THE RELIGIOUS AND LITERARY CONTRIBUTION OF BABA XHEMAL STAMBOLLI-TURKU IN THE EARLY 20TH CENTURY IN THE CITY OF ELBASAN

Yıl 2025, Sayı: 113, 137 - 152

Mustafa Kadzadej

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1604030

Öz

This paper aims to examine the influence and legacy of Baba Xhemal Stambolli-Turku, a well-known religious and literary figure, and an integral part of the intellectual elite of his time who operated for a relatively long period in the city of Elbasan. Through the narrative, we seek to clarify the historical context in which Xhemal Stambolli carried out his activities as one of the leaders of the Bektashi faith in Elbasan. Additionally, through the research of documentation, the analysis of published literature, and the use of surveys, this study focuses on two main aspects of his life and work: his contribution to the religious field and his impact on the development of local literature and culture.
The early decades of the 20th century coincide chronologically with the most intense period leading towards the path of independence and the creation of the Albanian state. It is worth appreciating the fact that the followers and leaders of the Bektashi faith had a generally positive political approach toëards this process in the difficult journey of state-building. Baba Xhemali played an important role in spreading the Islamic faith, engaging in the education and spiritual guidance of the faithful, as well as in preserving religious traditions. Furthermore, he became an important writer and poet, contributing to the enrichment of Albanian literature, especially in difficult periods for Albanian culture and society. This study aims to highlight the importance of Baba Xhemali’s figure as a spiritual leader and thinker who left a valuable legacy in the religious and literary fields of the city of Elbasan, influencing the development of the culture and identity of this city.

Anahtar Kelimeler

Cemal Baba, Bektashism, Dervish lodge, Albania

Baba Cemal İstanbullu-Türki'nin 20. Yüzyılın Başlarında Elbasan Şehrindeki Dini Yaşama Ve Edebiyata Katkısı

Öz

Bu makale, döneminentelektüelelitininönemlibirparçasıolanve Elbasan kentindenispetenuzunbirsürefaaliyetgösterentanınmışbirdinîveedebişahsiyetolan Baba Cemal İstambullu-Türkü'nünetkisinivemirasınıincelemeyiamaçlamaktadır. Çalışmaile Cemal Baba’nınElbasan'daBektaşiinancınınliderlerindenbiriolarakfaaliyetleriniyürüttüğütarihselbağlamınınaçıklığakavuşturulmasıarzulanmaktadır. Ayrıca, buçalışmadokümantasyonaraştırması, yayınlanmışliteratürünanaliziyoluylaonunhayatınınveçalışmalarınınikitemelyönüneodaklanmaktadır. Bunlar: dinialanakatkısıveyereledebiyatvekültürüngelişimiüzerindekietkisidir.
20. yüzyılın ilk onyılları, Arnavutluk'unbağımsızlıkyolculuğunavedevletinkuruluşunagidenyoldakronolojikolarakenyoğundönemedenkgelmektedir. Bu dönemdeBektaşiinancınınmensuplarıveönderlerinin, devletkurmagibizorlubirsüreçtegenelolarakolumlubirsiyasalyaklaşımiçindeolduklarıgözlemlenmiştir. Cemal Baba, İslam inancınınyayılmasında, Bektaşilerineğitimivemanevirehberliğindebulunmanınyanısıradinigeleneklerinkorunmasında da önemliroloynamıştır. AyrıcaönemlibiryazarveşairolaraközellikleArnavutkültürüvetoplumuiçinzordönemlerdeArnavutedebiyatınınzenginleşmesinekatkıdabulunmuştur. Bu çalışmanınamacı, Elbasan kentinindiniveedebialanlarındadeğerlibirmirasbırakan, bukentinkültürvekimliğiningelişimineetkiedenmanevibirlidervedüşünürolarak Cemal Baba’nınfigürününöneminivurgulamaktır.

Anahtar Kelimeler

Bektaşilik, Cemal Baba, Tekke, Arnavutluk

Kaynakça

• Altı, Aziz. Balkanlarda Bektasilik,XVII-XVIII.Yüzyıllar. Ankara: La Yayınları, 2019.
• Altı, Aziz. “Bektaşi Muhibbani (1911-1912)”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 112 (Kış-Aralık 2024). https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1536877
• Durham, Edit. The Burden of the Balkans, Tirana: Dodo Press, 1990.
• Elsie, Robert. Historical Dictionary of Albania. Tirana: Uegen, 2011.
• Elsie, Robert. The Albanian Bektashis: History and Culture of a Dervish Order in the Balkans. Prishtina: Artini, 2020.
• Hysi, Shyqyri. “Bektashism and The Great Bektashi Tekke of Elbasan As An Important Patriotic Hearth”. Published In The Proceedings Of The Symposium With The Theme: 220 Years Of The Great Tekke Of Elbasan, Elbasan: 2024, ss. 89-96.
• Frashëri, Aleksander. History of Albania, vol III. Tirana: Institute of History, 1977.
• Kingsley Birge, John. The Bektashi Order of Dervishes, Bektashi Wisdom. Tirana: Urtesia Bektashiane, 2008.
• Maden, Fahri. Bektashism in Elbasan. Elbasan: 2AGrafDesign, 2024.
• Maden, Fahri. “Bektashism in Elbasan”, Published In The Proceedings Of The Symposium With The Theme: 220 Years Of The Great Tekke Of Elbasan, Elbasan: 2024, ss. 76-87
• Myrtezai, Ekrem. Dictionary of Philosophy. Tirana: Toena, 2007.
• Mills, William H. Oxford Political Dictionary. Tirana: House of Books & Communication, 2001.
• Soyyer, A.Yılmaz, Hünkar,Ansiklopedik Bektaşilik Sözlügü. İstanbul: Post Yayınları, 2019. Varoshi, Liman-Kadzadej, Mustafa. Phenomena and Personalities in Albanology. Tirana: Naimi, 2020.
• Kiel, Machiel. “İlbasan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim: 1 Şubat 2025 https://islamansiklopedisi.org.tr/ilbasan
• Akın, Bülent. “Selman Cemali Baba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim: 1 Şubat 2025
• https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-selman-selman-cemali-baba