HORASAN’DA SERBEDARLAR HAREKETİ

Yıl 2023, Sayı: 105, 395 - 450, 29.03.2023

Çevirmen: Namiq Musalı

Öz

Sovyet şarkiyat biliminin önemli temsilcilerinden olan Prof. Dr. İlya Pavloviç Petruşevskiy (1898-1977), Azerbaycan, Orta Asya ve İran’ın Ortaçağ tarihine ve bilhassa Doğu feodalizminin gelişim süreci ve özelliklerine dair araştırmalarıyla bilinmektedir. Kendi hayatı sırasında basılmış olan yüzden fazla ilmî çalışması mevcuttur. 1956 yılında Moskova’da SSCB Bilimler Akademisinin İlmî Eserleri serisinin XIV. cildinde yayınlanmış olan “Horasan’da Serbedarlar Hareketi” başlıklı çalışması, yazarın meşhur yapıtlarından biridir. İlgili eser, Kerim Keşâverz tarafından Rusçadan Farsçaya çevrilmiş ve 1972 yılında müstakil bir kitap olarak Tahran’da neşredilmiştir. Konunun ehemmiyetine binaen Petruşevskiy’nin zikri geçen çalışmasını Rusçadan Türkçeye tercüme etmeyi gerekli bulduk. 1336-1337 tarihlerinde Horasan’daki Beyhak yöresinin Baştin köyünde başlayan Serbedarlar hareketi çok geçmeden Sebzevar merkezli Serbedarlar Devleti’nin kuruluşuna yol açmıştır. 1337-1386 yılları arasında varlığını sürdüren bu devlet, İran'ın siyasi hayatında oynadığı rol kadar toplumsal alanda gerçekleştirdiği reform ve uygulamalarla da tarihe damgasını vurmuştur. Marksist bir tarihçi olan Petruşevskiy, Serbedarlar hareketini araştırırken başlıca olarak bu süreci tetikleyen sosyo-ekonomik faktörlere, sınıf çatışmasına ve Serbedarlar arasındaki farklı sosyal grupların iktidar mücadelesine ve bunlar arasındaki program farklılıklarına dikkat çekmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

İran Tarihi, Horasan, Şiilik, Serbedarlar

Teşekkür

Teşekkürler

The Sarbedar Movement in Khorasan

Öz

One of the prominent representatives of Soviet Orientalism Prof. Dr. Ilya Pavlovich Petrushevsky (1898-1977) is known for his studies on the medieval history of Azerbaijan, Central Asia and Iran, especially the development process and characteristics of Eastern feudalism. He has more than a hundred scientific works published during his lifetime. One of the author's well-known works is the paper " The Sarbedar Movement in Khorasan", published in the XIV volume of the series "Scientific Works of the Academy of Sciences of the USSR" in Moscow in 1956. The corresponding work was translated from Russian into Persian by Karim Keshavarz and published in Tehran in 1972 as a separate book. In view of the importance of the topic, we considered it necessary to translate the mentioned work of Petrushevsky from Russian into Turkish. The Sarbedar movement, which began in the village of Bashtin in the Bayhak district of the Khorasan region in 1336-1337, soon led to the creation of the Sarbedar state with its center in Sabzavar. This state, which existed between 1337 and 1386, left its mark on history due to the role it played in the political life of Iran, as well as the reforms and practices that it carried out in the social sphere. Petrushevsky, a Marxist historian, studying the Sarbedar movement, mainly tried to pay attention to the socio-economic factors that provoked this process, the class conflict and the struggle for power of various social groups among the Sarbedars, and programmatic differences between them.

Anahtar Kelimeler

İran Tarihi, Horasan, Şiilik, Serbedarlar