THREE FUTUWWATNĀMES WRITTEN IN PERSIAN ON THE BUTCHER'S CRAFTSMAN

Yıl 2022, Sayı: 104, 109 - 136, 03.12.2022

Esra Doğan Turay

Öz

Among the Persian futuwwatnāmes, which started with the Ṣafavid period and are described as Persian Cevânmerd,there are also epistles belonging to butchers. The writing of these works began in the Great Khorasan basin duringthe Seljuk period. These works are considered as the main sources of the 13th century Anatolian Akhism. In Persianfutuwwatnāmes, this profession is attributed to Prophet Ibrahim. The master of the profession Hazrat (Excellency) Aliwere counted, and as the hero of the profession, Reyli Cevânmerd-i Kassâb, based on Hazrat Ali and considered oneof the close men of Muhammed Hanafiyya (d.81), was accepted. The first of the Futuwwatnāme written in Persianbelongs to Molla Hüseyin Vaizi Kâşifi Sabzevari (d.1504), who is the owner of the famous work called Ravzatü'şŞüheda.and in the section titled " Fasl der Beyân-i Gabze-i Kârd, Sâtur, Kârdmâl ve Tir ". The other treatise, namedFutuwwatnāme-i Kassâb, is in the manuscript magazine numbered 8898 in the Iranian Parliament Library. It is statedthat it belongs to Molla Muhammed Bagir Majlis (d.1699) and was written during the Ṣafavid period. The third andlast treatise is among the manuscripts of the Iranian Sipahsalar Madrasa Library, with the name of Der Beyan-i Kar-iKassâban ve Sellahân. Its author is unknown. The inscription record is 1879. In these three works, similar issuesrelated to butchery were discussed and the basic principles of the profession were determined. Detailed information isgiven about the butchers' chefs. The secret of the sacrifice of Prophet Ibrahim's son Ismail has been emphasized, themasters of the profession have been introduced, and the verses and hadiths of the profession have been mentioned. Thedecency and manners of the butcher shopkeepers were listed, and the moral rules of butchers were dictated in the formof questions and answers. This article draws attention to the similarities between the introduction and translation of thePersian Futuwwatnāmes on the butchery profession and the futuwwatnāmes in two languages. He emphasizes thatthese works are the continuation of each other and that they should be read and known together.Keywords: Persian Futuwwatnāmes, Butcher Craftsman, History of Akhi Order, Muhammed Baghir,Molla Huseyin Kashifî, Safavids.

KASAP ESNAFINA DAİR FARSÇA YAZILAN ÜÇ FÜTÜVVETNÂME

Öz

Safeviler dönemiyle başlayan ve Farsça cevanmerd olarak nitelenen fütüvvet ehlinin tarihine, pirlerine, edep ve erkanına yer veren Farsça fütüvvetnameler arasında, kasaplara ait risaleler de mevcuttur. Bu eserlerin yazımı Selçuklular döneminde Büyük Horasan havzasında başlamıştır. Bu eserler 13. yüzyıl Anadolu Ahiliğinin temel kaynakları sayılmıştır. Farsça fütüvvetnamelerde bu meslek Hz. İbrahim’e dayandırılmıştır. Mesleğin piri Hz. Ömer ve Hz.Ali sayılmış, mesleğin kahramanı olarak ise soyu yedi kuşakta Hz. Ali’ye dayanan ve Muhammed Hanefiyye’nin (ö.81) yakın adamlarından sayılan Reyli Cevanmerd-i Gassab kabul edilmiştir.
Farsça olarak kaleme alınan fütüvvetnameden ilki ‘’Fütüvvetname-i Gassab’’ adıyla İran Meclis Kütüphanesi 8898 numaralı el yazma mecmuada bulunmaktadır. Molla Muhammed Bagir Meclisi’ye (ö.1699) ait olduğu ve Safeviler döneminde yazıldığı ifade edilmiştir. Diğer risale Ravzatü’ş Şüheda adlı meşhur eserin sahibi olan Molla Hüseyin Vaiz Kaşifi Sebzevari’ye (ö.1504) ait olup ‘’Fütüvvetname-i Sultani’’ adlı eserdeki‘’ Fasl der Beyan-i Gabze-i Kard, Satur, Kardmal ve Tir ‘’başlıklı bölümde yer alır. Üçüncü ve son risale ise ‘’Risaley-i Gassaban ve Sallahan’’ adıyla İran Sipahsalar Medresesi Kütüphanesi el yazmaları arasında yer almaktadır. Müellifi meçhuldür. Kitabet kaydı ise1879 yılıdır.
Bu üç eserde kasaplıkla ilgili benzer konular ele alınmış, mesleğin temel prensipleri belirlenmiştir. Kasapların pirleri hakkında detaylı bilgi verilmiştir. Hz.İbrahim’in oğlu İsmail’i kurban ediş sırrı üzerinde durulmuş, mesleğin pirleri tanıtılmış, mesleğe ait ayet ve hadisler zikredilmiştir. Kasap esnafının edep ve erkanı sıralanmış, kasaplığın ve kasapların ahlaki kuralları soru-cevap şeklinde dikte edilmiştir. Bu makale kasaplık mesleğine dair Farsça Fütüvvetnamelerin tanıtım ve tercümesiyle iki dildeki fütüvvetnamelerin benzerliklerine dikkat çeker. Bu eserlerin birbirinin devamı olduğuna, birlikte okunması ve bilinmesi gerektiğine vurgu yapar.

Anahtar Kelimeler

Farsça Fütüvvetnameler, Kasap Esnafı, Ahilik Tarihi, Muhammed Bagır Meclisi, Molla Hüseyin Kaşifi, Safeviler

Kaynakça

• 1- Afşari Mehran, Fütüvvetnameha ve Risalili Haksari, Pejuheşgahi-Ulumi İnsani ve Mütaliati Haksariye yayınevi 1382 h.ş. Tahran. 2- Fütüvvetnameyi- Mevlana Naseri, Ferantes Teşner yayını, 1944 m. Lepzik 3- Geddani Abbas, Ferhengi-Cameyi-Tarihe-İran,(Ez Vurudi-Ariyayiha ta payani- esri Pehlevi), Arun yayınevi, 1384h.ş. Şiraz