AHMET YESEVİ’NİN HİKMETLERİNDEKİ VAROLUŞ KATEGORİLERİ YORUMUNA YÖNELİMSEL YAKLAŞIM

Yıl 2023, Sayı: 106, 265 - 276, 03.07.2023

Nursultan Sarsenbekov , Aynur Abdina

Öz

Bu makalede, Türk medeniyetinin köklü tasavvufî yönünün kurucusu Ahmet Yesevi’nin “Dîvânî Hikmetindeki” varoluş kategorileri, kavramsal ve fenomenolojik araştırma yöntemleri yardımıyla incelenmektedir. Makalenin amacı, insan doğası, yaşamın anlamı, varlık ve zaman arasındaki ilişki, Yaradan'a olan gerçek sevgi ve yaşam ile ölüm arasındaki ilişki ile ilgili konuları incelemektir.
Varoluşçular arasında yer almamasına rağmen, varoluşsal kategoriler Ahmet Yesevi'nin bilgeliğinden açıkça ayırt edilebilir. Düşünürün konumları, dini ilkeler ve göçebelerin dünya görüşünün oluşturduğu yaşam ilkeleri ile güçlü bir şekilde bağlantılıdır. “Bilgelik Kitabının” kavramları, varoluşsal krizdeki ruhlar için aşkın soruların cevaplarının bir hazinesidir. Hikmetin asıl amacı dini olmakla birlikte, Ahmet Yesevi yaratılış ve insan doğası, yaşam ve ölüm, ahlak, adalet, sorumluluk, vicdan, vicdan gibi hayati konularda yönelimsel öğütler vermektedir. Varoluşsal kategorilerin yönelimselliğinden bahsettiğimizde, Husserl'in fenomenolojisindeki yönelimselliğin anlaşılmasını kastediyoruz; bu, yönelim eylemini, öznenin belirli bir felsefe yapma nesnesinin analizine, diğer bilişsel yapılarla ilgilenmeden katılımı olarak kabul eder. Ahmet Yesevi'nin hikmetlerinde açıkça ifade edilen bu sübjektif tecrübe ve tefekkür hareketinin yaşanmasıdır.
Günümüzde varoluşçu felsefe, önemli kavramların ve metafizik olguların insan hayatındaki anlamını ve yerini tartışabilecek noktaya gelmiştir. Elbette varoluşsal bilgi, doğası gereği insanı oluşturan varoluşsalların zaman ve varoluş arasındaki ilişki düzeyinde fenomenolojik bir çalışmasıdır. Bugün İslamofobik görüşler yaygın. Bunun nedenlerinden biri, Ahmet Yesevi gibi din düşünürlerinin dünya görüşünün felsefi düzeyde doğru tanınamaması sonucudur. Ahmet Yesevi, Kur'an-ı Kerim'in anlam ve amacını ortaya koyarken felsefi varoluşları “Hikmetlerinin” temel taşı haline getirmiştir. Makalede, insan doğasını tanımlayan varoluşsal kategoriler Ahmet Yesevi'nin bilgeliğinden yararlanılarak analiz edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ahmet Yesevi'nin Hikmetlerindeki varoluşsal kategoriler, yönelimsellik, transandantal deneyimler, gerçek aşk, varlık, esans, yaşam ve ölüm olgusu, insanın açıklığı.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Yesevi, yönelimsellik, transandantal deneyimler, gerçek aşk, varlık, esans, yaşam ve ölüm olgusu, insanın açıklığı.

Kaynakça

• Ayan, Ekrem. (2017). Bir Devrin Aynası Abay Kunanbay ve Kara Sözler. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 38. Kara Sözü, Ankara.
• Abdigalieva, Laura. (2021). Іzgіlіk filosofialyq ugım retіnde. Al Farabi Dergisi 1. Almatı. Alper, Ay. (2020). Divan-i hikmet’te manevî ayet iktibaslari. Ahmet Yesevi Üniversitesi. Mütevelli Heyet Başkanlığı. Gagarin, Aleksandr. (2015). Kontseptsiya intentsiyonalnosti v ekzistentsiyalnoy filosofiyi.
• Kalın, İbrahim. (2017). Hoca Ahmet Yesevi, Hüküm ve Hikmet. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 80. Kalın, İbrahim. (2017). Hoca Ahmet Yesevi, Hüküm ve Hikmet. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 80. Kenjetay, Dosay. (2003). Hoca Ahmet Yesevi’nin Düşünce Sistemi. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Yayınları.
• Kenzhetayev, Dosay ve Tan, Muzaffer. (2020). Tarihi Marksist Diyalektik Karşısında Yesevi Kültürü. Türk Kültürü Ve Haci Bektaş Veli Araştirma Dergisi 95. Kerimbay, S. vd. (2021). Yassaui Olayları. Okuyucunun Otbasy'si. 2-basylym.-Almatı: "Otbaşı chrestomatiyasy". Myrzakhmetuly, Mekemtas. (2016). Yassaui ilimi erkekler Abay Zholy. Mangilik shamshyrak: 23 Haziran.
• Nugman, G. Bakhredden vd. (2008). Göçebe medeniyet tarihinde Kazakistan: ders kitabı. Yarar. Karaganda Devlet Teknik Üniversitesi. Karaganda: KSTU yayınevi.
• Nurısheva, Zh. Gulzhihan. (2002). Adam omіrі manі maselesіnіn qazaq filosofijasyndagy korіnіsі [Manifestation of the Problem of the Meaning of Human Life in Kazakh Philosophy]. – Dokt. gyl. darezh. alu. dajyn. diss. avtoref. – Almatı.
• Nurısheva, Zh. Gulzhihan. (2002). Adam өmiri mәni muselesinin Kazak felsefesi - Doktor. il. dәrezh. alüminyum dayin. dis. yazar. – Almatı.
• Nysanbayev, Abdimalik. (1998). Diuani Hikmet danaly, Kazynasy. Aқiқat. 7 numara.
• Heidegger, Martin. (2003). varlık ve zaman. V.V. Bibikhin. - Kharkov: "Folio".
• Yesevi, Ahmet (2017). Divan-ı Hikmet. Ed. Tatçı, Mustafa. Ankara