MÜELLİFİ MEÇHUL İKİ FÜTÜVVET-NÂME

Yıl 2022, Sayı: 104, 91 - 107, 03.12.2022

Aysun Çelik

Öz

Fütüvvet-nâmeler, dinî ve dünyevi yönü olan insanın her iki hayatını da şekillendirmeyi gaye edinen; ferdî ve içtimai düzenini tesis eden, toplumsal nizamı ve örgütlenmeyi teçhiz eden, kültürel birlikteliği besleyen, iktisadi gelişmeyi destekleyen, hukuki meselelere eğilen, ideal insanı tarif eden ve ideal topluma rehber olan metinlerdir. Fiziksel, zihinsel ve duyuşsal bakımdan insana dair bir form ortaya koyan fütüvvet-nâmeler, esaslar noktasında ayetlere, hadislere ve tasavvufa bağlı kalarak hem ahlaki hem de İslami bir yazın türünü ifade etmektedir. 13. yüzyıldan bu yana manzum ve mensur olarak pek çok Türkçe fütüvvet-nâme kaleme alınmış, en önemli ve hacimli olanları üzerinde birçok bilimsel çalışma yapılmıştır. Fakat kütüphanelerde hâlâ günümüz bilim dünyasına tanıtılmamış fütüvvet-nâmeler bulunmaktadır. Bu da kıymetli bir yazın türü olan fütüvvet-nâmeler hakkında son sözü söylemeyi geciktirmekle birlikte, fütüvvet-nâmelerin anonimleşecek kadar yaygınlaştığına, bu türe halkın rağbetinin ve ehlinin talebinin çok olduğuna değerli bir delildir.
Bu çalışmada; Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda yer alan 06 Mil Yz A 2031/1 numarada kayıtlı bir el yazması kitabın içinde, 1b-10b yaprakları arasında peşpeşe bulunan, müellifi bilinmeyen iki fütüvvet-nâme üzerinde durulmuştur. Birinci fütüvvet-nâmede ana konu ve olay, nakîbin bir kûçeği erenler huzuruna çıkarması ve erenlerden icazet dilemesi etrafında şekillenmiştir. Ayrıca üstad ile şakird arasındaki ilişki üzerinde de önemle durulmuştur. Eserde “selam vermek, nefes vermek, dükkân süpürmek, sofra çekmek, hak talep etmek, yol atası, yol kardeşi” gibi konuları kapsayan fütüvvet adabı ve erkânı işlenmiş; fütüvvetle ilgili soru ve cevaplara yer verilmiş; ayetlerle konular desteklenmiş; nasihatler, dualar edilmiş; tercümanlar eklenmiştir. İkinci fütüvvet-nâmede ise dört sayfa kopmuş olup, eserde genel olarak Hz. Ali’nin belin bağladığı kişiler ve Hz. Selman’ın belini bağladığı silsile ile kişilerin temsil ettikleri meslekler sırasıyla anlatılmıştır. İlim âlemine tanıttığımız bu iki eserin fütüvvet-nâme literatüründeki önemi ve yeri, ilk eserin fütüvvet erkânı özelinde hazırlanmış bir metin olması; ikincisinin de bel bağlama ve silsilesi konusunda bilgiler içermesiyle ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvet-nâme, erkan, adab, bel bağlama, silsile

Kaynakça

• Altın, Beyza Özden. Fütüvvetnâme Yazımı Açısından Minhâcü'l-Mürîdîn ve Mecmûa’nın Yeri ve Önemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Ataç, Ali. İbn Kayyım El-Cevziyye, Medâricu’s-Sâlikîn. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.
• Coşkun, Vildan. “Molla Yusuf’un Fütüvvet Risalesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 27 (2021), 75-126.
• Erünsal, İsmail. Yirmi İki Mürekkep Damlası Osmanlı Sosyal ve Kültürel Tarihi Üzerine Sohbetler. İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Fütüvvetname. Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Nu. 06 Mil Yz A 2031/1.
• Köksal, M. Fatih, Ayçiçeği, Bünyamin. İki Fütüvvetnâme Sabuncuoğlu Şerefeddîn Fütüvvetnâmesi Bursalı Hoca Cân Fütüvvetnâmesi. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkârlar Ve Kooperatıfçılık Genel Müdürlüğü, 2020.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Fütüvvetnâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/264-265. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Torun, Ali. Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnameler. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1998.
• Yavuz, A. Fikri. Kur’ân-ı Kerim ve Meâl-i Âlisi. İstanbul: Sönmez Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Ozan. “Farsça Fütüvvetnâamelerden Hareketle Esnaf Pîrleri ve Fütüvvet Âdâbı Üzerine Bir Değerlendirme”. 1. Uluslararası Ahîlik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu (15-17 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı, C. II/ 1174-1193, Kırşehir, 2011.