GEOGRAPHY OF TURKS IN FOLK SONGS

Yıl 2024, Sayı: 111, 409 - 426

Mahmut Delen

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1453647

Öz

In the study, the names of countries and cities outside Turkey mentioned in folk songs, were analyzed using document analysis technique. Folk song texts in the context of place names were divided into themes. The classified data were analyzed in the light of the information given by the place names; which geographies were the subject of the folk songs, how these geographies were depicted and the mentioning frequencies of the geographies in the folk songs were revealed. Based on the data obtained, it has been observed that even if Turks do not have political sovereignty in the geographies they have made homeland, they make these places the subject of their folk songs due to cultural unity. In addition, in this context, when the cultural traces of folk songs are evaluated by centring on the place references in their texts rather than the regions where the folk songs were collected, it is understood that the geography where the cultural traces of the folk songs extend goes far beyond the basin of folk song collection.

Anahtar Kelimeler

Folk Songs, Culture, Geography, Countries, Cities.

TÜRKÜLERDE TÜRK’ÜN COĞRAFYASI

Öz

Çalışmada, türkülerde geçen Türkiye dışındaki ülkelerin ve şehirlerin adları, doküman inceleme tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Türkü metinleri, yer adları bağlamında incelenerek elde edilen veriler, temalara ayrılmıştır. Sınıflandırılan veriler, yer adlarının verdiği bilgiler ışığında analiz edilmiş; türkülerde hangi coğrafyaların konu edinildiği, konu edinilen coğrafyaların nasıl tasvir edildiği ve tasvir edilen coğrafyaların türkülerdeki anılma sıklıkları ortaya çıkarılmıştır. Elde edilen verilerden hareketle Türklerin vatan kıldığı coğrafyalarda siyasî egemenliği olmasa dahi kültürel birliktelikten kaynaklı olarak bu yerleri türkülerinde konu ettiği görülmüştür. Ayrıca bu bağlamda türkülerin derlendiği yörelerden ziyade metinlerinde barındırdığı yer atıfları merkeze alınarak değerlendirildiğinde türkülerin kültürel izlerinin uzandığı coğrafyanın türkü derleme havzasının çok daha ötesine geçtiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkü, Kültür, Coğrafya, Ülkeler, Şehirler.

Kaynakça

• Arslan, Ali. “Osmanlılar’da Coğrafî Terim Olarak “Acem” Kelimesinin Manası ve Osmanlı- Türkistan Bağlantısındaki Önemi (XV-XVIII. Yüzyıllar)”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Otam, 8/8 (1997).
• Aslan, Erkan. “Türk Halk Kültüründe Acem Ve Tat Algısı”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XIV/2 (Kış 2014), 197-204.
• Atmaca, Seher. “Tenecioğlu Aşık Hüseyin ve Acem Kızı Türküsü Üzerine Bir Değerlendirme/ An Assessment On Tenecioğlu Aşık Hüseyin And The Folk Song Acem Kızı”. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 22 (2020) 136.
• Başgöz, İlhan. “İran Azerbaycan’ında Türk Hikâye Anlatma Geleneği”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 13(2), (2013), 371-386.
• Bekki, Salahaddin. “Saraybosna ve Anadolu’daki Bazı Türkülerin Benzerlikleri Üzerine”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 28 (2010), 79-116.
• Bozkurt, Giray Saynur. “Geçmişten Günümüze Romanya’da Türk Varlığı”. Karadeniz Araştırmaları, 17 (2008), 1-31.
• Büyükyıldız, Zeki. Kültür Taşıyıcısı Olarak Türk Halk Müziği TRT ve Özel Radyo Örnekleri İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004
• Cangür, Ahmet. Batı Anadolu’da “Efelik ve Eşkiyalık” Türküleri ve Hikâyelerinin Edebi Yönden İncelenmesi İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Çakır, Ömer. “Çankırı’da Yârân Sohbetlerinin Edebî Cephesi Yahut Yârân Edebiyatı”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1/1, (2013), 151-20.
• Çelik, Aşkın. “İran-Türk Mûsikîsi’ne Etnomüzikolojik Yaklaşım”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5/8 (2016), 2987-2994.
• Çevik, Mehmet. (2012). Türkü Kültüründe Değişim Süreci ve Musa Eroğlu, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012
• Çuhadar, C. Hakan. “Müzik ve Müzik Eğitimi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25/1 (2016), 217-230.
• Duygulu, Melih. Folklorumuzda Cezayir. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1991.
• Eroğlu, Furkan Balategin. Söz ve Müzik Açısından Türkü. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014
• Eroğlu, Türker. “Türkü Nedir?”. Kesit Akademi Dergisi, 7 (2017), 78-91.
• Erol, Orkun. Silifke Halk Oyunlarında Yer Alan Türkülerin Konuları – Silifke Türkülerindeki Motifler ve Semboller. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Esin, Funda. - Sazak, Nilgün. “Türk Folklorünün Müzikal Manada Macar Müziğine Etkisi”. İdil Dergisi, 5/22 (2016), 587-602.
• Fikaniuk, Alina. “Aşk Konulu Türküler ve Ukrayna Halk Şarkılarında Kültürel Unsur Olarak Bitkiler”. Culture and Civilization, 1/2 (2022), 97-119.
• Gazimihal, Mahmut Ragıp. Anadolu Türküleri ve Musikî İstikbâlimiz. İstanbul: Ötüken, 2006.
• Haşhaş, Sinan. Geleneksel Türk Halk Müziğinde Yörelere Özgü Müzikal Kimlik Saptamaları ‘Doğu Anadolu Bölgesi Örneği’ Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• İbrahim, Akram Bakır. Irak Türkmen Türkülerinde Konu ve Yapı. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• İmik, Ünal - Haşhaş, Sinan. “Müzik Nedir ve Hayatımızın Neresindedir?”. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6/2 (2020), 196-202.
• İstanbullu, Serenat. Kültür Ve Müzik Eğitimi Ögesi Olan Türkülerde Kadın Temasının Analizi Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Kabaklı, Ahmet. Edebiyat Türleri Roman, Hikâye, Nazım. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı, 2016.
• Kalaycı, Ünal. “Gürcistan’ın Tsalka (Parmaksız) Rayonunda Yaşayan Urum Türklerinin Dil Ürünlerinden Örnekler”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (2009), 143-161.
• Kara, Hasan. “Rumeli Türkülerinde Coğrafi Motifler”. I. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, (03-06 Mayıs 2015), Saraybosna, Bosna Hersek. Bildiriler Kitabı s. 823-840
• Kara, Hasan. “Azerbaycan Türkülerinde Coğrafyanın Rolü”. Journal of International Social Research, 9/47 (2016).
• Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum. İstanbul: Timaş Yayınları, 2009
• Korkmaz, Mehmet Akif. “Bir Müslüman Bosna Köyünün Halk Şarkıları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. (2013).
• Makas, Zeynelâbidin. “Bazı Ermeni Âlimlerinin Türk Dili ve Kültürü Üzerine Samimi İtirafları”. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 2/1 (1987), 110-121.
• Mirzaoğlu, F. Gülay. “Bir Tarihî Türkü: “Cezayir”. Türkbilig, 6 (2003), 117-126.
• Muhaceri, Nuran Malta - Şare, Yıldız. “Makedonya Türkleri Tarafından Söylenen Aşk ve Ayrılık Konulu Türküler Üzerine Bir İnceleme”. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, 1/9 (2017), 347-356.
• Muhaxheri, Nuran Malta. “Türkiye’deki Halk Bilimi Araştırmalarında Kosova Türk Halk Kültürünün Yeri”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 7/13 (2017), 110-128.
• Muratoğlu, Malik. “Nevruz ve Onun Özbek Halk Edebiyatında Terennüm Edilişi” içinde Tural, Sadık ve Kılıç, Elmas. Nevruz ve Renkler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1996.
• Nerimanoğlu, Kamil Veli. Türk Halkbilimi, Dili ve Poetikası, Fikir Hayatı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2011.
• Özkan, İbrahim. “Bulgaristan Kırcaali’den Derlenen Bir Yemen Türküsü”. Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları, 1/2 (2019), 1-12.
• Öznur, Şevket. “Kıbrıs Yöresine Ait Bir Ağıt: “Arap Ali” ve Varyantları”. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 3/1 (2011), 291-302.
• Sipos, Janos. Anadolu’da Bartok’un İzinde. çev. Sanat Deliorman. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2009.
• Sirovatka, Oldrich.“Türk Konulu Baladların Çek ve Slovak Sözlü Geleneğindeki Yaygınlığı”. çev. Erika Veresova – Ali Osman Öztürk. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2/3 (2019), 197-214
• Söylemez, Mehmet. “Göç Türküleri: Yunanistan Mübadilleri Örneği”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8/4 (2019), 2545-2563.
• Şahin, Savaş. “Afganistan Sahası Türkmenlerinin Bir Aydım Türü: Noy Noy”. Milli Folklor, 17/136 (2022), 215-226.
• Tahsin, Sinan. Irak-Erbil Yöresi Türkmenlerinin Sözlü Kültür Ürünleri (İnceleme-Metinler) Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Uğur, Abdullah. “Müzik Coğrafyası: Türkülerdeki Coğrafya”, BİLİG, Yaz-2015, 74 (2015), 239-260.
• Uzunöz, Emine. Tokat Türküleri (İnceleme - Metinler) Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yıldırım, Dursun. “Balkan Üçlemesi ve Tarih”. Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4/6 (2003), 144-160