Murat Küçük, Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-i Tahtacıyan, Nefes Yayınları, İstanbul, 1995.

Yıl 2022, Sayı: 104, 591 - 595, 03.12.2022

Erdi Demir

Öz

Anadolu coğrafyasında Tahtacılar olarak bilinen Alevi Türkmenleri konu alan bu çalışma, Anadolu halk kültüründe önemli bir yere sahip Tahtacıların, toplumsal tarihleri, kökenleri ve kültürlerini incelemektedir. Evvel Horasan, Anadolu, Tahtacının Tanıklığı, Erkan İle ve Doğum-Sünnet başlıkları ile 5 bölümden oluşan çalışmada Tahtacıların, gelenek ve görenekler, düğünler, nevruz, inanç ve ritüeller bakımından çeşitlilikleri ve farklılıkları ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir. Tahtacılar üzerine yapılan çalışmaların genellikle onların etnik kökenleri vi inanç pratikleri üzerine yoğunlaştığı bilinmektedir. Bu çalışma ise sadece Tahtacıların etnik kökenleri ile sınırlı olmayıp; Tahtacıların toplumsal tarihleri, gelenek ve görenekleri, evlilik ve aile kurumları, gündelik yaşamlarını konu almıştır. Ağaçerlerinin bakiyesi kabul edilen Tahtacı toplumu, Alevi Türkmen bir topluluktur. Cemaat-i Tahtacıyan ifadesine ilk kez Osmanlı Devleti’nin Tahrir defteri kayıtlarında rastlanılmıştır. Günlük hayatta Türkçe konuşan Tahtacılar, orman ve ağaç kesme, kerestecilik, oymacılık gibi işlerle meşgul olduklarından ve dağlarda yaşadıkların Tahtacı ismini almıştır. Kendilerini Türkmen olarak tanımlayan Tahtacıların toplum tarafından Tahtacı olarak tanımlanması sadece mesleki faaliyetleri ile ilgili değildir. Nitekim tahtacı kimliğini oluşturan güçlü faktörlerdin birisi de Alevilik inancı olmuştur. Tahtacıların Alevilik inancı Anadolu’da Alevilik inancını paylaşan diğer sosyal gruplardan farklılıklar arz etmektedir. Tahtacılar, Hacı Bektaş Veli Ocağını kabul etmemekte olup; Tahtacıların bağlı olduğu iki ocak bulunmaktadır. Bunlardan birisi İzmir’in Narlıdere İlçesi’nde bulunan Yanı Yatır Ocağı ve Aydın İl’ine bağlı Reşadiye kasabasında yer alan Hacı Emirli Ocağıdır. Ocak terimi birisinin oğlu ya da belirli bir soydan gelen insanları nitelemek için kullanılan bir ifadedir. Uzun süre göçebe yaşayan Tahtacıların büyük bir kısmı yerleşik yaşama geçmiş olup; Çanakkale, Balıkesir, İzmir, Aydın, Muğla, Antalya, Mersin Isparta, Denizli, Adana, Gaziantep ve Kahramanmaraş dolarında yaşamaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Tahtacılar, Alevilik, Türkmen, Ağaçeri, Oğuz Türkleri

Kaynakça

• Küçük, Murat (1995). Horasan’dan İzmir Kıyılarına Cemaat-i Tahtacıyan. İstanbul: Nefes Yayınları.
• Sümer, Faruk. (1962). “Ağaç-Eriler”, Belleten, Cilt XXVI, Sayı 103