THE VOCAL ASPECTS OF RAZGRAD REGION, KUBRAT DISTRICT - MADREVO, SEVAR AND BISERTSI BEKTASHI VILLAGES

Yıl 2022, Sayı: 103, 245 - 259, 20.09.2022

Durgül Çalışkan

Öz

The aim of this study is analysing the text which is compiled from the dialects of Mıdrevo,
Bisertsi and Sevar villages connected to Kubrat district, Razgrad region of Bulgaria and
compiling the existence of unused local dialects of standart Turkish. Thus, examining a
research about dialect, linguistic and culture in the framework of limited region is contribute to
Turkey Turkish dialect researchs. Working has been carried out by sampling the dialect research
methods followed in the last data of linguistic researches of Turkey Turkish dialect which is
showing a great development. Audio and video recordings compiled in Mıdrevo, Bisertsi and
Sevar villages of Kubrat district constitute the basis of the study. Texts under examination has
arisen by transcribing of these records. Dialect analysis are performed based on the compiled
texts. A Compilation Dictionary study was also carried out in order to preserve the local
vocabulary that is not used in Standard Turkey Turkish and to transfer it to future generations
as much as possible. As a result, speak of the Turks in Bulgaria have been examined as a
dialect of Turkish. With the work being put forward, dialects of Alevis-Bektashis living in the
Kubrat town of the Razgrad region of Bulgaria has been highlighted. With the examination, a
great benefit is provided to generally Turkey Turkish dialect researches and privately Balkans
Turkish dialect researches. There is no longer a question mark on dialects of Razgrad province,
the town of Kubrat, Mıdrevo, Bisertsi and Sevar region.

Anahtar Kelimeler

Phonetics, Bulgaria Turkish Dialect, Alevis-Bektashis, Razgrad, Kubrat, Dictionary.

RAZGRAD İLİ, KUBRAT İLÇESİ - MIDREVO, SEVAR VE BİSERTSİ BEKTAŞİ KÖYLERİNİN SES ÖZELLİKLERİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Bulgaristan’da Razgrad iline bağlı Kubrat ilçesi ve Mıdrevo, Bisertsi,
Sevar köyleri ağız/ağızlarına ait derlenen metinler üzerinde ses bilgisi incelemesi yapmak ve de
standart Türkiye Türkçesinde kullanılmayan yerel söz varlığını derlemektir. Böylece Türkiye
Türkçesi ağız araştırmalarına sınırlı bir bölge ağzı çerçevesinde hem dil hem de kültürel açıdan
bir araştırma yapılarak katkı sağlanmıştır. Çalışma, son yıllarda büyük gelişme gösteren Türkiye
Türkçesi ağız araştırmalarının özellikle son verilerinde izlenen ağız araştırma yöntemleri örnek
alınarak yürütülmüştür. Çalışmanın temeli Kubrat ilçesi, Mıdrevo, Bisertsi ve Sevar köylerinde
yapılan sesli ve görüntülü video kayıtlarına dayanmaktadır. Görüntülü ve sesli video kayıtlarının
metin olarak derlenmesi ve sonrasında bu metinlerin transkripsiyonlu olarak çözümlenmesiyle
incelemeye konu olan metinler ortaya çıkarılmıştır. Derlenmiş ve çözümlemesi yapılmış
metinlere dayalı olarak ses bilgisi incelemesi güncel yöntemlerle yapılmıştır. Standart Türkiye
Türkçesinde kullanılmayan mahallî nitelikli söz varlığının korunması ve olabildiğince gelecek
nesillere aktarılabilmesi için Derleme Sözlüğü çalışması da gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak,
Bulgaristan’da Türklerin konuştukları Türkçe bir ağız olarak ele alıp incelenmiştir. Ortaya
koyulan çalışmayla Bulgaristan’da Razgrad ili, Kubrat ilçesinde yaşayan Alevi-Bektaşilerin
ağzı öne çıkarılmıştır. Yapılan inceleme, genelde Türkiye Türkçesi, özelde de Balkan Türk
ağızları araştırmalarına kuşkusuz büyük yarar sağlanmıştır. Razgrad ili, Kubrat ilçesi, Mıdrevo,
Bisertsi ve Sevar ağızları bölgesi üzerinde soru işareti kalmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Ses Bilgisi, Bulgaristan Türkleri Ağzı, Alevi-Bektaşi, Razgrad, Kubrat, Sözlük.

Kaynakça

• Banguoğlu, Tahsin. Türkçenin Grameri.Ankara: Türk Dil KurumuYayınları, 2015. bg.wikipedia.org. “Турци_в_България” Erişim 9 Nisan 2022. https://bg.wikipedia. org/wiki/Турци_в_България
• Boyev, Emil. “Bugaristan Türk Diyalektolojisiyle İlgili Çalışmalar”. XI. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1966, 171-178. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1968.
• Cebeci, Ahmet – Belenli, Tuğba. “Bulgaristan Türk Halk Kültürü Üzerine Türkiye ve Yurtdışında Yapılan Araştırmalar”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 29/1 (2009), 279-294.
• Coşar, Mevhibe. “Alevi-Bektaşi Kültüründe Sayılara Yüklenen Terim Değeri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 60 (2011).
• Coşkun, Mustafa Volkan. Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2015.
• Dallı, Hüseyin. Kuzeydoğu Bulgaristan Türk Ağızları Üzerine Araştırmalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1991.
• Eckmann, Jànos. Razgrad Türk Ağzı. Türk Dili ve Tarihi Hakkında Araştırmalar I, 1-25. Ankara: TTK Yayınları, 1950.
• Eckmann, Jànos. “Dinler (Makedonya) Türk Ağzı”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 8 (1960), 189-204.
• Eckmann, Jànos. “Edirne Ağzı”. İlmî Araştırmalar 18 (2004), 135-150.
• Eker, Süer. Çağdaş Türk Dili. Ankara: Ofset Yayınları, 2011.
• Elçi, Armağan Coşkun. “Bulgaristan/Deliorman Aleviliğinde Kırklar Bayramı (Nevruz) ve Hıdrellez”. Milli Folklor 86/22 (2010).
• Engin, Refik. Trakya ve Balkanlarda Bektaşîlik ve Bektaşî Sürekleri. Malberg, Almanya: Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayınları, 2014.
• Erdi, İslam Beytullah. Bisertsi’ye Hiç Gittiniz Mi? Ankara: Alagöz Yayınları, 2006
• Erdoğan, Kutluay. Alevi-Bektaşi Gerçeği. İstanbul: Alfa Basım Yayınları, 2000.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. 2009.
• Günşen, Ahmet. “Edirne ve Yöresi Ağızlarında „Aile‟ ve „Topluluk‟ İsimleri Yapan -mn (- ıyn ~ iyn, -ıyl, -ıylı ~ -ıylın) Eki Üzerine”. Türk Dili 626 (2004), 150-162.
• Günşen, Ahmet. “Balkan Türk Ağızlarının Tasnifleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 7/4 (2012).
• Günşen, Ahmet. “Gizli Dil Açısından Alevîlik-Bektaşîlik Erkân ve Deyimlerine Bir Bakış”. Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları 2/2 (2007).
• Günşen, Ahmet. “Doğu Trakya Ağızlarının Şekil Bilgisini Belirleyen Temel Özellikler”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 3/3 (2008).
• Georgieva, İvaniçka. Bulgaristan Alevileri ve Demir Baba Tekkesi. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1998.
• Gramatikova, Nevena. “Bulgaristan’da Alevi-Bektaşi Kültürünün Korunmasında ve İfadesinde Nefeslerin ve Zakirliğin Yeri ve Rolü: Deliorman Bölgesi Örneği”. Balkanlarda Alevilik Bektaşilik (2015), 155-197.
• Kökel, Coşkun. “Bulgaristan’da Yaşayan Alevilik ve Bektaşilik Üzerine”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi 43 (2007).
• Kaderli, Zehra. “Deliorman Türk Sözel Kültüründe Adam Odaları ve Oda Geleneği”. Türkbilig 20 (2010), 107-126.
• Karaağaç, Günay. Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.
• Karahan, Leylâ. Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2014.
• Karahanova, Emiliya . Ludogorskite Aliani. Sofiya, 2000.
• Kayapınar, Ayşe. “Dobruca Yöresinde XVI. Yüzyılda Gayrı Sünnî İslam’ın İzleri”. Alevilik ve Bektaşilik Araştırmaları Dergisi 1 (2009).
• Korkmaz, Zeynep. Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2010.
• Kowalski, Tadeusz. Les Turcs et la langue turque de la Bulgarie du nord-est. Nakł Polskiej Akademji Umiejętności, 1933.
• Kowalski, Tadeusz. “Osmanisch-Turkische Dialekte”. Enzyklopädie des Islam 4 (1934), 991-1011.
• Kowalski, Tadeusz. “Kuzey – Doğu Bulgaristan Türkleri ve Türk Dili (Ö. F. Akün, Çev.)”. İÜ Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 3/(2-3) (1949), 477-500.
• Mikov, Lyubomir. “Bulgaristan’da Türk Halk Tasavvufu (Dört Türbe ve Evliyalarına İlişkin Materyallere Göre)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 52 (2009), 87-99.
• Mollova, Mefküre. “Les ga-dialectes turcs dans les Balkans et leur rapport avec les langues turc”. Balkansko Ezikoznanie 4 (1962), 239-306.
• Mollova, Mefküre. “Balkanlardaki Türk Ağızlarının Tasnifi”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten 44/1996 (1999), 167-176.
• Murtaza, Durgyul Metin. Razgrad İli Kubrat İlçesi Alevi-Bektaşi Köyleri Ağzı (İnceleme, Metinler, Sözlük). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Nemeth, Gyula. “Bulgaristan Türk Ağızlarının Sınıflandırılması”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten 28-29/1980-1981 (1983), 113-167.
• nsi.bg. National Statistical Institute: Erişim 10 Aralık 2021. https://nsi.bg
• Paşaoğlu, Sibel. “Kuzeydoğu Bulgaristan’ın Deliorman (Ludogoriye) Bölgesi Etnik Türklerinde Geleneksel Düğün Uygulamaları”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/1 (2006), 73-89.
• Piroğlu, Ali Lütfi. İçimizdeki Güzellik. Razgrad: Poligraf Yayınları, 2007.
• Riza, Esma. Balgari, turtsi i tsigani v Ludogorieto: jiteyski naglasi v etnicheskoto mnogoobrazie. Sofya: İztok-Zapad, 2010. [Риза, Есма. Българи, турци и цигани в Лудогорието: житейски нагласи в етническото многообразие. София: Изток-Запад, 2010.]
• Saygı, Hakkı. Türklerin Balkanlara Geçişi ve Alevi-Bektaşi Zümreler. Ankara: CEM Vakfı Yayınları, 2013.
• Varlı, Ersen, – Yıldırım, Turgay. “Alevi ve Bektaşi Inancinda Müzik Aktariminda Kadinin Rolü: Bursa-Şehitler Köyü Örneği”. Türk Kültürü ve Haci Bektaş Veli Araştirma Dergisi 97 (2021), 189-210.
• Vural, Hanifi, – Böler, Tuncay. Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları, 2015.