YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN NUR BABA VE İSMAYIL ŞIHLI’NIN DELİ KÜR ROMANINDA İNANÇ İSTİSMAR

Yıl 2019, Sayı: 91, 193 - 204, 23.09.2019

Eşqane Babayeva

Öz

Bu çalışma, Türk ve Azerbaycan romanında din olgusu ve din adamı tipolojisinin nasıl bir bakışaçısıyla ele alındığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Nitekim, yirminci yüzyılın başlangıcıAzerbaycan ve Türk edebiyatlarında dinî hurafelerin eleştirildiği birçok eser kaleme alınmıştır.Bilindiği üzere, Türk edebiyatında özellikle Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar, Sadri Etem,Reşat Enis Aygen gibi yazarların eserlerinde din adamlarının eleştirisi yer almıştır. Azerbaycanedebiyatında da Abdurrahim Bey Hakverdiyev, Celil Memmedguluzade, Yusuf Vezir Çemenzeminligibi yazarların eserlerinde bu mesele konu edinilmiştir. Bu konuyu ele alan önemli yazarlardanbiri de Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve İsmayıl Şihli`dir. Y. K. Karaosmanoğlu 1889-1974 Türkedebiyatının ünlü yazarlarındandır. Dönemin sosyal siyasal olayları kendine özgü şekilde yazarınromanlarına yansımıştır. Nur Baba romanı da yazarın önemli yapıtlarındandır. İsmayıl Şıhlı 1919-1995 da, Azerbaycan edebiyatının ünlü yazarlarındandır. O, ünlü bir yazar, gazeteci, senaryoyazarı ve araştırmacı olarak bilinmektedir. İ. Şıhlı, 1965-1968 yılları arasında Azerbaycan YazarlarBirliği’nin ilk sekreteri olmuştur. 1976-1978`de “Azerbaycan” dergisinin baş editörlüğünü yaptı.1981-1987 yılları arasında Azerbaycan Yazarlar Birliği Başkanı oldu.1984`de Azerbaycan HalkYazarı onursal unvanıyla ödüllendirildi ve Azerbaycan Parlamentosunun üyesi oldu 1986, 1990 .Onun hikâye, roman, anı, çeviri gibi birçok eseri vardır. Bunlardan, Doktorun Masalı 1947 , AyrılanYollar 1957 , Deli Kür 1968 , Rakibim 1975 , Beni kaybetmeyin 1984 , Ölen Dünyam 1992 vs.isimlerini zikredebiliriz. Makalede, her iki yazarın sözü edilen eserlerinde din olgusuna bakış elealınmaktadır. Çalışmada kıyaslamalı araştırma yöntemi kullanılmaktadır. İlk önce Azerbaycan veTürk edebiyatı bağlamında konu üzerine genel değerlendirme yapılmış, daha sonra Deli Kür ve NurBaba romanı konu ve muhteva bakımdan karşılaştırılarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda, her ikieserde din olgusunun değil, dini kendi çıkarları için kullanan din adamlarının eleştirisinin yer aldığısonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk edebiyatı, Azerbaycan edebiyatı, Nur Baba, Deli Kür, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İsmayıl Şıhlı

The Abuse of Faith in The Novel Nur Baba by Y. K. Karaosmanoglu and Deli Kur by Ismayil Shikhly

Öz

This study aims to reveal the perspectives of how the phenomenon of religion and the clergyman typology in the Turkish and Azerbaijani novel. As it is known, was criticism of the clergymen in the works of writers such as Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar, Sadri Etem and Reşat Enis Aygen. In Azerbaijani literature, it was the subject of the works of writers such as Abdurrrahim Bey Hagverdiyev, Celil Memmedguluzade, Yusuf Vezir Çemenzeminli. Yakup Kadri Karaosmanoglu and İsmayıl Shikhly are among the most important writers of this subject. Y. K. Karaosmanoglu 18891974 is one of the famous writers of Turkish Literature. The social political events of the period were reflected in the novels. The novel of Nur Baba The Father Nur is one of the important works of the author. İsmayıl Shikhly is one of the famous authors of Azerbaijani literature. He known as a famous writer, an author of screenplays, publicist and a researcher of literature. He was the First Secretary of the Union of Azerbaijani Writers for a while 1965-1968. During 1976-1978, he was the chief editor of Azerbaijan magazine, and then he was the Chairman of Union of Azerbaijani Writers between 1981 and 1987. He was awarded by honorary title of Azerbaijan People’s Writer in 1984 and was member of Supreme Azerbaijan National Parliament. He has published many works such as story, novel, moment, translation. Such as, Doctor’s Tale Doktorun Masalı 1947 , Divided Ways Ayrılan Yollar 1957 , Turbulent Kura Deli Kur 1968 , My Opponent Rakibim 1975 , Do Not Miss Me Beni Kaybetmeyin 1984 , My Dead World Ölen Dünyam 1992 and etc. In this article, was analysed the phenomenon of religion in the works of both authors. Comparative research methods was used in the study. This topic was first evaluated in the context of Azerbaijani and Turkish literature, and then the Deli Kur and Nur Baba novels were analyzed in terms of idea content. As a result of the study, it was concluded that both novels were criticized not religion, but the clergy who used religion for their own benefit

Anahtar Kelimeler

Turkish literature, Azerbaijani literature, Nur Baba (The Father Nur), Deli Kur (Turbulent Kura), Yakup Kadri Karaosmanoglu, Ismayil Shikhly

Kaynakça

• Atalay, Besim. (1991). Bektaşilik ve Edebiyatı. İstanbul: Ant Yayınları.
• Aygen, Reşat Enis. (2002). Toprak Kokusu. İstanbul: Evrensel Basım Yayınları.
• Aytaş, Gıyasettin. (1999a). “Nur Baba Romanında Yozlaşan Bektaşîlik”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 9, 65-74.
• ——. (1999b). “Bektaşi Kız” Adlı Roman Hakkında Bazı Tespitler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 11, 53-60.
• ——. (2014). Tematik Roman İncelemeleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Banoğlu, Ahmet Niyazi. (1945). Bektaşi Kız. İstanbul: Vakit Matbaası.
• Eröz, Mehmet. (2014). Türkiye’de Alevîlik Bektâşîlik. 3. Baskı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ertem, Sadri. (1930). Çıkrıklar Durunca, İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Əhmədov, Əhməd. (1965). Rəşad Nuri’nin Romanları. Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı.
• Gariper, Cafer ve Yasemin Küçükcoşkun. (2008). “II. Meşrutiyet Döneminde Yayımlanan Nur Baba Romanı Ve Yarattığı Akisler”, Bilig Dergisi 47, 45-78.
• Gülendam, Ramazan. (2002). “Türk Romanında Dine Ve Din Adamına Bakış”, Hece/ Türk Romanı Özel Sayısı/ Aylık Edebiyat Dergisi 65/66/67, 303-312.
• Güntekin, Reşat Nuri. (2015). Yeşil Gece. İstanbul: İnkilap Kitabevi.
• Haqverdiyev, Əbdürrəhim Bəy. (2005). Seçilmiş Eserleri, II cild. Bakı: Lider.
• Həbibəyli, İsa. (2017). Ədəbi Şəxsiyyət Və Zaman. (Əsərləri 10 cilddə, II cild), Bakı: Elm və Təhsil.
• Kaplan, Mehmet. (1987). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, Ramazan. (1997). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. (1977). Nur Baba, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Məmmədov, Kamran. (1981). Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Bakı: Elm Nəşriyyatı.
• Məmmədquluzadə, Cəlil. (2002). Seçilmiş Əsərləri, Bakı: Çinar-Çap.
• Necîb. (1922a). “Nur Baba Romanı Münasebetiyle Bir Cevap”. İlerî, No: 1536, 11 Mayıs 1338-13 Ramazan 1340, 2-3.
• ——. (1922b). “Nur Baba Romanı”. İlerî, No: 1539, 16 Mayıs 1338-18 Ramazan 1340, 2.
• Salamoğlu, Tayyar. (2014). İsmayıl Şıxlının Bədii Nəsri, Bakı: “E.L.” NPŞ MMC.
• Şıxlı, İsmayıl. (2005). Dəli Kür. Seçilmiş Əsərləri, İki cilddə, II cild, Bakı: Şərq-Qərb.