Die Streifen Trenntechnik in Baglama

Yıl 2023, Sayı: 106, 1 - 25, 03.07.2023

Erkan Çanakçı Mahir Mak

Öz

In dieser Studie wird zunächst die Reise von Kopuz, der als Vorfahre der Baglama-Familie in die heutige Geographie gilt, erwähnt. Neben dem Wandel der Kopuz, die in Anatolien als Baglama-Familie in einer reichen Verbreitung aufgetreten ist, sind auch innovative Initiativen in der Baglama-Familie enthalten. Daher haben wir versucht zu unterstreichen, über welches Baglama wir sprechen sollten. Dann wurden die schriftlichen Methoden zu Baglama und Instrumenten mit 6 und 7 Saiten, die jetzt als "Baglama" (kurz und langhalsig) bezeichnet und in Baglama und ungeordneter Stimmung gespielt werden, untersucht. Das Baglama, das für das Spielen mit der Hand (Klopfen oder Spielen ohne Plektrum) akzeptiert wurde, wurde im Laufe der Zeit mit einem Plektrum gespielt, weit vor seiner Leistung mit Klopfen. Die Baglama-Aufführungen mit Klopfen, die nach den 1980er Jahren zurückgerufen wurden, sind heute viel weiter entwickelt und verbreitet. Die Saitentrenntechnik, die seit 2003 in Betracht gezogen wird, brachte eigentlich die traditionelle Aufführungsform Klopfen und Plektrumtechnik zusammen. Erkan Çanakçı versuchte, eine Antwort auf das Bedürfnis nach Harmonie in der Volksmusik mit traditionellen Spielmethoden zu finden, indem er diese beiden Techniken vermischte, ohne die traditionelle Struktur von Baglama zu stören. Während des Reifungsprozesses des Artikels wurden mit der Methode der Dokumentenanalyse studienbezogene Ressourcen erschlossen, sie wurde auf verschiedene Altersgruppen angewendet, die seit 2003 die Technik der Saitentrennung erlernt haben, Konzerte und Aufnahmen wurden auf verschiedenen Plattformen gemacht und Leistungsbereiche. Darüber hinaus wurde eine spezielle Transkription, die diese Technik zeigt, erstellt und im Artikel vorgestellt.

Anahtar Kelimeler

Baglama, Baglama-Methoden, Selpe, Saitentrennungstechnik, Kopuz.

THE STRINGS SEPARATION TECHNIQUE IN BAGLAMA

Öz

In this study, firstly, the journey of kopuz, which is accepted as the ancestor of the baglama family towards today's geography is mentioned. In addition to the change experienced by the kopuz, which has emerged in a rich range as baglama family in Anatolia, innovative initiatives applied in the baglama family are also included. Thus, we have tried to underline which baglama we should talk about. Then, the written methods on baglama and instruments with 6 and 7 strings, which are now described as "baglama" (short and long necked) and played in baglama and disordered tuning, were examined. The baglama, which was accepted to be played by hand (tapping or playing without a plectrum), began to be played with a plectrum over time, far ahead of its performance with tapping. The baglama performances with tapping, which were recalled after 1980s, have become much more developed and widespread today. The string separation technique, which has been taken into consideration since 2003, actually brought together the traditional performance form of tapping and plectrum technique. Erkan Çanakçı tried to find an answer to the need for harmony in folk music with traditional playing methods by blending these two techniques without disturbing the traditional structure of baglama. During the maturation process of the article, resources related to the field of study were accessed with the document analysis method, it has been applied to different age groups who have learned the strings separation technique since 2003, concerts and recordings have been made in various platforms and performance areas. In addition, a special transcription showing this technique was prepared and presented in the article.

Anahtar Kelimeler

aglama, Baglama Methods, Selpe, Strings Separation Technique, Kopuz.

BAĞLAMADA TEL AYIRMA TEKNİĞİ

Öz

Bu çalışmada ilk olarak, bağlama ailesinin atası olarak kabul edilen kopuzun günümüz coğrafyasına değin süren yolculuğuna değinilmiştir. Anadolu’da bağlama ailesi olarak zenginleşerek karşımıza çıkan kopuzun yaşadığı değişimin yanı sıra, bağlama ailesinde yapılan yenilikçi girişimlere de yer verilmiştir. Böylelikle, esasında hangi bağlamadan söz etmemiz gerektiğinin altı çizilmeye çalışılmıştır. Ardından, bugün artık “bağlama” (kısa ve uzun saplı) olarak nitelenen, bağlama ve bozuk düzende çalınan (6 ve 7 telli) sazlar üzerine yazılı metotlar incelenmiştir. El ile (şelpe veya mızrapsız/tezenesiz) çalındığı kabul edilen bağlamanın, zamanla mızrapla çalınmaya başlanması, şelpe ile icrasının çok önüne geçmiştir. 1980’lerden sonra yeniden hatırlanan şelpe ile bağlama icraları, günümüzde çok daha geliştirilerek yaygınlaşmıştır. Bu yaygınlaşma sürecinde bağlamada çeşitli yapısal denemeler ve yeni çalım teknikleri geliştirilmiştir. 2003 yılı itibari üzerine düşünülen bağlamada tel ayırma tekniği, esasında geleneksel icra biçimleri şelpe ve mızraplı çalım tekniğini bir araya getirmiştir. Erkan Çanakçı, bağlamanın geleneksel yapısını bozmadan, bu iki tekniği harmanlayarak halk müziğindeki armoni gereksinimine geleneksel çalım yöntemleri ile cevap bulmaya çalışmıştır. Makalenin olgunlaşma sürecinde, doküman analiz yöntemi ile çalışma alanı ile ilgili kaynaklara erişilmiş, 2003 yılından bu yana tel ayırma tekniği öğrenen farklı yaş grupları üzerinde uygulanmış, çeşitli platform ve performans alanlarında konserler, kayıtlar yapılmıştır. Yanı sıra, makale içinde bu tekniği gösteren özel bir transkripsiyon hazırlanıp, sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Bağlama, Bağlama Metotları, Şelpe, Tel Ayırma Tekniği, Kopuz.

Kaynakça

• Akaltan, A. Bağlama Gövdesinin Akustik Analizi ve İncelenmesi, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2017.
• Akıncı, D. Bam Telinin Bağlamanın İcrasına Katkıları, İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Atagür, Z. Bağlama Egzersizlerim ve Eserlerim. İstanbul: Demos Yayınları, 2017.
• Ayyıldız, S. Methods For Creating Melodic Patterns Using Parmak Vurma Technique In Saz (Bağlama) Performance, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Ayyıldız, S. Modern Şelpe Repertuvarı 1, Ankara: Kapital Kültür Sanat Yayıncılık, 2021.
• Çiçekçioğlu, Ü. Bağlama Yapımında Yenilikçi Yaklaşımlar, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Ekici, S. Bağlama Eğitimi Yöntem ve Teknikleri, Ankara: Yurtrenkleri Yayınevi, 2018.
• Ekim, G. Bağlamanın Tarihsel Gelişimi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Erdiş, E. Bağlamanın Akustik Açıdan İncelenmesi ve Geliştirilmesine İlişkin Yeni Yaklaşımlar, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Eroğlu, S. C. Kopuzdan Altıtelli Kopuza Uzanan Süreçte Fiziksel ve İcra Teknikleri Bakımından Meydana Gelen Değişim ve Gelişmeler, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Ersoy, İ. Türkiye’de Uluslaşma Sürecinde Bir Simge Olarak Bağlama, Uluslararası Halk Müziğinde Çalgılar Sempozyumu Bildirisi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, 2007.
• Gâzimihâl, M.R. Baş Ozan Korkut Ata ve Onun Yelteme Kopuzu, İstanbul: Türk Folkloru Araştırmaları, 5/104 (1958), 1653-1655.
• Gâzimihâl, M.R. Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1975.
• Gülay Kızıler, Z. Bağlamadaki Şelpe Tekniği Yeni Uygulamalarının Armonik ve Melodik Yönden Analizi, Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2007.
• Haşhaş, S. İmik, Ü. Aydoğdu, C. Arguvan Örnekleminde “Dede Sazı”nın Organolojisi ve İcra Özellikleri, Sivas: CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 39/1 (2015), 169-180.
• Işık, S. Uslu, R. Türk Müziğinde Ağaç ve Çalgı Yapım Bibliyografyası, İstanbul: Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2/2 (2012), 24-41.
• İmrani, R. Arkeoloji Kazıntılarda Karapapak Türklerinin Saz, Aşıklık Geleneği Tarihi, International Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art, 2/2 (2017),183-207.
• Kafkasyalı Y. S. İran’da Türk Millî Kimliğinin Sürdürülmesinde Müziğin İşlevi, Turkish Studies, 13/18 (2018), 821- 831. Doi: 10.7827/TurkishStudies.13822
• Kırgıl, B. Özay Gönlüm’ün Yaşamı ve Türk Halk Müziğine Katkıları, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Koç, A. Bağlama Eğitiminde Görülen Problemler ve Bunların Çözüm Yolları, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Mert, B. Geçmişten Bugüne Yeni Anlatım Olanaklarıyla Bağlama, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, 2018.
• Özaslan, M. (2003). Anadolu müziği paneli üzerine. Ankara: Bilge Dergisi, 10/37 (2003), 88-96.
• Özdemir, U.U. Bir Halk Çalgısının Sosyal ve Kültürel Kimlik Bağlamında İncelenmesi: Ehl-İ Hak’ın Kutsal Sazı Tanbur, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Öztürk, O. M. Onyedi’den Yirmidört’e: Bağlama Ailesi Çalgıları ve Geleneksel Perde Sistemi, Lefkoşa: Folklor/Edebiyat, 15/58 (2007), 63-88.
• Parlak, E. Türkiye’de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Parlak, E. Türkiye’de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Parlak, E. El ile Bağlama Çalma Şelpe Tekniği Metodu 1, Ankara: Ekin Yayınları, 2001.
• Sağ, A. Erzincan, E. Bağlama Metodu Cilt I ve II. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2009.
• Sancak, E. Türk Halk Müziğinin Yeni Bir Çalgısı: Bas Bağlama, Tokat: Yegâh Mûsikî Dergisi, 2/1 (2019), 41-68.