A BIBLIOMETRIC REVIEW OF THE STUDIES ON HACI BEKTASH VELÎ

Yıl 2025, Sayı: 113, 45 - 62

Fatma Süreyya Kurtoğlu

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1624212

Öz

Hacı Bektaş Veli is an important Sufi elder whose world of thought is based on the Turkish Sufi tradition created by Hodja Ahmet Yesevî and who has contributed to the enlightenment of Turkish and world societies with his ideas and works. It is known that Hacı Bektaş Veli has been the subject of many studies by many different branches of science due to this service to humanity.
Although centuries have passed, it would not be wrong to say that the influence of Hünkâr's advice, lifestyle and works remain relevant in our age. Therefore, it may be considered important to see a general picture of the studies on Hünkâr in order to give an idea for future studies on him.
In this context, the aim of this study is to analyze the bibliometric aspects of journal publications on Hacı Bektaş Velî. R-Studio tool was used to analyze the dataset collected from Web of Science and Scopus databases.
According to the results of the research, the course of studies on Hacı Bektaş Veli reached its highest level in 2009 and then stagnated, but has tended to increase again in recent years. The most productive country in this field is Turkey. It has been determined that the articles written about Hacı Bektaş Veli draw more attention to topics such as Hacı Bektaş Veli, Bektaşism, Bektaşi, Alevism, Sufism. It is thought that this study will provide a general perspective to researchers who want to examine the subject of Hacı Bektaş Velî.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Velî, Bibliometric analysis, R-Studio

HACI BEKTAŞ VELÎ İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALARA YÖNELİK BİBLİYOMETRİK BIR İNCELEME

Öz

Hacı Bektaş Velî, düşünce dünyası Hoca Ahmet Yesevî tarafından oluşturulan Türk tasavvuf geleneğine dayanan, fikir ve eserleriyle Türk ve dünya toplumlarının aydınlanmasına katkılar sunmuş önemli bir tasavvuf büyüğüdür. Hacı Bektaş Veli’nin insanlığa bu hizmeti dolayısıyla çok farklı bilim dalları tarafından birçok çalışmaya konu edinildiği bilinmektedir.
Yüzyıllar geçse de Hünkâr’ın öğütlerinin, yaşam tarzının ve eserlerinin etkisinin çağımızda da güncelliğini koruduğunu söylemek yanlış olmaz. Dolayısıyla bu zamana kadar Hünkar hakkında yapılan çalışmaların genel bir fotoğrafını görmek onunla ilgili yapılacak daha sonraki çalışmalara fikir vermesi açısından önemli görülebilir.
Bu bağlamda çalışmanın amacı Hacı Bektaş Velî üzerine dergi yayınlarının bibliyometrik yönlerini analiz etmektir. Çalışmada Web of Science ve Scopus veri tabanilarından toplanan veri setini incelemek için R-Studio aracı kullanılmıştır.
Araştırmanın sonuçlarına göre Hacı Bektaş Veli konusundaki çalışmaların seyri 2009 yılında en yüksek seviyeye ulaşmış sonradan durağanlaşmış ancak son yıllarda tekrar yükselme eğilimindedir. Bu konuda en üretken ülke Türkiye’dir. Hacı Bektaş Velî hakkında yazılan makalelerin Hacı Bektaş Velî, Bektaşizm, Bektaşi, Alevizm, Sufizm gibi konulara daha fazla dikkat çektiği tespit edilmiştir. Bu araştırmanın Hacı Bektaş Velî konusunu incelemek isteyen araştırmacılara genel bir bakış açısı sunması düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Velî, Bibliyometrik analiz, R-Studio

Kaynakça

• Abdullah, M. Değerler Eğitimi Kapsamında Ortaokul Öğrencilerinin Hacı Bektaş Veli Algılarının Belirlenmesi: Metafor Çalışması. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
• Aka, A. Hacı Bektaş-ı Veli Vilayetnamesi’ne Göre Dini İnanç Adap ve Erkanlar. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Altınok, B. Y. “Fatiha Suresi Tefsiri”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ed. G. Aytaş. 169-201. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Altınok, B. Y. “Fevâid”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ed. G. Aytaş. 19-167. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Aria, M. & Cuccurullo, C. “Bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis”. Journal of Informetrics. 11/4 (2017), 959–975.
• Aslan, F. Hacı Bektaş-ı Veli’nin Düşünce Dünyası. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Atalay, B. Bektaşîlik ve Edebiyatı. haz. Gürol Pehlivan. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2018. Aytaş, G.-Yılmaz H. Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Merkezi Yayınları, 2004.
• Aytaş, G.-Özkan, Ö.-Duran, H.-Bankır, M.-Altınok, B. Y. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Bozkurt, H. Hacı Bektaş-ı Veli’nin Din Tasavvuru. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Çalışkan, Z. Ü. Hacı Bektâş Veli’nin Makâlâtı ile Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserlerindeki Ortak ve Farklı Motifler Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Çetin, A. Y. “Ahmet Yesevi, Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli’de İnsan Anlayışı” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 47 (2008), 43-49.
• Çimenli, H. Hacı Bektaş-ı Velî Bibliyografyası. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi, (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi) Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Coşan, M. E. Makâlât. Ankara: Seha Neşriyat, 1986.
• Coşan, M. E. Hacı Bektaş Veli ve Bektaşilik. İstanbul: Server Yayınları, 2019.
• Çukurluöz, Ö. Hacı Bektaş Veli Düşüncesinde İnsan Anlayışı. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Dündar, S. Vilayet-name-i Hünkar Hacı Bektaş Veli. Mersin: Mersin Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Duran, H.-Gümüşlüoğlu, D. Hünkâr Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Duran, H. Hacı Bektaş Veli ve Velayet-name’de Geçen Keramet Motifleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi, 1995.
• Duran, H. Velâyetnâme. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Duran, H. “Besmele Tefsiri”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ed. G. Aytaş. 203-327. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2010.
• Duran, H. “Hacı Bektaş Velî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. (2014) http://www. turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=5684 [Erişim Tarihi. 15.11.2024] Ede, Ş. “Alevilik Alanında Yayınlanmış Makalelerin Bibliyometrik Analizi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 112 (2024), 99-126.
• Eflâkî Ş. A. Menâkıbu’l-Ârifîn, çev. Tahsin Yazıcı. Ankara: TTK Yayınları, 1959. Eröz, M. Türkiye’de Alevîlik-Bektâşîlik. İstanbul. 1977. Erünsal, İsmail E. - Ocak, A. Y. Menâkıbu’l-Kudsiyye fî Menâsibi’l-Ünsiyye. İstanbul: İstanbul ÜniversitesiYayınları, 1984.
• Fığlalı, E. R. “Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik’ten”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. 40 (2006), 253-263.
• Fığlalı, E. R. Türkiye’de Alevîlik ve Bektaşilik. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2006.
• Garfield, E. “Keywords Plus: ISI’s Breakthrough Retrieval Method. Part 1. Expanding Your Searching Power on Current Contents on Diskette”. Current Comments 1/32 (1990), 5-9.
• Gölpınarlı, A. Vilâyet-nâme-Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî. İstanbul: İnkılap Yayınları, 1995.
• Güzel, A. Hacı Bektaş Velî ve Makâlât. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• İncel, F. Hacı Bektaş Veli’de Tanrı Alem İlişkisi. Çorum: Hitit Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Karagöz, N. Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Geçiş Bağlamında Hacı Bektaş Veli Velâyetnâmesi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kardaş, S. Ali Nihanî’nin Manzum Hacı Bektaş-ı Veli Velayetnamesi (İnceleme-metinsadeleştirme- dizin). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Kayhan Kılıç, S. “Bir Göstergebilim Çözümlemesi; Hz. Ali’nin Şehadeti İllüstrasyonu”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 48 (2008), 225-239.
• Köksal, M. F. Uzun Firdevsî Manzum Vilâyet-nâme. Ankara: Alevilik Araştırmaları Dergisi Yayınları, 2018.
• Kurtoğlu, F. Bektaşilik ve Hacı Bektaş Veli’nin Besmele Tefsiri-Makalat’ında Fert Ve Toplum Anlayışı. Malatya: İnönü Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Kurtoğlu, O. Yozgatlı Nihânî-Velâyet-nâme-i Hâcı Bektaş-ı Velî, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 2015.
• Kurum, U. Bektaşî Velâyetnâmelerinin Motif Yapısı. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
• Macit, C. C. Manzum Hacı Bektâş-ı Velî Velâyetnâmesi Üzerine Bir İnceleme. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Maden, F. “Yeniçerilik-Bektaşilik İlişkileri ve Yeniçeri İsyanlarında Bektaşiler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 73 (2015), 173-202.
• McBurney, Melissa K., & Novak, Pamela L. “What is bibliometrics and why should you care? In Proceedings”. IEEE International Professional Communication Conference. 108- 114. 2002.
• Noyan, B. Firdevsî-i Rûmî-Manzum Hacı Bektaş Velî Vilâyetnâmesi. Aydın. 1986. Ocak, A. Y. XIII. Yüzyılda Anadolu’da Baba Resûl (Babaîler) İsyanı ve Anadolu’nun İslâmlaşması Tarihindeki Yeri. İstanbul. 1980.
• Ocak, A. Y. Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul. 1983. Ocak, A. Y. “Bektaşîlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/373-379. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Ocak, A. Y. Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler. Ankara: TTK Yayınları, 1997. Ocak, A.Y. “Selçuklular ve Beylikler Devrinde Düşünce”. Türkler 7/649-663. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Ocak, A. Y. “Kalenderîler ve Bektaşîlik”. Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan. İstanbul, 297-308. 1981.
• Ocak, A. Y. “Hacı Bektaş-ı Velî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 14/455-458. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Özcan, H. Bektâşî Âdâb ve Erkânı, Ankara: Gazi Üniversitesi, Doktora Tezi, 2001.
• Özcan, H. “Hacı Bektaş Veli’nin Fatiha Tefsiri”. Millî Folklor 20/80 (2008), 39-52.
• Özkan, Ö. - Bankır, M. “Makâlât”. Hacı Bektaş Velî Külliyatı. Ed. G. Aytaş. Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi Yayınları, 473-775. 2010.
• Öztürk, M. “Hacı Bektaş Zamanında Nişabur’daki Kültürel Hayat”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 45 (2008), 145-153.
• Şahin, A. K. Ana Hatlarıyla Horasan’dan Anadolu’ya Alevîlik ve Bektaşîlik. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 45 (2008), 205-209.
• Şahin, E. Velâyetnâmelerde Yol ve Yolculuk: Halk Bilimi ve Tasavvuf Bağlamında Karşılaştırmalı Bir İnceleme. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Şahin, F. Hacı Bektaş Veli Felsefesine Eğitsel Bir Bakış. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Şahin, H. Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nde Dinî Zümreler (1299-1402), İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2007.
• Salman, M. Günümüz Türkiye’sinde Baba Soylu, Kutsal Bir Aile: Hacı Bektaş Veli’nin Evlatları: Ulusoy ailesi üzerine etnografik bir çalışma. Ankara: ODTÜ. Doktora Tezi, 2012.
• Soileau, M. “Conforming Haji Bektash: A Saint and His Followers between Orthopraxy and Heteropraxy” Die Welt des Islams.54/3-4 (2014), 423-459.
• Taşğın, A. ve Atay, Ö. “Hazreti Şah’ın Avazı Turna Derler Bir Kuştadır: Hacı Bektaş Velayetnamesi’nde Turna ve Turna İlahisi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 92 (2019), 83-100.
• Tripathi, M., Kumar, S., Sonker, S. K., & Babbar, P. “Occurrence of Author Keywords and Keywords Plus in Social Sciences and Humanities Research: A Preliminary Study”. Journal of Scientometrics and Information Management, 12/2 (2018), 215-232.
• Yaman, A. ve Ede, Ş. “Bektaşilik Konusunda Yayınlanan Makalelerin Bibliyometrik Analizi”. SÜREK Alevilik - Bektaşilik ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 3 (2024), 10-38. Öztürk, Y. N. Tarihi Boyunca Bektaşilik, İstanbul. 1990
• Yazar, M. Budist ve Bektaşi Menâkıbnâmelerinin Karşılaştırılması: Lalitavistara ve Velâyetnâme Örneği. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yıldızhan, N. Hacı Bektaş Veli’nin Velâyetname’sindeki Doğa Sembolleri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.