AHMET ÇITAK’IN EHLİBEYT SEVGİSİ VE KERBELÂ KONULU ŞİİRLERİNİN ÜRETİM BAĞLAMLARI

Yıl 2023, Sayı: 106, 387 - 409, 03.07.2023

Bedri Özçelik

Öz

Ahmet Çıtak (1893-1963) XX. yüzyılın önemli fakat hakkında yeteri kadar çalışma yapılmayan halk şairlerinden biridir. Kadim İpek ve Baharat Yolu güzergâhında yer alan Kahramanmaraş ilinin Elbistan ilçesinde varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Annesi oğluna Şeyh Hamit adını vermiş, ancak babasının gördüğü bir rüyada ihtiyar nurani yüzlü iki pîrin, Çıtak’ın oğlunun adının Ahmet olmasını istemeleri üzerine o, çocuğun adını Ahmet olarak değiştirmiştir. Ailesi, onun iyi yetişmesi için her türlü çabayı göstermiş, okuması için Kayseri Rüştiyesine göndermiş, ancak o eğitimini tamamlayamamıştır. Geçimini rençperlik yaparak sağlamıştır. Adının verilmesinde etkili olduğu gibi şair olmasında da rüyanın etkili olduğu dikkat çekmektedir. Çıtak sekiz yaşında bir rüya görmüş, annesi tarafından bu rüya onun şair olacağı şeklinde yorumlanmıştır. Güzelleme ve taşlamalarıyla bilinen Çıtak, dini konuları ele alan didaktik şiirler de söylemiş ve yazmıştır. Onun Kerbela konulu şiirlerini üretmesinde yine gördüğü bir rüya etkili olmuştur. Hastalandığı bir gece Hz. Ali’yi rüyasında gören şair uyanınca söz konusu şiir metinlerini kaleme almıştır. Buradan hareketle şairin hayatının dönüm noktalarında kendisinin ve yakınlarının gördüğü rüyaların belirleyici bir rol oynadığını söylemek mümkündür. Çalışmanın amacı Ahmet Çıtak’ın Kerbela konulu şiirlerinin üretim bağlamlarını tespit etmek, bu bağlamların etkisiyle oluşan şiirleri tanıtmak, söz konusu şiirlerle ilgili değerlendirmeler yapmak, bu şiirlerde dile getirilen ehlibeyt sevgisini yorumlamak ve şimdiye kadar üzerinde herhangi bir çalışma yapılmamış olan metinlerden ilim dünyasını haberdar etmektir. Çalışmanın Giriş bölümünde, Kerbela olayının Türk kültür ve edebiyatına yansımaları hakkında değerlendirmeler yapılmış, Türk halk şairlerinin bu konuya olan ilgileri üzerinde durulmuş ve XX. yüzyılda yaşamış olan halk şairi Çıtak’ın da bu konuya ilgisiz kalmadığı belirtilmiştir. Daha sonra Ahmet Çıtak’ın hayatı ve şiire nasıl başladığı hususunda bilgi verilmiş, şiirlerine yansıyan ehlibeyt sevgisi üzerinde durulmuş, son olarak da Kerbela konulu şiirlerinin üretim bağlamları tespit edilmiş ve bu şiir metinleri üzerinde analizler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ehlibeyt, Kerbela, Ahmet Çıtak, Mersiye, Üretim Bağlamı

Kaynakça

• Alparslan, Y., & Yakar, S. (2009). Maraş Meşhurları. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Alparslan, Y., Alıcı, L., & Yakar, S. (2009). Türk Edebiyatında Maraşlılar. Kahramanmaraş: UKDE Yayınları.
• Altınok, B. Y. (2010). Alevî-Bektaşî Edebiyatında Deyişler ve Nefesler. Türk Yurdu(269), 1-19.
• Arat, R. R. ( 1998). Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig II-Çeviri. Ankara: TTK Yayınları.
• Avcı, R. (2015). Karacoğlan'dan Günümüze Kahramanmaraşlı Şairler. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Bayat, F. (2021). Folklorlaşan Hz. Hüseyin ve Kerbela Olayı. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi(97), 67-82.
• Boyraz, Ş. (2010). Furkani’nin Şiir Evreni Bağlamında Bir Monografi Denemesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çağlayan, B. (1997). Kerbelâ Mersiyeleri. . Ankara. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çelebi, A. (1991). Amasyalı Fedayî Baba Divanı, İstanbul
• Çiftçi, C. (2009). Halk şiirinde Kerbela Ağıtları. İstanbul: Kevser Yayınları.
• Erdoğan, K. (2007). Âşık Mustafa Kırkağacî'nin Çeşitli Manzumelerinde Ehl-i Beyt Sevgisi, Kerbela Hadisesi ve Bununla İlgili Yazdığı Şiirler C.1, (Edt. 2. Uluslararası Türk Kültüründe Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şölen 17-19 Ekim 2007 Bildiri Kitabı, I. Ankara.
• Karaman, F. (2010). Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kaya, D. (2010). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi
• Köksal, M. A. (1984). İslâm Tarihi Hazret-i Hüseyin ve Kerbelâ Fâciası. Ankara
• Köprülü, F. (1999). Edebiyat Araştırmaları. (Üçüncü Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları
• Kurt, C. (1996). Elbistanlı Şairler Antolojisi. Malatya: Yeni Malatya Gazetesi Ofset.
• Malinowski, B. (2000). Büyü Bilim ve Din, (Çev: Özkal, Saadet), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Noyan, B. (2001). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik (Cilt IV). Ankara: Ardıç Yayınları.
• Onay, A. T. (1996). Türk Halk Şiirlerinin Şekil ve Nev'i. (C. Kurnaz, Dü.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özkırımlı, A. (1993). Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi Alevîlik Bektaşîlik Araştırma-İnceleme. İstanbul.
• Özmen, İ. (2002). Teslim Abdal Hayatı ve Şiirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şahin, H. İ. (2011). Kerbela Olayının Sözlü Geleneğe Yansıması: İmam Hasan ve İmam Hüseyin Destanı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (60).
• Yakar, S. (2014). Ahmet Çıtak Hayatı ve Şiirleri. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Yılmaz, G. (2009), Davut Sularî ve Ozanlık Geleneği İçindeki Yeri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara