ÂŞIK VEYSEL’İN MEVLÂNÂ VE HACI BEKTAŞ’A YAZDIĞI İKİ ŞİİRİ BAĞLAMINDA TÜRBE ZİYARETİ

Yıl 2024, Sayı: 109, 219 - 232, 28.03.2024

Oğuzhan Aydın

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1437274

Öz

Anadolu'nun tarihinde, insanların mekânlarla kurduğu ilişki önemli bir rol oynamıştır. Kutsal kabul edilen mekânları ziyaret eden kimseler, ruhi bakımdan rahatladıkları gibi o coğrafyanın havasını teneffüs ederek, türbenin mekâna kattığı değeri idrak ederler. Anadolu'nun İslam’la tanışmasında ve necip Türk milletinin bölgeyi ihya etmesinde, gazi erenlerin ve Ahi pirler ile tasavvuf önderlerinin rolü büyüktür. Mevlânâ ve Hacı Bektaş Velî gibi öncü rehberler, bu toprakları irfanla mayalamış ve insanlara rehberlik etmişlerdir. Halk, bu zatların medfun bulunduğu mekân ve makamlara ziyaretlerde bulunarak vefa ve minnet borçlarını ödemeye çalışır. Türbeler, yatırlar ve ziyaret yerleri, Anadolu halkı için kutsal mekânlar haline gelmiştir. İnsanlar, bu mekânlara giderek dualar ederler ve Allah’a kurbanlar adarlar. Âşıklar ve şairler duyguların tercümanı olduğu için, bu türbelere ziyaretleri şiirlerinde dillendirmişlerdir. Âşık Veysel'in makalemize konu olan iki şiiri, bu kutsal mekânların ve orada medfun bulunan zatların önemini vurgular. Mevlânâ’nın Allah’a olan derin muhabbeti ve ilahi aşkı, onun insanların gönlüne taht kurmasına vesile olmuştur. Hacı Bektaş türbesi de duaların yapıldığı, adakların adandığı ve çeşitli ritüellerin icra edildiği bir ziyaretgâhtır. Çalışmamız, Âşık Veysel’in bağlı bulunduğu Bektaşî geleneğin de bazı örneklerini içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dili ve Edebiyatı, Mevlânâ, Hacı Bektaş Velî, Âşık Veysel, Şiir, Alevî-Bektaşî, Ziyaret.

Etik Beyan

yoktur

Destekleyen Kurum

yoktur

Teşekkür

yoktur

MAUSOLEUM VISITATION IN THE CONTEXT OF TWO POEMS WRITTEN BY ÂŞIK VEYSEL TO MEVLÂNÂ AND HACI BEKTAŞ

Öz

In the history of Anatolia, people's relationship with places has played an important role. People who visit places that are considered sacred not only relax spiritually, but also inhale the air of that geography and realize the value that the tomb adds to the place. In the introduction of Islam to Anatolia and the revitalization of the region by the Turkish nation, the role of veteran heroes, Ahi leaders and Sufi leaders is great. Pioneering guides such as Mevlana and Hacı Bektaş Velî fermented these lands with wisdom and guided people. The people try to pay their debt of loyalty and gratitude by visiting the places and authorities where these people are buried. Tombs, mansions, and places of pilgrimage have become sacred places for the people of Anatolia. People go to these places to pray and offer sacrifices to God. Since minstrels and poets are the interpreters of emotions, they have expressed the visits to these shrines in their poems. Âşık Veysel's two poems, which are the subject of this article, emphasize the importance of these holy places and the dignitaries buried there. Mevlânâ's deep affection for Allah and his divine love led him to establish a throne in people's hearts. Hacı Bektaş tomb is also a place of pilgrimage where prayers are made, offerings are made, and various rituals are performed. Our study also includes some examples of the Bektashi tradition to which Âşık Veysel belonged.

Anahtar Kelimeler

Turkish Language and Literature, Mevlânâ, Hacı Bektaş Velî, Âşık Veysel, Poetry, Alevî-Bektaşî, Visit.

Kaynakça

• Akın, Erdem. “Kutsal”dan “Kurgu”ya: Alevi-Bektaşî Ziyaret Kültürünün Talip Apaydın Romanlarına Yansıması”, Alevilik-Bektaşîlik Araştırmaları Dergisi 26 (2022), 106-134.
• Alhan, Saffet Nur. Mevlânâ’nın Tasavvuf Öğretisinin Topluma Yansıması, Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Bâkiler, Yavuz Bülent. Âşık Veysel. Anakara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Baysal, Büşra. “Kent Folkoru ve Kültürel Mekân: Mevlânâ Türbesi ve Müzesi Örneği”, Kuramsal Yaklaşımlar Işığında Kent Folkloru, (Edt. Erkan Aslan), İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2023.
• Boz, Murat. “Türk Kültüründe ve Alevi-Bektaşî İnancında Kapı-Eşik Kavramı”, Edeb Erkan 3 (2023), 157-171.
• Canan, İbrahim. Hadis Ans. (Kütüb-i Sitte), C.1-17, İstanbul: Akçağ Yayınları, 1993. Cebecioğlu, Ethem. “Aşk”. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Otto Yayınları, 2014.
• Coşkun, Hasan. “Âşık Veysel’in Türkülerinde Alevi Ve Bektaşi Kültürünün İzleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 96 (2020), 513-530.
• Çotulay, Gül Aynur. “Hamza Baba Türbesi Etrafında Uygulanan Ritüeller ve Bektaşîlik Geleneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 94 (2020), 149-160.
• Dilçin, Cem. Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009. Kaya, Doğan. Âşık Veysel. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Durmuş, İlhami. “Türk Adının Ortaya Çıkışı, Anlamı ve Yayılışı”, Akademik Bakış 20 (2017), 37-47.
• Erdoğan, Mustafa vd. Mir’âtü’l-Kâ’inât (Kâ’inatın aynası) Hüsameddin Bursevî. Ankara Sonçağ Yayıncılık, 2021.
• Ergün, Ragıp. Milli ve Siyasi Bir Kimlik: Türk. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki. Bütün Yönleriyle Bektaşilik. İstanbul: Derin Yayınları, 2010.
• Fığlalı, Ethem Ruhî. “Hünkâr Hacı Bektaş Velî (Hayatı ve Eserleri)”, Erdem Dergisi 8/23 (1996), 317-336.
• Gökalp, Ziya. Kültür ve Medeniyet Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak. Konya: Gençlik Kitapevi Yayınları, 2010.
• Gölpınarlı, Abdulbaki. Mevlânâ. İstanbul: Kapı Yayınları, 2014.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Mevlevî Âdab ve Erkânı. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1963.
• Kafesoğlu, İbrahim. Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., 2007.
• Karaman, Fikret. “Tevessül”. Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 2006.
• Kızılkaya, Oktay. “Hacı Bektaş Velî Tekkesi’nin Ziyaretgâh Olma Süreci ve XIX. Yüzyılda Yapılan İnşaatlar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 92 (2019), 11-28.
• Köroğlu, Uğur. Mevlânâ’nın Mesnevîsi’nde İnsan Tipleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2014.
• Kük, Didem Gülçin Erdem. Alevi-Bektaşî Gülbankları -Bağlam Merkezli Bir Yaklaşım-. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Sunar, Cavit. Melâmîlik ve Bektâşîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1975. Uzun, Mustafa. “Türk Tasavvuf Edebiyatında Bir Dua ve Niyaz Tarzı Gülbank”, İLAM Araştırma Dergisi 1 (1996), 69-84.
• Yargıcı, Atilla. “Mevlânâ’nın Allah Sevgisi (Aşkı) ile İlgili Şiirlerinin Kur’an Açısından Değerlendirilmesi”, Harran Ü. İlahiyat Fak. Dergisi 18 (2007), 109-117.
• Yıldız, Harun. “Alevi Geleneğinde Ölüm ve Ölüm Sonrası Tören ve Ritüeller” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 42 (2007), 93-112.
• Yılmaz, Emre. “Türbe Ziyaretlerinin Sebepleri ve Fert Üzerindeki Etkileri: Bilecik Örneği” Mediterranean Journal of Humanities, VI/2 (2016), 531-552.
• Yörükan, Yusuf Ziya. Alevi-Bektaşi Tahtacı Nefesleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2015