HOCA AHMET YESEVÎ KONULU YENİ BİR METHİYE (KIRIM EL YAZMASI)

Yıl 2024, Sayı: 111, 125 - 140, 16.09.2024

Mirza Polat , Erdoğan Altınkaynak

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1404953

Öz

Hoca Ahmed Yesevî Türk tasavvuf ve tarikat yapılandırmasında pir olarak kabul edilen
bir kanaat önderidir. En önemli eseri, günümüzde orijinali bulunmayan “Divan-ı Hikmet”tir.
Divan-ı Hikmet adlı eserde yer alan hikmetlerin bazılarının kendisine ait olmadığı, yolunda
gidenler tarafından O’nun adına yazılmış olabileceği söylenmektedir. Tarikat büyüğü, ulusu
olarak onun hakkında çok sayıda methiye türünde eserler meydana getirilmiştir. Bu eserlerden
hareketle Hoca Ahmed Yesevî ’nin hayatı hakkındaki bilgilerin tamamıyla menkıbevi olduğu
söylenebilir. Hoca Ahmed Yesevî için yazılan methiyelerden birisi de Kırım’ın başkenti
Akmescit’te (Simferepol) bulunan İsmail Gaspıralı Adına Cumhuriyet Kırım Tatar Kütüphanesi,
(GBUK RK “Respuplikanskaya Kırımskotatarskaya Biblioteka İmena İ. Gaspirinskogo) el
yazmalar bölümünde, Tur- Ac 25 numarayla kayıtlı cönkte yer almaktadır. Daha önce hiçbir
yerde yayımlanmamış olan bu metin, cönkün 110.v ortalarından 112.r sonlarına kadar devam
etmektedir. 53 beyitten ibarettir. Cönk içerisinde başka methiyeler ve kıssalar da vardır. Ancak
bunlar Hoca Ahmed ile ilgili değildir. Çağatay Türkçesi ile kaleme alınmıştır. Manzumede,
Yesevî’nin anne ve babasının adları ve doğumu, daha sonra peygamber tarafından Arslan
Baba’ya emaneten verilen hurmanın Yesevî’ye teslimi anlatılmaktadır. Manzumenin çoğunluğu
Ürgenç tarafından gelen Mergazi’nin (Mervazi) Yesevî adını duyması, hakkında söylenenleri
yerinde görmek ve onu sorguya çekmek istemesi ile ilgilidir.

Anahtar Kelimeler

Hoca Ahmed Yesevî, cönk, methiye, Kırım, el yazma

A NEW EULOGY ON HODJA AHMED YASSAWI

Öz

Hodja Ahmed Yassawi is a pioneer leader in the organization of Turkish Sufism and tariqa.
His most significant work is “Divan-ı Hikmet”, the original of which does not exist today. It is
claimed that some of the words of wisdom in Divan-ı Hikmet have not belonged to him and that
those who followed in his footsteps may have been written in dedication to him.
Many works in the genre of eulogy have been created about him as a sect elder and a great
man. Based on these works, it can be claimed that the information about the life of Hodja Ahmed
Yassawi is purely mythical. One of the eulogies written for Khoja Ahmad Yassawi is found in
the manuscripts section of the Republican Crimean Tatar Library named after Ismail Gaspirali
(GBUK RK “Respuplikanskaya Kırımskotatarskaya Biblioteka Imena I. Gaspirinskogo) in the
capital of Crimea, Akmescit (Simferepol), in the conk registered under the number Tur- Ac 25 This text, which has never been published before, covers the pages from the middle of 110.v
to the end of 112.r in the conk. It consists of 53 couplets. There are also other eulogies and
parables in the conk. However, they do not belong to Hodja Ahmed Yassawi. They are written
in Chagatai Turkish.The eulogy includes the names of Yassawi’s parents and his birth, and then
the delivery to Yassawi of the date palm entrusted to Arslan Baba by the Prophet. However, the
majority of the eulogy is about Mergazi (Mervazi) coming from Ürgenç, hearing the name of
Yassawī, wanting to see what was said about him on the spot and to interrogate him

Anahtar Kelimeler

Hodja Ahmed Yassawi, conk, eulogy, Crimea, manuscript.

Kaynakça

• Bice, Hayati. Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî. Ankara: Hoca Ahmet Yesevî Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Eraslan, Kemal. Ahmed-i Yesevî Dîvan-ı Hikmet’ten Seçmeler. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• H. F. Hofman, Turkısh Lıtera Ture A Bıo-Bıblıographıcal Survey, Moslım Central Asian Turkish Lıterature Beıng in the Main A Lıst of ‘Chaghatayan’ Authors And Works in ‘Chaghatay As Regtstered in Professor M. F. Köprülü’s Artıcle:’Çagatay Edebiyatı’, LA. Vol. III. (270-)
• With Some Additions (Nava’iana, However, Excepted), Utrecht, Published By the Library of the University of Utrecht, 1969.
• Kenjetay, Dosay (1999). “Hoca Ahmet Yesevî: Yaşadığı Devir, Şahsiyeti, Tarikatı ve Tesiri”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırmalar Dergisi, (Aralık 1999), 105-129.
• Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993.
• Selçuk, Bahir. “Ahmed Yesevî.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 07 Aralık 2014, https://teis. yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-yesevi