NECÂTÎ BEG DİVANI’NDA BİR DÜZELTME VE TERCEMÂN ~ TERCÜMÂN ÜZERİNE

Yıl 2012, Sayı: 26, 127 - 136, 27.04.2012

Hakan Taş

Öz

XV. yüzyıl Osmanlı şiirinin en önemli şairlerinden birisi olan NecâtîBeg [ö. 1509]’in, divanı Prof. Dr. Ali Nihad TARLAN [1898-1978]hoca tarafından yayımlanmıştır. Bilahare şair Necâtî üzerine tezler vekitaplar hazırlanmış, makaleler yazılmış, bildiriler sunulmuştur. OnAltıncı Yüzyıl Divan Şairlerinde Vezin Kullanımı adlı yüksek lisanstezimi hazırlarken, çalışmanın bir parçası olarak Dîvân’ı okumuş, vezindendoğan aksaklıkları ve okunamamış kimi yerleri yazmalara da müracaatederek tashih etmiştim. Tercemân ~ tercümânın, bir sözü başka birsözle beyan ve tefsir eden kimse; mecaz yoluyla bir başkasının emel vemaksatlarını bildirmekle mükellef olan yerinde kullanılır bir tabir; çevirmen,açıklayan, izah eden; ayak tercümânı, ayaklu tercümân: hizmetçi,uşak; güzel, ince, zarif, saf; mecazî anlamda hediye, iyi duyguların tercümanıolarak sunulan armağan; kurban gibi anlamları vardır. Tercemânın,sözlük anlamı üzerinden gelişen fakat tercümân olarak telaffuz edilenbaşka bir değişkesi daha vardır: Alevilerde ve Bektaşilerde herhangi birgünlük iş yapılırken okunan Arapça, Farsça, Türkçe manzum veya mensurdualara ve yine bu türden özür dileme dualarına verilen ad. Çok az daolsa öbür bazı tarikatlara ait tercümanlar da vardır. Bu makale, NecatiBeg Divanı’nda, Divan’ın bir nüshasında tîre-cân, öbür bütün nüshalarındatercemân olarak geçen sözcüğün tîr-cân okunması üzerine kalemealınmıştır. Çalışmada, beyitteki tîr-cân yerine tercemânın tercih edilmesigerektiği belirtilip tercemân ~ tercümân üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Necati Beg Divaný , tîr-cân , tercümân , günlük dua , Bektaşilik.

A CORRECTION IN DIVAN OF NECATI BEG [D. 1509] AND ABOUT TARCAMAN~TARCUMAN WORD

Öz

Necati Beg [d. 1509] is one of the very important Ottoman poets and his divanwas published by Professor Dr. Ali Nihad Tarlan [1898-1978]. Later it waswritten thesises, books and articles and presented scientific announcement about thedivan. When I was preparing my master thesis which was named The metre usage indivan poets of 16th century, read Necati’s divan and repaired some problems throughlooked at some manuscripts of it. Tarcaman~tarcuman means a person who explainsa speech with another speech and is responsible to inform about one person’sintentions. Also yt amounts translator, giving the reasons, act of explaining, andmaidservant, nice, elegant, graceful, smart man and spiritually gift, present, somethinggiven freely as good emotions and sacrificy. Additionally it is a term in Alavi andBaktashi society means daily prayer of written in verse and prose in Arabic, Persianand Turkish and prayer of excuse. This is rare in other dervish orders. This arcticle isabout ”tarcaman“ one word of Necati Beg’s divan, before it was written ”tira-can“ inthe text with edition critic by Tarlan. In my opinion this word should be tarcaman /tarcuman, not tira-can because of some reasons. One of them in only one of divan’smanuscripts the word is ”tira-can“, but in others is ”tarcaman“. Also tarcaman ismore convenient as meaning.

Anahtar Kelimeler

Necati Beg , tira-can , tarcaman / tarcuman , daily prayer , Baktashi order , Alavi society