VEYSEL’İN SAZA ATFETTİĞİ YAKLAŞIMLARIN MÜZİKOLOJİK BAĞLAMDA ANALİZİ, ‘ÇALIŞTIM SESİNİ SESİNE KATTIM’

Yıl 2024, Sayı: 111, 159 - 172, 16.09.2024

Mustafa Dağdeviren

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1430286

Öz

Âşıklık geleneği içerisinde ülkemizin en önemli temsilcilerinden birisi olan, 2023 yılı
UNESCO tarafından kendisine atfedilen Âşık Veysel, sözüyle ve ona eşlik eden sazıyla dünyaya
adını duyurmuş bir ozandır. Bu çalışmanın odak noktasını, Âşık Veysel›in müzikal mirasının
bir parçası olan saza yüklediği kültürel misyonlar ve bu misyonların onun hayatındaki yeri,
sazla olan bağı oluşturmaktadır. Eserlerinde sazını organolojik olarak ses veren bir çalgı olarak
nitelendirdiği gibi, gelenekte örnekleri bulunan birçok âşık gibi etno-organolojik yaklaşımlar
kullanarak kültürel perspektifte de nitelemiştir. Veysel sazını sırdaş, dost, yaren vb. kavramların
perspektifinde bir metafordan öte, yaşantısına sokarak iletişime ve etkileşime girmiştir. Bir
çalgı olarak organoloji disiplini içerisinde incelenen saz (bağlama) âşıkların kültürel olarak
çalgılarına yükledikleri misyonlardan ötürü, kültürel perspektifte etno-müzikolojinin etnoorganoloji
bağlamında incelenmiştir. Birçok âşıkta olduğu gibi Veysel de sazıyla olan ilişkisini
sözlerine dökmüş, müziğiyle birleştirerek sunmuştur bizlere. Bu çalışmada Veysel’in hayatının
her anında yanında yoldaş olan sazı ile ilgili duygularını aktardığı eserlerinin yanında,
konuşmaları ve demeçleri sırasında saza yüklediği kültürel anlamlar incelenerek âşıklık
geleneği içerisinde yer alan Âşık ve saz arasındaki ilişki ana odak noktası olarak belirlenmiştir.
Tarama ve doküman analizi yöntemi tercih edilen bu çalışmada, göstergebilim yönteminden de
faydalanılmıştır. Veysel’in eserlerindeki sazına atfettiği ürünler hem organolojik hem de Etnoorganolojik
bağlamda incelenerek kültürel olarak anlamlar çıkartılmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Müzikoloji, Âşık Veysel, Saz (bağlama), Organoloji, Etno-organoloji.

ANALYSIS OF THE APPROACHES ATTRIBUTED BY VEYSEL TO THE SAZ IN THE MUSİCOLOGICAL CONTEXT, 'I WORKED AND ADDED HIS VOICE TO HIS VOICE'

Öz

Âşık Veysel, one of the most important representatives of our country in the minstrel
tradition, attributed to him by UNESCO in 2023, is a poet who has made a name for himself
in the world with his words and accompanying instrument. The focus of this study is on the
cultural missions that Âşık Veysel attributed to the instrument, which is a part of his musical
heritage, and the place of these missions in his life and his connection with the instrument.
In his works, he described the instrument as an instrument that sounded organologically, as
well as in a cultural perspective by using ethno-organological approaches, like many minstrels
with examples in the tradition. Veysel has communicated and interacted with his instrument
by putting it into his life beyond a metaphor in the perspective of concepts such as confidant, friend and yaren. The saz (bağlama), which is studied within the discipline of organology as
an instrument, has been examined in the context of ethno-organology of ethno-musicology in
a cultural perspective due to the cultural missions that minstrels culturally attribute to their
instruments. As with many minstrels, Veysel has put his relationship with his instrument into
his lyrics and presented it to us by combining it with his music. In this study, the relationship
between the minstrel and the saz, which is in the minstrel tradition, was determined as the
main focus by examining the cultural meanings that Veysel attributed to the instrument during
his speeches and statements, as well as his works in which he conveyed his feelings about
his instrument, which was his companion at every moment of his life. In this study, in which
scanning and document analysis method was preferred, semiotics method was also used. The
products that Veysel attributes to his instrument in his works are in both organological and
ethno-organological contexts.

Anahtar Kelimeler

Musicology, Âşık Veysel, The Saz (bağlama), Organology, Ethno-organology

Kaynakça

• Aksoy, Hüseyin. “Âşık Veysel’in Vasiyeti: Sazım Sen Kal Dünyada” Folklor Akademi Dergisi. Cilt:6, Sayı:2, (2023), 815 – 823.
• Bakiler, Yavuz B. Âşık Veysel, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1989.
• Baldane, Orhan. “Âşık Veysel›in «Sazıma» ve Âşık Hüseyin Cavan’ın “Danış Telli Sazım” Şiirleri Örneğinde Bir Dertleşme Sembolü Olarak Saz”, Uluslararası Türk Dünyası Yunus Emre Sempozyumu, Editörler Biray, N., Nalbant, M. V. ve Eynel, S., Benagnüka Yayınları, 2021.
• Binyazar, Adnan. Âşık Veysel Şatıroğlu, inceleme Dizisi: 3, Tel Yayınları, İstanbul, 1973. Bunsuz, Halil. “Âşık Veysel’in Şiirlerinde Toplumsal Değişme”, HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature] Âşık Veysel Hatırasına Gelenek Ve Edebiyat Özel Sayısı Yıl 9, Ekim 2023.
• Çalışır, Kurtuluş. T. Suçun Vebası: Suç Örgütlerinin Anatomisi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009. Dağdeviren, Mustafa. İnanç Müziği Etnolojisi Perspektifinde Arguvan Yöresi “İçeri Makamı” Üzerine Yapısal Ve Kültürel Analiz (Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya, 2021
• Dağdeviren, Mustafa. “Müziksel öğelerin kültürel kimlik oluşturmadaki rolünün etnomüzikolojik yansımaları”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 48, (2022), 365-382.
• Elçin, Şükrü. Halk Edebiyatı Araştırmaları I, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
• Eroğlu, Sinan. C. “Kopuzdan Altıtelli Kopuza Uzanan Süreçte Fiziksel Ve İcra Teknikleri Bakımından Meydana Gelen Değişim Ve Gelişmeler” (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011.
• Eröz, N. Saz Şairleri, Yenigün Dergisi, Cilt 7, Sayı 161, Ankara. 1936.
• Göher Balçın, Feyzan. Mitikmüzikoloji, Mimetik Stil ve Hayvan Üslubu Penceresinden Tuva Irçılarının Yâreni: İgil, Âşık Sanatı Sempozyumu Âşık Veysel Yılı Bildirileri, Kapadokya Üniversitesi Yayınları, 2023.
• Göher, Feyzan. Müziğin toplumsal işlevi: müzik, siyaset, din ve ekonomi, Müzik Kültürü ve Eğitimi, Cilt: 2, (2007), S:301-14
• Gökhan, Yasin. Aristoteles’e Göre Dostluk Erdemi Conference: International Siirt Conference On Scientific Research, Siirt University, November, 2021. Conference Proceedings Book. Siirt, Turkey Volume: 1 s. 509-516
• Güven, Merdan. (2005), Türkiye Sahasındaki Hikâyeli Türküler Üzerine Bir Araştırma Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Erzurum, 2005.
• Hakimiyeti Milliye. Bir Saz Şairi: Âşık Veysel. 2 Nisan 1934. Ankara, 1934
• İyidoğan, Şentürk.Kişisel görüşme, Sivas. 2023.
• Kaplan, Ayten. Âşıklık Geleneğinde Âşık Veysel, 42. Uluslararası Halk Türküsü Konferansı “Türkülerde ve Baladlarda Semboller”, Hacettepe Üniversitesi Geleneksel Müzik Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi, (2012), s. 1-10 (Erişim: https://www.academia. edu/38468523/A%C5%9EIKLIK_GELENE%C4%9E%C4% B0NDE_A%C5%9EIK_ VEYSEL_VE_SAZI.doc)
• Kaplan, Ayten. Kültürel Müzikoloji, Müzik Bilimleri Dizisi 6, Bağlam Yayıncılık, (3. Baskı), İstanbul, 2013.
• Kaya, Doğan. “Âşık Veysel’den Hatıralar,” Hayat Ağacı, Sivas, Kış 2005, S. 1, 72-79
• Kaya, Doğan. Âşık Veysel, Akçağ Yayınları, Ankara, 2011.
• Kaymak, Veysel. Âşık Veyselli Yıllar, (Beşinci Basım), Ankara: Özdoğan Yayıncılık. 2017.
• Küçükebe, Devrim, H. Türk Kültüründe Çalgıların Ortaya Çıkışı İle İlgili Efsaneler, EÜ Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Dergisi 2016/9 s:51-62
• Libin, Laurence. http:// www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/20441 Erişim Tarihi 10.10.2020
• Morrıs, Desmond. Sevmek, Dokunmaktır, Çev: Nuran Yavuz, (4. Baskı) İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1998.
• Mustan Dönmez, B., Doğan, Mehmet. S. “Anadolu Sufiliğinin Oluşturduğu Çalgı Algısı Üzerine Kültürel Bir Analiz: ‘Bağlama’ Ve ‘Ney’ Özelinde Çalgının İnsanlaştırılma Ve İlahlaştırılma Süreci”, Alternatif Politika Dergisi, Sayı 1, Cilt 10, Şubat 2018, S. 22-42.
• Oğuzcan, Ümit Yaşar. Âşık Veysel, Dostlar Beni Hatırlasın, Özgür Yayınları, İstanbul, 1999.
• Öz, Gülağ. Anı, Makale ve Röportajlarıyla Aşık Veysel Antolojisi, Uyum Yayınları, Ankara, 1997.
• Özdemir, Ahmet. Koca Veysel ve Birkaç Anı (2), Ana Dergisi, Mayıs sayısı, (1977), İstanbul. Özdemir, Ahmet. İki Kapılı Bir Handa Âşık Veysel, Sivas Platformu Yayınları, İstanbul, 2010.
• Özdemir, Cafer. Âşık-Saz İlişkisinde Geleneği Okumak: Âşık Veysel Örneği, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XLIII Aralık, 2019 Sayı: 2
• Özen, Kutlu. Veysel’in Köyünde, Sivas Folkloru, (1973), Sayı: 4, Sivas.
• Simoens, Veerle. L., & Tervaniemi, Mari. “Musician–instrument relationship as a candidate index for professional well-being in musicians”. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 7(2), (2013), 171–180. https://doi.org/10.1037/a0030164
• Şekerel, Bülent. Ağlamanın Anlamı, (2017), https://bulentsekerel.com/index.php/aglamaninanlami/ (Erişim Tarihi 17.01.2024)
• Şimşek, Esma.“Âşık Veysel’in Âşıklık Geleneği İçerisindeki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme” AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S. 9, Ağustos 2016, s. 117-126, İstanbul.
• Tedeschi Richard G. &. Calhoun Lawrence G. Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence. Psychological Inquiry, 15, (2004). 1-18.
• Verhulst, Anais.The Violin in South India: Rethinking the Relationship between Organology and Ethnomusicology, postgraduate colloquium of the UCD School of Music in University College Dublin. 2014.