SİVAS-YILDIZELİ KAYNAKLI BİR ALEVÎ-BEKTÂŞÎ ŞİİR MECMUASI ÜZERİNE İNCELEME

Yıl 2022, Sayı: 103, 323 - 362, 20.09.2022

Serhat Sabri Yılmaz Mustafa Han

Öz

Cönkler ve mecmualar, Türk edebiyat tarihinin değerlendirilmesinde ve bu bağlamda literatür oluşturulmasında başvurulan değerli yazmalardır. Daha önce yapılan cönk ve mecmua çalışmalarıyla ciddi bir literatür teşekkül etmiş, bilhassa şairlerin biyografileri ve şiirleriyle ilgili epey malzeme birikmiştir. Her ne kadar bahsi geçen yazmalarla ilgili ciddi sayıda çalışma yapılmış olsa da gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen yazmaların çokluğu düşünüldüğünde bu çalışmaların hâlâ yeterli olmadığı söylenebilir. Kütüphanelerin dijital arşivleri ve şahısların yazma koleksiyonlarıyla birlikte saha araştırmalarında ele geçirilen cönkler ve mecmualar, âşık tarzı ve klasik şiir geleneklerine katkı sağlayan yazılı kaynaklar konumundadır. Sivas’ın Yıldızeli ilçesine bağlı İslim köyünde tarafımızca tespit edilen bir Alevî-Bektâşî şiir mecmuası da bunlardan biridir. 2017 yılında yapılan derleme çalışmasında, köyün Alevî dedesi ve aynı zamanda ozan olan Veli Şahin, içinde Alevî-Bektâşî ozanlara ait şiirlerin bulunduğu bir mecmuayı vererek literatüre kazandırılmasını sağlamıştır. Veli Şahin Mecmuası adını verdiğimiz şiir mecmuasında başta Abdal Mûsâ, Vîrânî, Nesîmî, Şah Hatâyî, Yeminî ve Kul Himmet olmak üzere geleneğin temsilcisi 37 ozana ait 105 şiir bulunmaktadır. Veli Şahin’in de literatüre girmemiş bir ozan olmasından dolayı hakkında bilgi ve bir şiiri örnek olarak verilmiştir. Mecmuada yer alan şiirler, tertip şekline bağlı kalınarak şekil ve muhteva açısından değerlendirilmiş, ekler bölümünde “mahlas dizeleri dizini”, şiir örnekleri ve mecmuadan görseller verilmiştir. Mahlas dizeleri dizininde, mecmuada yer alan şiirlerin daha önceki divan, cönk, mecmua ve antoloji çalışmalarındaki benzer metinleri tespit edilmeye çalışılmış, bundan sonra yapılabilecek “benzer metin” çalışmaları için çeşitli veriler sunulmuştur. Bu çalışmada, Alevî-Bektâşî geleneğine ait Veli Şahin Mecmuası’nın şekil ve muhteva özellikleri ve şiirlerin benzer metinleri araştırılarak gelenek bağlamında yapılacak yeni değerlendirmelere katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Alevîlik-Bektâşîlik, Mecmua, Şiir Mecmuası, Benzer Metin, Veli Şahin

Kaynakça

• Aydemir, Yaşar. “Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü”. Bilig 19 (2001), 147-156.
• Bayrı, M. Halid. Vîrânî Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi, 1959.
• Derviş Ruhullah. Bektâşî Nefesleri. haz. Fahri Maden. İstanbul: Roza Yayınevi, 2014.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Bektaşî Şairleri ve Nefesleri. haz. A. Asude Soysal Doğan. Ankara: Çolpan Kitap, 2017.
• Karadeniz, Bekir - Akbulut, A. Cem. Alevî Bektaşî Şairleri. 8 Cilt. Bursa: Karamavi Yayınları, 2016.
• Köksal, M. Fatih. “Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları ve Kastamonulu İshâk-zâde Fevzî Mecmuası”. Ya Kebikeç-Mecmualar Arasında. 169-186. İstanbul: Kesit Yayınları, 2016.
• Kurtoğlu, Orhan. “Hurufî-Bektaşî Edebiyatına Dair Bir Şiir Mecmuası”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 45 (2008), 25-35.
• Özmen, İsmail. Alevî Bektaşî Şiirleri Antolojisi. 5 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1998.
• Öztelli, Cahit. Bektaşî-Alevî Şiirleri Antolojisi Bektaşi Gülleri. İstanbul: Özgür Yayınları, 1997.
• Tarlan, Ali Nihat. “Eski Mecmualar Arasında”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 1/2 (1946), 122-137.