KINSHIP AS A CONTEXT ELEMENT IN MINSTREL POETRY AND ALEVİ MINSTRELS OF KAHRAMANMARAŞ

Yıl 2022, Sayı: 104, 279 - 296, 03.12.2022

İbrahim Erşahin , Muhammed Hanifi Çelik

Öz

A family is a community of people who are related to each other through associationsestablished by blood or marriage. The phenomenon of family/kinship constitutes a dimensionof the context, which means the atmosphere/environment of formation for folk poetry. It hasbeen pointed out by the researchers that there are several basic influences in the formation ofthe "poet-minstrel tradition", which is a culture-art-literature tradition formed by folk poetsand extending beyond millennia. One of them is the Alevi culture. The Alevi culture, whichhas a rich and deep-rooted tradition as a part and colour of Turkish literature, has trained manypoets. Kinship, which is a general attitude and context element in minstrel poetry, is also inquestion for Alevi minstrels. It can be said that the Alevi folk poets of the Kahramanmaraşregion, which constitutes the framework of the study, constitute such a large group that theycan form a voluminous anthology. With this study, 32 Alevi families and 105 minstrels/poetsbelonging to these families were identified in the Maraş region. In the study, the status ofthe related minstrels on a district-village basis, the chronological position of the people, theirkinship status and pseudonyms were expressed and the results were evaluated.Keywords: Minstrel, Alevi, Kinship, Context, Kahramanmaraş.

ÂŞIK ŞİİRİNDE BİR BAĞLAM UNSURU OLARAK AKRABALIK VE KAHRAMANMARAŞLI ALEVİ ÂŞIKLAR

Öz

Aile, kan bağı veya evlilik yoluyla kurulan birlikler yoluyla birbiriyle akraba olan kişilerin oluşturduğu bir topluluktur. Aile/akrabalık olgusu, halk şiiri içinse oluşum atmosferi/ortamı demek olan bağlamın bir boyutunu oluşturmaktadır.
Halk şairlerinin oluşturduğu ve bin yılların ötesinden bugüne uzanan bir kültür-sanat-edebiyat geleneği olan “ozanlık-aşıklık geleneği”nin oluşumunda araştırmacılar tarafından birkaç temel etkinin bulunduğuna dikkat çekilmiştir. Bunlardan biri de Alevi kültürüdür.
Türk edebiyatının bir bölümü ve rengi olarak zengin ve köklü geleneğe sahip olan Alevi kültürü, pek çok ozan/şair yetiştirmiştir.
Aşık şiirinde genel bir tutum ve bağlam unsuru olan akrabalık Alevi aşıklar için de söz konusudur. Çalışmanın çerçevesini oluşturan Kahramanmaraş yöresinin Alevi halk şairlerinin hacimli bir antoloji oluşturabilecek denli kalabalık bir grup teşkil ettiği söylenebilir.
Çalışma ile Maraş yöresinde 32 Alevi aile ve bu ailelere mensup 105 aşık/şair tespit edilmiştir.
Çalışmada ilgili aşıkların ilçe-köy bazındaki durumu, kişilerin kronolojik olarak konumu, birbirleriyle akrabalık durumu ve mahlasları dile getirilmiş ve ulaşılan sonuçlar üzerine değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aşık, alevi, akrabalık, bağlam, kahramanmaraş

Kaynakça

• Akın, Bülent. “Kültürel Belleğin Kutsal Taşıyıcıları: Alevi Cem Zâkirleri”. UHAD Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi C.2/S.3(Kasım 2019), 93-109.
• Ali Haki Edna I. Londra: Ali Haki Edna Vakfı Yayınları, 2017.
• Birdoğan, Nejat. Anadolu'nun Gizli Kültürü Alevilik. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2006.
• Boratav, Pertev Naili. Folklor ve Edebiyat-1. İstanbul: Adam Yayınları, 1982.
• Çeliker, Melda. Türkiye’de Alevilik: Siyasal Bir Analiz. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Çobanoğlu, Özkul, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2010.
• Durbilmez, Bayram. Karslı Âşık Murat Çobanoğlu Hayatı-Sanatı ve Eserleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi/Master’s Thesis, 1993.
• Durbilmez, Bayram. “Âşık Edebiyatının Oluşumu ve Gelişiminde Alevi-Bektaşi Zümrelerin Yeri ve Önemi”. Alevilik Araştırmaları Dergisi Yaz/Sayı 13, (Haziran 2017), 57-86.
• Ersoy, Ruhi. “Performans Teori” Bağlamında Sözlü Kültür Ürünleri’nin Müzelenmesi Sorunu Üzerine Bazı Görüş Ve Düşünceler”. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi Sempozyumu Bildirileri. ed. M. Öcal Oğuz vd. C1/84-90 Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını, 2004.
• Işık, Caner-Gülbahar Odabaşı Yılmaz. “Cem İbadetinde Muhabbet Erkânı: Gösterimci Kuram Analizi”. Alevilik Araştırmaları Dergisi Yaz/Sayı 13, (Haziran 2017) , 87-104.
• Kaya, Doğan. Aşık Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2000.
• Kaya, Doğan. Sivas’ta Âşıklık Geleneği. Sivas: 1998.
• Kaya, Doğan. Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsatî. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 1994.
• Kaya, Doğan. “Bir Âşık Ailesi: Âşık Yüzbaşıoğlu ve Ailesindeki Diğer Âşıklar”. Folklor/Edebiyat, S. 28 (2001), s. 69-84.
• Kaya, Doğan: “İrsiyet, Âşıklık ve Dört Âşık”. Erciyes, S. 29 (Eylül 2002), s. 16-19.
• Kaya, Doğan. “Âşık Edebiyatında “Âşık Aile” Kavramı-Ağrı ve Sivas Örneği”. V. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu (16-18 Ekim 2019) Bildirileri, s. 605-612. Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayını, 2020.
• Noyan, Bedri. Bektaşilik Alevilik Nedir. Ankara: Sanat Kitabevi, 1987.
• Özarslan, Metin. Erzurum Âşıklık Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları, 2001.
• Özdemir, Kadirhan. Türkiye’deki Halk Bilimi Çalışmaları Ve Bunlarda Kullanılan Kuram, Yöntem Ve Teknikler. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Özkaynak, M. Eda. Masal Formellerinin Sembolik Çözümlemesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Özmen, İsmail. Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Özveren, Sema. Kahramanmaraş Alevi Ocaklarında İnanç, İbadet ve Erkân: Sinemilli Ocağı Örneği. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Taşlıova, M. Mete. “Baba-Oğul Âşıklar: Âşıklık Geleneğinde Yeni Bir Model”. Türkbilig, 15(2008) 94-109.