KEÇECİ BABA DERGÂHI’NDA DÜŞKÜNLÜK VE DÜŞKÜN KALDIRMA ERKÂNI

Yıl 2022, Sayı: 104, 415 - 439, 03.12.2022

Funda Şirinoğlu

Öz

13. yüzyılda Horasan erenlerinin Anadolu’ya gelişi ile birlikte Aleviliğin konargöçer topluluklar arasında yaygınlaşması ve kurumlaşması üzerine gelişen ocak sistemi, Alevi inancı ve sosyal yapısı üzerinde etkili olmuştur. Mürşit, pir, rehber, dede ve talip ekseninde sürdürülen ibadet sistemi, aynı zamanda sosyal hukuk çerçevesini de oluşturmaktadır. Ocakların adı bağlı oldukları erenlerin adı ile anılmaktadır. Ocak kurucularının ehlibeyt soyundan gelmeleri, keramet göstermeleri ve hizmet etmeleri gerekmekte, bunlardan bir ya da birkaç özelliğe sahip olanların genellikle ocak kurduğu görülmektedir. Dedelik görevi de söz konusu erenlerin soyundan gelen “Ocakzadeler” tarafından yürütülmeye devam etmektedir. Alevi yolu, “Hak, Muhammed, Ali” yoludur. Sosyal hayatta etkin olan Alevi ocak sistemi, adaleti uygularken kendi “suç” tanımını yapmış ve cezalarını da erkâna göre uygulamıştır. Günümüze kadar sözlü kültür ile gelen Alevilik yol ve erkânı pek az ocakta aynı şekilde devam etmektedir. Yine 13. yüzyılda Anadolu’ya gelip Ahilik teşkilatının son mensuplarından olduğu tahmin edilen Keçeci Baba, adı Fakihler olan ve daha sonra Keçeci köyü olarak bilinen bölgede bir zaviye kurmuştur. Seyyid Ahi Mahmud Veli’nin kurduğu “Keçeci Baba Ocağı”, Tokat ili Erbaa ilçesi Keçeci köyünde, Keçeci Baba Ocakzadesi olan dedeler tarafından, erkânıyla birlikte hâlâ varlığını sürdürmektedir. Aleviliğin düşkünlük kavramı ve düşkün kaldırma konusunun, yeterli olmamakla beraber, araştırılmış olsa da Keçeci Baba Ocağında daha önce kapsamlı olarak ele alınmadığı görülmüştür. Erkân uygulanırken taliplerin uyması gereken kuralların altıncı imam olan Cafer-i Sadık’a atfedilen Buyruk’a göre belirlendiği vurgulanmakta, Keçeci Baba’nın soyunun İmam Musa Kâzım’a kadar uzandığı belirtilmektedir. Çalışmada, Keçeci Baba Ocağı Dedelerinden Mahmut Koç’un uygulamalarıyla birlikte gözlemlenen ve tecrübe edilen düşkünlük, düşkün kaldırma ve cezalandırma kavramlarının, Kur’an-ı Kerim’den alınan temelleriyle birlikte açıklanarak ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Keçeci Baba Ahi Mahmud Veli, Alevi Ocağı, Keçeci Baba Ocağı, Düşkünlük, Düşkün Kaldırma

DÜŞKÜNLÜK AND DÜŞKÜN KALDIRMA METHODS AT KEÇECİ BABA LODGE

Öz

With the arrival of Horasan saints in Anatolia in the 13th century and the establishment of hearth system, which developed upon the spread and institutionalization of Alevism among nomadic communities, had an impact on the Alevi belief and social structure. The worship system, which is maintained on the axis of the mürşit, pir, rehber, dede, and talip, also constitutes the framework of the social law system. The names of the ocaks are mentioned with the names of the saints they are affiliated with. It is seen that the founders of the hearths must come from the family of the ahlibeyt, show miracles and serve, and it is seen that those who have one or more of these aspects usually set up a hearth. The duty of dede continues to be carried out by the "Ocakzades" who are the descendants of the aforementioned saints. The Alevi way to say this is "Hak, Muhammed, Ali". The Alevi ocak system, which is active in social life, made its own definition of "crime" while applying justice and applied its punishments in accordance with the method. The way and the method of Alevism, which has come down to the present day with oral culture, continues in the same way in very few hearths. Keçeci Baba, who came to Anatolia in the 13th century and is estimated to be one of the last members of the Ahi organization, established a zawiyah in the region called Fakihs and later known as Keçeci village. “Keçeci Baba Ocağı”, founded by Seyyid Ahi Mahmud Veli, still exists in the Keçeci village of Erbaa district in Tokat, by the dedes who are Keçeci Baba Ocakzades, together with their methods. Although the concept of düşkünlük and düşkün kaldırma in Alevism has been adequately researched, Keçeci Baba Ocağı has not been dealt with comprehensively together with his methods before. It is emphasized that the rules to be followed by the aspirants while applying the methods are determined according to the Order of Cafer-i Sadık, the sixth imam, and it is stated that Keçeci Baba's lineage goes back to Imam Musa Kazım. In this study, it is aimed to explain the concepts of düşkünlük, düşkün kaldırma and punishment, which are observed and experienced together with the practices of Mahmut Koç, one of the Dedes of Keçeci Baba Ocağı, by explaining them with their foundations taken from Kur'an.

Anahtar Kelimeler

Keçeci Baba Ahi Mahmud Veli, Alevi Ocağı, Keçeci Baba Ocağı, Düşkünlük, Düşkün Kaldırma.

Kaynakça

• Referans1-AÇIKEL, Ali. “Ahi Mahmud Zaviyesi (Kazabad)”, (2014a); “Ahi Mahmud Zaviyesi (Tokat)”, (2014b), Ankara: Ahilik Ansiklopedisi Cilt: 1, 126, 127.
• Referans2-AKSÜT, Hamza. Aleviler. Ankara: Yurt Yayınları. 2012.
• Referans3-BAL, Hüseyin. “Yaşayan Alevî-Bektaşî Geleneği (Teke Yöresi Örneği)”, 2. Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevîlik ve Bektâşîlik Bilgi Şöleni Bildiri Kitabı (17-18-19 Ekim 2007), C. 1, Ed. Filiz Kılıç-Tuncay Bülbül, Ankara, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, s. 33-51, 2007.
• Referans4-BAYRAM, Mikail. “Selçuklular Zamanında Tokat ve Yöresinde İlmî ve Fikrî Faaliyetler”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Tokat 2-6 Temmuz 1986, 30-37.
• Referans5-BAYRAM. Özhan. “Türkiye Selçukluları Zamanında Danişmend İli’nde Ahiliğin Teşkilatlanması”, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Referans6-CEBECİOĞLU, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları. 2009.
• Referans7-ÇELİK, Hasan. “Alevilik ve Bektaşîlik’te Gönül Eğitimi”, Hünkâr Alevilik Bektaşîlik Akademik Araştırmalar Dergisi, 199, 2014.
• Referans8-ÇETİN, İsmet ve KARADEMİR, Serap. “Keçeci Baba’nın Bektaşi Kültüründeki Yeri”, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş-ı Velî Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 18-20, Ekim 2018.
• Referans9-DEDEGARKINOĞLU, Hüseyin. “Dedekargın Süreğinde Cem Töreni”, Türk Kültürü ve Hacı Bayram Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 46, 11-76, Yaz-2008.
• Referans10-DEDEGARKINOĞLU, Hüseyin. Dede Garkın Süreğinde Cem, Ankara: Yurt Kitap-Yayın. 2012.
• Referans11-DURMA, Abdulhalim. Evliyalar Şehri Tokat. Amasya. 2010.
• Referans12-EBÛ ABDULLAH MUHAMMED İBN BATTÛTA TANCÎ. İbn Battûta Seyahatnâmesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2004.
• Referans13-ERSAL, Mehmet. Alevilik Kavramlar ve Ocak Sistemi Çubuk Havzası Örneği. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi. 2016.
• Referans14-HACI BEKTAŞ VELİ. Hacı Bektaş Velî Külliyatı, Haz. Gıyasettin Aytaş vd. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi. 2010.
• Referans15-HACI BEKTAŞ VELİ. Hünkâr Hacı Bektaş Velî Velayetnâmesi. Yay. Haz.: Hamiye DURAN ve Dursun GÜMÜŞOĞLU. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi. 2010.
• Referans16-KESKİN, Y. Mustafa. “Gelenek ve Modernlik İlişkisi Bağlamında Türkiye’de Ziyaret Olgusuna Sosyolojik Bir Bakış”, Dini Araştırmalar Dergisi, 2004, 6(18), 89-101.
• Referans17-Kur’ân-ı Yolu. Erişim 15.03.2022. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/
• Referans18-KURT, Begüm ve ÇAL İlayda. “Alevilikte Ocak Geleneği ve Ali Bircivan Ocağı”, Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi/ Sayı: 97, 2021, 131-149.
• Referans19-MADEN, Fahri. “Keçeci Baba Ocağı”, Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi/ Sayı: 71, 2014, 147-169.
• Referans20-NOYAN, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. Cilt: VIII. Ankara: Ardıç Yayınları. 2010.
• Referans21-ÖZTÜRK, Nurettin. “Ahilik Teşkilatı ve Günümüz Ekonomisi, Çalışma Hayatı ve İş Ahlakı Açısından Değerlendirilmesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi / 7 (Haziran 2015), 1-7.
• Referans22-PEHLİVAN, Muhsin. “Anadolu Gizli Kalmış Bir Er (Bektaş Ahi Babası) Ahi Mahmut Veli Keçeci Baba”, Uluslararası Türk Dünyası İnanç Önderleri Kongresi, Ankara, 2002, 733-753.
• Referans23-SOYYER, A. Yılmaz. Hünkâr Ansiklopedik Bektaşîlik Sözlüğü. İstanbul: Post Yayın Dağıtım.
• Referans24-TAŞĞIN, Ahmet. Şeyh Sâfî Buyruğu [Bisâtî]. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları. 2003.
• Referans25-TEPECİK, Melike-HANİLÇE, Murat. “Anadolu’nun Manevi Önderlerinden Bir Eren: Ahi Mahmud Veli (Keçeci Baba)”, Ankara: Alevilik Araştırmaları Dergisi/ Sayı: 12, 2016, 141-169.
• Referans26-TEPECİK, Melike. “Keçeci Baba Ocağı Üzerine Nitel Araştırmalar”, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Alevi Bektaşi Kültürü Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Referans27-UNAT, Faik Reşit. Tarih Atlası- Yeni Basım. İstanbul: Kanaat Yayınları. 1992.
• Referans28-ŞAHİN, Şah Hüseyin. Virânî Divânı. İstanbul: Hünkar Basım Yayın. 2020.
• Referans29-YALÇIN, Hüseyin. Alevilik Tarihi Öncesi Dünü Bugünü. Adana: Karahan Kitapevi, 2012.
• Referans30-YILDIZ, Harun. “Amasya Yöresi Alevi Ocakları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4/19, 2011, 228-242.
• Referans31-YILDIZ, Harun. “Amasya Yöresinde Alevîlik: Ocak ve Yapılar”, Uluslararası Amasya Sempozyumu Amasya Üniversitesi 4-7 Ekim 2017 Amasya, 1527-1555.
• Referans32-YÜCEL, Sabri. Keçeci Ahi Baba ve Zaviyesinden Yetişen Ünlü Kişiler. İstanbul: Can Yayınları. 2003.
• Referans33-Konya İl Halk Kütüphanesi Müdürlüğü, F. Nafiz Uzluk Bölümünden Bölge Yazma Eserler Kütüphanesine devredilen, 558-566 demirbaş numaralı ile kayıtlı eser (206a).