ABDAL MI GARİP Mİ: BİR NEŞET ERTAŞ İNCELEMESİ

Yıl 2025, Sayı: 113, 351 - 368

Kaan Baştepe

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1437915

Öz

Ortaya koyduğu eserlerle yöresel Türk müziğinde önemli bir yere sahip olan Neşet Ertaş, saz ve ses icracılığının yanında hem beste yapan hem de bu bestelerin sözlerini yazan çok yönlü bir sanatçıdır. Doğup büyüdüğü Kırşehir başta olmak üzere İç Anadolu bölgesinde yaygın olan müzik anlayışını bestelerine yansıtan Ertaş, yazdığı sözlerde ise aşk, ayrılık, ölüm gibi çeşitli konuları ele almıştır. “Şirin Kırşehir” adı verilen ve 10 eserden oluşan albümünde ise önemli bir toplumsal sorunu kendi yaşantısı üzerinden dile getirmiştir. Bu çalışma, “Şirin Kırşehir” albümünde yer alan eserlerin incelenerek, Ertaş’ın bu albüm özelindeki duygu ve düşüncelerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılmıştır. Bu çalışma kapsamında “tarama modeli” araştırma modeli olarak tercih edilirken veriler ise belgesel tarama yöntemiyle toplanmıştır. Albüm incelemesi iki ana başlıkta ele alınmıştır. Bu ana başlıkların her birinde 5 farklı eser hem konu hem de -sınırlı da olsa- müzikal açıdan değerlendirilerek elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Birçok akademik çalışmada “Abdal” olarak anılan Neşet Ertaş’ın bu tanımlamaya karşı farklı ve olumsuz bir düşüncede olduğu yapılan eser incelemeleri sırasında tespit edilmiştir. Sözlükte birçok farklı anlamı karşılayan bir kelime olarak Abdal ifadesine Ertaş açısından ve bu albüm özelinde bakıldığında, “hor görme” ve “ayrımcılık” gibi anlamlara karşılık geldiği görülmüştür. Elde edilen bulgulara göre, genel kabul ve sanılanın aksine Ertaş’ın Abdal olarak anılmak istemediği sonucuna ulaşılmıştır. Ertaş’ın kendi adı dışında farklı bir isimle anılmak istenmesi durumunda ise şiirlerinde mahlas olarak kullandığı “Garip” ifadesinin kullanılması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Neşet Ertaş, Garip, Abdal, Kırşehir, Ozan Anıtı.

SHOULD HE BE CALLED ABDAL OR GARIP: AN ANALYSIS OF NEŞET ERTAŞ

Öz

Neşet Ertaş, who has an important place in regional Turkish music with the works he produces, is a versatile artist who both composes and writes the lyrics of these compositions, in addition to being a musician and singer. Ertaş, who reflects the musical understanding common in the Central Anatolia region, especially in Kırşehir, where he was born and raised, in his compositions, mentioned various subjects such as love, separation and death in his lyrics. In his album called “Şirin Kırşehir”, which consists of 10 works, he expressed an important social problem through his own life. This research was made to reveal Ertaş’s feelings and thoughts in the context of this album by analyzing the works in the album “Şirin Kırşehir”. Within the scope of this study, “survey model” was preferred as the research model, and data was collected by document analysis method. The album review was made under two main headings. In each of these main headings, 5 different works were evaluated both in terms of subject and musicality and the findings were interpreted. It was determined during the work analysis that Neşet Ertaş, who is referred to as “Abdal” in many academic studies, had a different and negative opinion towards this definition. When we look at the expression Abdal, which is a word that covers many different meanings in the dictionary, from Ertaş’s perspective and this album specifically, it is seen that it corresponds to meanings such as “contempt” and “discrimination”. According to the findings, it is thought that contrary to general acceptance and belief, Ertaş did not want to be identified as Abdal. If you want to be called Ertaş with a different word other than his own name, it is recommended to use the expression “Garip”, which he used as a pseudonym in his poems.

Anahtar Kelimeler

Neşet Ertaş, Garip, Abdal, Kırşehir, Bard Monument.

Kaynakça

• Akman, Haşim. Gönül Dağında Bir Garip: Neşet Ertaş Kitabı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2006. Barkan, Ömer Lütfi. “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. İnsan ve İnsan, 2/5 (Aralık 2015), 5-37.
• Baştepe, Kaan. “Nazım Biçimi Açısından Hacı Taşan’ın Eserlerinin İncelenmesi”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25/47 (Temmuz 2024), 725- 743.
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Aydost Deyince”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 21 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=eFqD_H1_ELQ&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=8
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Deli Boran”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 14 Haziran
• 2023. https://www.youtube.com/watch?v=8an7w1KKeSA&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=3
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Dertli Bir Yoldaş”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 12 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=sXDQjXv-sEQ&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=5
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Fani Dünya”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 15 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=c51DCR6yNCc&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=9
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Mehmet Ali”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 20 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=x5oel05IHf4&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=7
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - O Kız”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 16 Haziran 2023. https://www. youtube.com/watch?v=xD7DG62tErw&list=PLrp-CSiSl-fGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=10
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Sana Bir Sözüm Var”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 14 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=AFjHel5GINw&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=4
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Saygı Duyarım”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 16 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=R1Aly5qwkb0&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=2
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Şirin Kırşehir (1994) (Full Albüm) - Bayar Müzik”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 12 Haziran 2023. https://www.youtube.com/playlist?list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Şirin Kırşehir”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 18 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=XX0Q0vywCEk&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=1
• Bayar Müzik. “Neşet Ertaş - Taşan Geliyor”. Youtube. 27 Eylül 2016. Erişim 18 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=1Q0TqCdTEFc&list=PLrp-CSiSlfGcHEsxrOEeXjaMeAR9bk- F&index=6
• Bekki, Salahaddin – Demirbaş, Dicle. Son Abdal Neşet Ertaş: Hayatı, Eserleri ve Hakkında Yapılan Çalışmalar. İstanbul: Kesit Yayınları, 2017.
• Bekki, Salahaddin. “Muharrem Ertaş”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, 2019. Erişim 28 Mayıs 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muharrem-ertas
• Bektik, Mehmet. Neşet Ertaş ve Abdallık Geleneğinin Durumu. Tokat: Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Bozkurt, Nejat. Sanat ve Estetik Kuramları. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2014.
• Çevik, Mehmet. “Ötekileştirme, Abdallar ve Bir Özdeşim Öznesi Olarak Neşet Ertaş”. Uluslararası Bozkırın Tezenesi Neşet Ertaş Sempozyumu (13-14 Mayıs 2013). Ed. Salahaddin Bekki. 1/257-265. Kırşehir: Ahi Evran Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Dilçin, Cem. Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
• Duygulu, Melih. Türk Halk Müziği Sözlüğü. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2014.
• Erkan, Serdar. Kırşehir Yöresi Halk Müziği Geleneğinde Abdallar. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Ertaş, Neşet. “Şirin Kırşehir”. Bayar Müzik, 1994.
• Eyuboğlu, İsmet Zeki. Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1988.
• Güray, Cenk – Karadeniz, İsmet. “Horasan’dan Keskin’e Bir Çığlık: Muharrem Ertaş ‘Kırat Bozlağı’nın Çok Katmanlı Analizi Üzerinden Orta Asya’dan Anadolu’ya Âşıklık Geleneğinin İzini Sürmek’”. Milli Folklor, 16/122 (Temmuz 2019), 76-93.
• Gürkan, Barış. Çoklukimlik, Meslek, Akrabalık ve Müzik: Orta Anadolu Abdallarının Müziksel Dinamikleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Hindemith, Paul. Bestecinin Dünyası: Ufuklar ve Sınırlar. Çev. Yavuz Oymak ve Mehmet Nemutlu. İstanbul: Norgunk Yayıncılık, 2014.
• Kalan Müzik. “Neşet Ertaş Belgeseli 1. Bölüm”. YouTube. 20 Mayıs 2014. Erişim 26 Haziran 2023. https://www.youtube.com/watch?v=eS_m8T_z5uw
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, 2017.
• KDF, Kırşehirli Dernekler Federasyonu. “Muharrem Ertaş (1913 – 3 Aralık 1984)” Erişim 25 Haziran 2023. http://www.kirsehirfederasyonu.org.tr/muharrem-ertas-1913-3-aralik-1984/ Köprülü, Orhan F. “Abdal: Edebiyat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdal#2-edebiyat
• Maxwell, Joseph A. Nitel Araştırma Tasarımı: Etkileşimli Bir Yaklaşım. Çev. Mustafa Çevikbaş. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, 2018.
• Merriam, Sharan. B. Nitel Araştırma: Desen ve Uygulamalar İçin Bir Rehber. Çev. Selahattin Turan. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, 2018.
• Mesci, Utkan. Anadolu Müzik Hafızasını Orta Anadolu Abdalları Üzerinden Anlamak: Muharrem Ertaş İcralarının Çok Katmanlı Makamsal Analizi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Özkavcı, Kemal. Abdallık Geleneği Çerçevesinde Ekrem Çelebi: Hayatı, Sanatı ve İcra Tahlili. Ardahan: Ardahan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Parlak, Erol. “Anadolu Türkmen Müzik Sanatında Bir Abdal Deha: Neşet Ertaş”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 61 (Ocak 2013), 289-312.
• Parlak, Erol. Garip Bülbül Neşet Ertaş: Hayatı Sanatı ve Eserleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
• Refik, Ahmet. Anadolu’da Türk Aşiretleri. İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası Yayınları, 1930.
• Saruhan, Şahin. Orta Anadolu Abdalları Ses İcracılığında Register ve Şarkıcı Formantı Bulguları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Saygılı, Yasemin. Kırşehir İli Abdallarında Geçiş Ritüelleri. Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• TDK. Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1993.
• TDKS, Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “Abdal”. Erişim 10 Mayıs 2023. https://sozluk.gov.tr/ Tokel, Bayram Bilge. Neşet Ertaş Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• TYB, Türkiye Yazarlar Birliği. “Prof. Dr. Salahaddin Bekki: Son Büyük Abdal Neşet Ertaş”. Erişim 22 Mayıs 2023. https://www.tyb.org.tr/prof-dr-salahaddin-bekki-son-buyuk-abdalneset- ertas-31314h.htm
• Uludağ, Süleyman. “Abdal: Tasavvuf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdal#2-edebiyat
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Yılmaz, Adnan. Kırşehir Örneklemesiyle Anadolu Abdalları. Kırşehir: Kırşehir Belediyesi Kültür-Tarih Yayınları, 2008