Tahtacılar ve Tahtacı ocaklarına bağlı oymakların yerleşim Alanları.
• Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 68: 33-54. KAHYAOĞLU, S. (2013). Kazdağından esintiler. İstanbul: Ofset Yayınları.
• KARAMAĞARALI, B. (1977). Narlıdere’deki bazı figürlü mezar taşları. İslam İlimleri Der- gisi, 3: 115-147.
• KARAMAĞARALI, B. (1992). Ahlat mezar taşları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• MERHAN, A. (2014). Bayındır Tahtacıları ve dillerinin belirgin özellikleri Bilig, Bahar, 69: 70.
• ÖNAL, M. N. (2013). Muğla’da Alevi-Tahtacı Kültürü, Turkish Studies International Periodi- cal For The Languages, Literature and History of Turkish orTurkic, 8(9): 343-366.