Türk Alevi/Bektaşiler ile Tahtacılar Arasındaki Paralelliklerin ve Kökenlerin İzinde

Yıl 2009, Sayı: 52, 39 - 51, 16.12.2022

İrene Markoff

Öz

Genel olarak Alevi kategorisi altında sınıflandırılan Bulgaristan’daki heteredoks Türk toplulukları, öncelikli olarak Kuzey Bulgaristan’ın Deliorman bölgesinde ve Güney Bulgaristan’ın Rhodope Dağlarında bulunurlar. 2001 yılında kaydedilen istatistikler Bulgaristan’da 53.000 heteredoks Müslüman bulunduğunu göstermektedir (Mikov 2005). Bu senkretistik topluluklar İmam Ali ve 12
imama olan bağlılıklarından dolayı Şii diye adlandırılırlar. Ayrıca bu topluluklar, 16. yüzyılda liderlerinin aşırı Şii inançlarını destekleyen Şah İsmail’in Savafi Türkmen ordusu eliti tarafından giyilen 12 katlı türbanı ifade eden ve Alevilik için daha önceden de kullanılan “Kızılbaş” kavramıyla da tanınmaktadırlar. Bunun dışında bu topluluklar Bektaşi (Bulgaristan’da var olan Çelebi ve Babağan kolları ile Bektaşi derviş ocaklarını ifade eder) ve Babai (Bulgaristan’daki Otman Baba kolunu ifade eder) olarak da isimlendirilmektedirler (de Jong 1993). Düşman çevrelerde gerçek kimliğini maskelemek olarak bilinen takiyye pratiği, Anadolu ve Balkanlarda ki bu tarz tarikatlar için genel bir stratejidir. Buralarda diğerlerinden (Sünnilerden) kaynaklanan baskı her zaman var olmuştur
ve devlet yetkilileri tarafından uygulanan ağır tedbirlerle ve zulümlerle sonuçlanmıştır (Markoff 2002).

Anahtar Kelimeler

Güney Bulgaristan, Rodaplar, Tahtacı, Alevi, Bektaşi

A CROSS-CULTURAL EXAMINATION OF THE EXPRESSIVE CULTURE OF TURKISH-SPEAKING ALEVI/BEKTASHI AND ALEVI/BABAI (BOBAI) COMMUNITIES IN THE EASTERN RHODOPE MOUNTAINS OF SOUTHERN BULGARIA: IN SEARCH OF ORIGINS AND PARALLELS WITH TURKISH ALEVIS/ BEKTASHIS AND TAHTACIS

Öz

Turkish heterodox communities in Bulgaria now subsumed under the general category of Alevi (Aliani) are found primarily in the region of Deliorman in northeastern Bulgaria and in the eastern Rhodope Mountains of southern Bulgaria. Statistics recorded in 2001 indicate that there are 53,000 heterodox Muslims in Bulgaria (Mikov 2005). These syncretistic communities are often labeled as “Shi’ites” because of their devotion to the imam ‘Ali and the 12 imams of Shi’ite Islam; as Kızılbaş (‘redheads’), an older term for Alevi referring to a turban with twelve
folds worn by Shah Ismail Safevi’s Turkmen military elite who supported their leader’s extremist Shi’ite beliefs (16th century); and more so as Bektashi (referring to the Bektashi order of dervishes and the Çelebi and Babağan branches that exist in Bulgaria) and Babai/Bobai (referring to the Otman Baba branch of dervishes in Bulgaria) in their somewhat closed communities (de Jong 1993). The practice of taqiya ‘dissimulation’ – a masking of true identity in hostile environments has been a common strategy for such sects in Anatolia and the Balkans where fear of adversity from the “others” (Sunnis) has always been omnipresent and resulted in persecution and oppressive measures imposed by state authorities over time (Markoff 2002).

Anahtar Kelimeler

Güney Bulgaristan, Rodoplar, Tahtacı, Alevi, Bektaşi