ABDAL MUSA SULTAN SHAVING ARKÂN IMPLEMENTED IN SAHKULU LODGE, BASED ON A MANUSCRIPT

Yıl 2024, Sayı: 110, 61 - 78, 24.06.2024

Mustafa Öğe

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1458650

Öz

There is no exact information about the birth and death dates of Abdal Musa, one of the
important names of the Bektashi sect. The influence of Abdal Musa, who undoubtedly left
deep traces within the Bektashi sect, continued after his death. The manuscript containing
the shaving man, which is the subject of our study, is registered in the Istanbul Metropolitan
Municipality Atatürk Library with the catalog number OE_Yz_1056 297.7 BEK 1. The
manuscript written in Nasih script is a Bektashi ritual. The section titled “This is the Erkân-ı
Tıraş from Shah Abdal Musa Sultan Efendi” is a very short text. Although there is no record
of who wrote the manuscript and on what date, it is possible to put forward some opinions
based on the information contained in it. In the study, brief information about Abdal Musa’s
life was given and an evaluation was made about the physical characteristics and content of the
manuscript. The genealogy information given by el-Hâc Hasan, who we think is the author of
the manuscript, also contains clues that will contribute to illuminating the period of Şahkulu
Sultan Lodge in the early 19th century. Then, the implementation of the shaving ritual was
discussed in accordance with the order conveyed in the manuscript, and the text was translated
and evaluated.

Anahtar Kelimeler

Bektashism, Abdal Musa, Sahkulu Lodge, Arkân, Shaving

BİR YAZMADAN HAREKETLE ŞAHKULU TEKKESİNDE UYGULANAN ABDAL MUSA SULTAN TIRAŞ ERKÂNI

Öz

Bektaşi tarikatının önemli isimlerinden biri olan Abdal Musa’nın doğum ve ölüm tarihi
hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bektaşi tarikatı içerisinde derin izler bıraktığı muhakkak
olan Abdal Musa’nın etkisi ölümünden sonra da devam etmiştir. Çalışmamızın konusunu
oluşturan tıraş erkânının yer aldığı nüsha İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığında
OE_Yz_1056 297.7 BEK 1 katalog numarası ile kayıtlıdır. Nesih yazı türü ile yazılmış olan
nüsha bir Bektaşi erkânnâmesidir. “Şâh Abdâl Musa Sultân Efendimizden Erkân-ı Tıraş Budur”
başlıklı bölüm oldukça kısa bir metindir. Nüshanın kim tarafından ve hangi tarihte yazıldığı ile
ilgili bir kayıt olmamakla birlikte içerisinde yer alan bilgilerden hareketle bir kısım görüşler
ileri sürmek mümkündür. Çalışmada kısaca Abdal Musa’nın hayatı ile ilgili bilgi verilerek
nüshanın fizikî özellikleri ve içeriği hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Nüshanın müellifi
olduğunu düşündüğümüz el-Hâc Hasan’ın kendisi hakkında verdiği şecere bilgileri aynı
zamanda Şahkulu Sultân Tekkesi’nin 19. yüzyıl başlarındaki döneminin aydınlatılabilmesine
katkı sağlayacak ipuçları içermektedir. Daha sonra Tıraş erkânının uygulanması nüshada
nakledilen sıraya uygun olarak ele alınarak metnin çeviri yazısı ve değerlendirmesi yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Abdal Musa, Şahkulu Tekkesi, Erkân, Tıraş

Kaynakça

• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005. Ergun, S. Nüzhed. Türk Şairleri. İstanbul: Suhulet Yayınları, 1936.
• Eyuboğlu, İ. Zeki. Abdal Musa - Bir Ermişin Işıldağıyla Aranan Gerçek. İstanbul: Geçit Kitabevi, 1991.
• Güzel, Abdurrahman. Abdal Musa Velâyetnâmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Kaplan, Doğan. Buyruklara Göre Kızılbaşlık. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2008
• Maden, Fahri. “Şehitlik Tekkesi ve Şeyh Ali Baba Vakfiyesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Dergisi, sayı: 65, (2003), 185-210.
• Maden, Fahri. “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında Şahkulu Sultân Tekkesi ve Postnişinleri”. Alevilik Araştırmaları Dergisi, 1/15, (2018), 153-202.
• Noyan, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik. Ankara: Ardıç Yayınları, 2010.
• Ocak, A. Yaşar. Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderîler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Atatürk Kitaplığı OE_Yz_1056 297.7 BEK1.
• Öğe, Mustafa “Babagân Bektaşiliğine Ait Bir Tıraş Erkânnâmesi ‘Der Beyân-ı Erkân-ı Tırâş ve İntisâb-ı Tarîk-i Bektâşiyye”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 103, (2022), 363-375.
• Öğe, Mustafa. “Bektaşi Tarikatına Ait Bir Halifelik Tıraş Erkânnâmesi: Menzil-i Hilâfet Tıraş-ı Erkân”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(2), (2022), 1159-1174.
• Özdemir, A. Rıza. “Alevi-Bektaşi Yolunda Anlam ve Özellikleriyle ‘Erkan’ Kavramı”. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBARD), (2021), 111-130.
• Özlem, Özdemir - A. Rıza Özdemir. “Babagân Bektaşiliğinin Kolektif Belleği: Erkânnâmeler Ve Türkiye’deki Neşri”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, (2022), 72-90.
• Öztürk, Y. Nuri. Tarihi Boyunca Bektaşilik. İstanbul: Yeni Boyut, 1990. Seyirci, Musa. Abdal Musa Sultân. İstanbul. 1999.
• Şahin, Muzaffer - Altuntaş Halil. Kur’ân-ı Kerim Me’âli. (11. Baskı b.). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Şenzeybek, Aytekin. “Hacı Bektaş Veli’ye Atfedilen Yeni Bir Yazma Tıraşname-i Hacı Bektaş El Horasani”. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, VII(13), 2012, 139- 174.
• Teber, Ö. Faruk. “Bektaşi Dervişinin Yol Haritası: Bektaşi Erkannâmeleri”. Doğumunun 800. Yıldönümünde Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (s. 359-371). Nevşehir: Aktif Yayıncılık, 2009.
• Uçar, Ramazan. “Pir-i Sani Abdal Musa”. Anadolu’da Aleviliğin Dünü ve Bugünü. ed. Halil İbrahim Bulut, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2010