THE TRADITION OF SUFISM IN THE CONTEXT OF HISTORICAL INTERACTION: THE CASE OF KAZAKHSTAN AND PAKISTAN

Yıl 2025, Sayı: 113, 267 - 286, 26.03.2025

Mırzahan Egamberdıyev , Shynar Kanafyeva

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1596648

Öz

This study examines the tradition of Tasawwuf in Kazakhstan and Pakistan within the framework of historical interactions, offering a comprehensive analysis of its impact on the cultural, social, and religious structures of these countries. Tasawwuf has historically played a pivotal role in shaping the spiritual and societal fabric of Central and South Asia, particularly in Kazakhstan and the South Punjab region of Pakistan. The research evaluates the influence of prominent Sufi orders such as Yasawiyya, Naqshbandiyya, Chishtiyya, and Suhrawardiyya, delving into their roles in religious practices and socio-cultural dynamics. The primary aim of this study is to analyze the reciprocal interactions of these Sufi orders in Kazakhstan and Pakistan, tracing their imprints on religious identity and societal systems. Key topics include the significance of Tasawwuf in the spread of Islam and its influence on religious practices in Central and South Asia; the effects of the Russian Empire’s interventions on Sufi traditions in Kazakhstan, including transformations in practices and shifts in their societal roles; and the contributions of Tasawwuf to political mobilization and social organization in South Punjab. Furthermore, the study explores the Tasawwuf-driven cultural exchanges between Kazakhstan and Pakistan, emphasizing their role in strengthening interregional ties and communication. Employing historical-analytical methods, comparative analysis, and systematic evaluation of primary and secondary sources alongside archival records, the research highlights the social transformations shaped by external pressures, particularly colonization and modernization efforts. Ultimately, this study underscores the role of Tasawwuf as a bridge between the cultures and civilizations of Central and South Asia, demonstrating its profound influence on regional political and social processes beyond its spiritual domain. The findings reveal that Sufi orders not only shaped religious practices but also fortified local cultural resilience against external challenges while fostering new channels of interaction.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Pakistan, Tasawwuf, historical context, Sufi orders, Russian Empire, Yasawiyya, Naqshbandiyya, Chishtiyya, Suhrawardiyya, mutual interaction

Proje Numarası

AP14871064

TARİHSEL ETKİLEŞİM BAĞLAMINDA TASAVVUF GELENEĞİ: KAZAKİSTAN VE PAKİSTAN ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışma, Kazakistan ve Pakistan’daki Tasavvuf geleneğini tarihsel etkileşim bağlamında inceleyerek, bu mirasın söz konusu ülkelerin kültürel, sosyal ve dini yapıları üzerindeki etkilerini kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Tasavvuf, tarihsel süreçte Orta Asya ve Güney Asya’da, özellikle Kazakistan ve Güney Pencap (Pakistan) bölgelerinde, manevi ve toplumsal düzenin şekillenmesinde belirleyici bir faktör olmuştur. Araştırma, Yesevilik, Nakşibendilik, Çiştiyye ve Sühreverdiye gibi önde gelen tarikatların etkilerini değerlendirerek, bu yapıların dini uygulamalar ve sosyo-kültürel dinamikler üzerindeki rollerini detaylı bir şekilde ele almaktadır. Çalışmanın temel amacı, Kazakistan ve Pakistan’da Tasavvuf tarikatlarının tarihsel bağlamdaki karşılıklı etkileşimlerini analiz etmek ve bu oluşumların toplumsal sistemler ile dini kimlik üzerindeki izlerini ortaya çıkarmaktır. Araştırma kapsamında şu konular incelenmiştir: Orta Asya ve Güney Asya’da Tasavvufun İslam’ın yayılmasındaki önemi ve dini pratiklerin dönüşümüne etkisi; Rus İmparatorluğu’nun Kazakistan’da Tasavvuf geleneklerini dönüştürme çabalarının sonuçları ve bu süreçlerin toplumsal roller üzerindeki yansımaları; Güney Pencap bölgesindeki Tasavvufun siyasi hareketlilik ve sosyal organizasyon üzerindeki katkıları. Ayrıca, Kazakistan ve Pakistan arasında Tasavvuf temelli kültürel etkileşimlerin, bu iki coğrafya arasındaki iletişim ve bağların güçlenmesine sağladığı katkılar detaylandırılmıştır. Araştırmada, tarihsel-analitik yöntemlerin yanı sıra karşılaştırmalı analiz ve literatür taraması gibi bilimsel teknikler kullanılmıştır. Ayrıca, arşiv belgeleri sistematik bir yaklaşımla değerlendirilerek güvenilir bir veri temeli oluşturulmuştur. Çalışma, tarihsel bağlamda dış müdahalelerin ve özellikle sömürgecilik ile modernleşme süreçlerinin sosyal yapılarda yarattığı değişimlere odaklanmıştır. Sonuç olarak, bu araştırma, Tasavvufun Orta Asya ile Güney Asya arasında bir köprü işlevi gördüğünü ve dini öğretilerin ötesine geçerek bölgesel siyasi ve toplumsal süreçler üzerinde derin etkiler yarattığını göstermektedir. Tarikatların yalnızca manevi alanla sınırlı kalmayarak, dışsal baskılara karşı yerel kültürel yapının direncini artırdığı ve yeni etkileşim alanları yarattığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Pakistan, tasavvuf, tarihsel bağlam, tasavvuf tarikatları, Rus İmparatorluğu, Yesevilik, Nakşibendilik, Çiştiyye, Sühreverdiye, karşılıklı etkileşim

Proje Numarası

AP14871064

Kaynakça

• Abashin, Sergey. Natsionalizmy v Sredney Azii: v poisakh identichnosti, SPb.: Aleteya. 157. 2007. Abashin, Sergey. “Islam i kult svyatykh v Sredney Azii”, Etnograficheskoe obozrenie, Izdatel’ Federal’noe gosudarstvennoe byudzhetnoye uchrezhdeniye “Rossiyskaya akademiya nauk”. 3, 128-131. 2001.
• Abashin, Sergey. Sufizm v postsovetskom prostranstve: traditsii i transformatsii. Moskva: Nauchnoe izdatel’stvo “Obrazovanie”, 75-79. 2019.
• Ahmed, Shahid. Islamic Thought and Practice in South Asia. Oxford University Press, 149. 2003 . Ali, M. Sufism in South Asia: History and Development, Oxford University Press, 142-147. 2007.
• Annemarie, Schimmel. Mystical Dimensions of Islam. University of North Carolina Press, 112- 135. 1975.
• Ansari, Humayun. Sufism and Islamic Mysticism in South Asia. New Delhi: Oxford University Press, 200-225. 2010.
• Bartold, Vasiliy. Islam i kul’tura musul’manstva. Sbornik statey, Moskva: Izdatel’stvo MGTA, 144. 1992.
• Bertels, Evgeniy. Sufizm i sufiyskaya literatura, Moskva: Nauka, 121. 1965.
• Buell, Sam. Sufi Poets and the Politics of Belief in South Asia. Cambridge University Press, 54. 2007.
• Corbin, Henry. Creative Imagination in the Sufism of Ibn ‘Arabi. Princeton University Press, 56-87. 1969.
• Dutton, Yvonne. Islamic Education in the Subcontinent: A Historical Overview. Harvard University Pres, 77. 1999.
• Ernst, Carl W. The Shambhala Guide to Sufism. Shambhala, 45-78. 1997.
• Gilani, Khwaja Muhammad. The Development of Sufism in South Punjab. Lahore: Pakistan University Press, 45-68. 2006.
• Gilmartin, David. “Religious Leadership and the Pakistan Movement in Punjab”, Modern Asian Studies. 13, 485-517. 1979.
• Gull, Akhtar. Poetry and Politics in the Sufi Tradition: The Works of Hwaaji Ghulam Farid, Lahore University Press, 43. 2009.
• Gul, Tariq. Sufism in Punjab: An Overview. Lahore: Punjab University Press, 45-67. 2001.
• Haq, Syed S. Sufism in South Asia: Impact and Contributions. Oxford University Press, 92-123. 2011.
• Howell, Eric Geoffrey. Sufism and the Islamic Tradition: Religious and Cultural Aspects. Oxford University Press, 78-102. 2005.
• Ilminski, Ivan. Religiia i politika v Kazakhstane v XIX veke, Kazan’, 58-62. 1873.
• Isa, Abdul-Qadir. Istina sufizma, Moskva: Izdatel’skiy dom «Ansar», 62. 2004.
• Kadiri, Mohammad. “The Role of Sufism in the Spread of Islam in South Punjab”, Karachi: Islamic Studies Journal, 89-102. 2000.
• Kartaeva Tattigül, Habijanova, Gülnar. “Kazak kültüründe Nevruz ve Nevruzname bayrami ritüelleri, özellikleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 82, 107-124. 2017.
• Kivimäki, Timo. Russian Empire and the Islam: The Politics of Religious Control, Helsinki, 150-153. 2001.
• Khan, Ijaz. Sufiism in South Asia: An Intellectual History, Routledge, 88. 2014.
• Knysh, Alexander. Sufism: A New History of Islamic Mysticism, Princeton University Press, 245-289. 2017.
• Kraemer, Henry. Sufism in South Asia: An Analytical History, New York: Columbia University Press, 215. 1992.
• Kraft, Katharina. The Sufi Path of Love: The Spiritual Teachings of Rumi, World Wisdom, 69. 2004.
• Kuanyshev, Talgat. Religiya i politika v Kazakhstane: Istoricheskie aspekty, Astana, 67-75. 2005.
• Levshin, Aleksandr. Opisanie kirgiz-kazach’ikh ili kirgiz-kaisatskih ord i stepеi, Sankt Peterburg, 143-148. 1832.
• Malamud, Margret. “Sufi Organizations and Structures of Authority in Medieval Nishapur”, International Journal of Middle East Studies, 26/3, 427-442. 1994.
• Muminov, Ashirbek. Islam i sufizm v Tsentral’noy Azii, Almaty: Gylym, 74-91. 2013.
• Mujaddidi, Muhammad. “The Intellectual and Spiritual Legacy of Chishti Sufism”, Brill. 98. 2011,
• Mustafa, Muhammad Zahid İbn. Sufizm kak put’ dukhovnogo i psikhoemotsional’nogo samosovershenstvovaniya, Sankt-Peterburg: Izdatel’stvo “Dukhovnaya kul’tura”, 108-115. 2017.
• Nalivkin, Vladimir. Kavkaz i Kazakhstan: Problemy politicheskoi istorii, Moskva, 102-107. 1893.
• Nasr, Seyyed Hossein. Islamic Spirituality: Foundations. Routledge, 32-58. 1987.
• Nielsen, Nils. Colonialism, Religion, and the Formation of South Asian Identities, Oxford University Press, 121. 2013.
• Nurtazina, Nazira (2009), Sufizm v istorii Kazakhstana, Almaty: KazNU, 33-56. 2009.
• Ostroumova, Mariia. Istoriia musul’manstva v Srednei Azii, Sankt-Peterburg, 112-116. 1907.
• Rauf, Muhammad. The Chishti Order in South Asia: Legacy and Influence, Oxford: Oxford University Press, 159. 1997.
• Saeed, Farhan, The Impact of Sufism in Southern Punjab: An Historical Overview, Lahore: Punjab University Press, 66-70. 2018.
• Schwinn, Raymond. Mysticism in Islam: The Sufi Path, London: Oxford University Press, 1995, 112-130. 1995.
• Schimmel, Annemarie. Islamic Mysticism: A Short History. Leiden: E.J. Brill, 150-175. 1997.
• Trifonov, Nikolai. Rol’ sufijskikh ordenov v razvitii islamskoy kul’tury, Moskva, 233-245. 1991. Schimmel, Annemarie. Mystical Dimensions of Islam. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 188. 1975.
• Shahzad, Muhammad. Sufism in the Punjab Region: Historical and Cultural Impacts. Islamabad: National Press, 120-135. 2009.
• Shahzad, Muhammad. The Chishti and Suhrawardi Orders in South Punjab, Islamabad: National Press, 132-145. 2009.
• Shams, Muhammad. The Spread of Islam in South Punjab: The Role of Sufis. Karachi: Islamic Research Institute, 89-112. 2006.
• Shajmerdenova, Gulnara. Islamskie traditsii i sufiizm v Kazakhstane, Almaty, 45-50. 2003. Siddiqui, Abdur Rahman. The Sufis of the Indian Subcontinent New York: Routledge, 80-85. 2013.
• Sindhi, Ahmad. Historical Survey of Sufism in Punjab, University of Punjab Press, 102. 2000.
• Valikhanov, Chokan. O musul’manstve v Steppi, Sobranie sochinenii v piati tomakh. Tom 4. Alma-Ata, 88-92. 1985 . Watt, William Montgomery. Islamic Mysticism and Sufism, Routledge, 198. 2007.
• Yaguzin, Aibulat. Dukhovnyy mir sufiev: sotsial’no-filosofskiy analiz, Avtoreferat dissertatsii na soiskanie uchenoy stepeni doktora filosofskikh nauk, Ufa, 43. 2006.
• Zaman, Muhammad. Sufi Networks and Their Impact on the Spread of Islam in South Asia. Cambridge University Press, 212. 2005.
• Archival materials State Archive of the Russian Federation, Fund 1280, Inventory 10, Case 54, Pages 12
• State Archive of the Russian Federation, Fund 28, Inventory 1, Case 267, Pages 3-7
• State Archive of the Russian Federation, Fund 24, Inventory 3, Case 123, Pages 24-25