TEK PARTİ YÖNETİMİNİN HALKEVLERİNİN TEMİZLİK VE BAKIMINA DAİR BİR KILAVUZ OLUŞTURMA ÇABASI 1944

Yıl 2019, Sayı: 41, 223 - 248, 31.05.2019

Seda Bayındır Uluskan

Öz

Serbest Cumhuriyet Fırkası denemesi sonrasında yapılan yurt gezilerindetespit edilen sorunlar ile 1931 Parti Kurultayı’nda alınan kararlar neticesinde,Cumhuriyet Halk Parti teşkilatında bazı köklü değişikliklere gidildi. Partibünyesinde bürolar kuruldu. Teftiş sistemi işler hale getirildi. YayımlananTeftiş Talimatnameleri ve atanan parti müfettişleri vasıtasıyla hem taşra vekamuoyu hem de milletvekilleri kontrol altında tutulmaya çalışıldı. CHP busistemi, sosyal kontrolü ve devletin toplum üzerindeki etkisini artırmak veaynı zamanda toplumun ihtiyaçlarını karşılamak üzere de kullandı. Partininmerkezî denetim çabası kendisini Halkevleri ve Halkodaları üzerinde degösterdi. Bu süreçte CHP, Halkevlerindeki eşyaların nasıl korunmasıgerektiğinden binaların temizliğine kadar her şeyle yakından ilgilendi. Hattabu çaba, 1944’de Halkevleri ve Halkodaları hakkında bir temizlik kılavuzuhazırlamaya kadar gitti. Bu kılavuzun hazırlanmasında; temiz ve çağdaş birtoplum yaratma, halkın kültürel faaliyetlerini bakımlı ve temiz ortamlardayürütmesini sağlama ile halkın ilgi ve sempatisini bu vasıtayla Parti’ye çekmegibi pek çok neden bulunmaktaydı.

Anahtar Kelimeler

CHP , Tek Parti Dönemi , Halkevleri , Halkodaları , Halk Eğitimi

AN INITIATIVE TO CREATE A GUIDELINE FOR SANITATION AND CARE OF PEOPLE’S HOUSES OF THE SINGLE PARTY GOVERNMENT IN TURKEY

Öz

As a result of the issues identified during domestic trips after the experience of Free Republican Party and decisions reached at the 1931 Party Congress, some fundamental changes were made to the CHP organizational structure. Bureaus established within the organizational structure of the party. The inspection system was made functional. Through the issued inspection instructions and the assigned inspectors, local and public opinion as well as parliamentarians were tried to be kept under control. CHP used this system not only to increase the control and influence of the State over society but also to meet people's needs. This inspection and control efforts of the party also appeared in People's Houses and People's Rooms. In this process, the CHP was closely concerned with everything from how to protect the items in People's Houses to the sanitation of these buildings. These efforts resulted in the preparation of a sanitation guideline for People's Houses in 1944. Among various reasons for the preparation of this guideline were to create a clean and civilized society, to provide people with a well-kept and neat environment for their cultural activities and thereby to attract the public’s attention and sympathy towards the Party.

Anahtar Kelimeler

Republican People’s Party , Single Party Period , People’s Houses , People’s Rooms , Public education

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi BCA
• BCA, 490-1-0-0/5-25-6.
• BCA, 490-1-0-0/846-349-3.
• BCA, 490-1-0-0/632-85-1.
• BCA, 490-1-0-0/998-851-1.
• Atatürk’ün Söylev Ve Demeçleri ASD , C. 1, Ankara 1997.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi, Atatürk’le Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, Ankara 1981.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, Ankara 1932.
• CHP Halkodaları Talimatnamesi, Ankara 1939.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Kâtibiumumiliğinin F. Teşkilâtına Umumî Tebliğatı Mayıs 1931’den Birinci Kânun 1932 Nihayetine Kadar , C. 1, Ankara 1933.
• CHP Halkevleri ve Halkodaları Temizlik ve Bakım Kılavuzu, Ankara 1944.
• ÇAVDAR, Tevfik, “Halkevleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi CDTA , C. IV, s. 880-881.
• ÇEÇEN, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, İstanbul 1990.
• DURUKAN, Ayşe-URAZ, Türkan Ulusu, “Cumhuriyetin Kültür Kurumu Olarak Halkevi Binaları”, İTÜ Mimarlık, Planlama, Tasarım Dergisi, C. 7, S. 1, Mart 2008, s. 38-49.
• FINDIKLI, Erhan Berat, “Tek Parti Döneminde Türkiye’de Halkevleri ve İtalya”, Arredamendo Mimarlık, S. 263, Aralık 2012, s. 100-110.
• KARAER, İbrahim, Türk Ocakları 1912-1931 , Ankara 1992.
• KOÇAK, Cemil, “Tek-Parti Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi’nde Parti Müfettişliği”, Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul 1992, s. 459-494.
• METİNSOY, Metin, “Erken Cumhuriyet Döneminde “mebus”ların “intihap dairesi” ve “teftiş bölgesi” raporları”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S. 3, Bahar 2006, s. 103-169.
• New Webster’s Dictionary of The English Language, İstanbul 1989.
• ÖNDER, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, İstanbul 1998.
• SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912- 1931, İstanbul 1994.
• Selim Sırrı Tarcan , “İtalya’da Halk ve Gençlik Teşkilatı”, Ülkü, C. I, S. 3, Nisan 1933, s. 241-243.
• ŞİMŞEK, Sefa, Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951, İstanbul 2002.
• T.C. Maarif Vekilliği Tebliğler Dergisi, C. 4, S. 166, 6 Nisan 1942.
• T.C. Maarif Vekilliği Tebliğler Dergisi, C. 4, S. 177, 22 Haziran 1942.
• T.C. Maarif Vekilliği Tebliğler Dergisi, C. 4, S. 181, 20 Temmuz 1942.
• TOPRAK, Zafer, Türkiye’de Yeni Hayat-İnkılap ve Travma 1908-1928, İstanbul 2017.
• TOKSOY, Nurcan, Halkevleri: Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak, Ankara 2007.
• Türkçe Sözlük, TDK, C. 2, Ankara 1988.
• ULUSKAN, Seda Bayındır, Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Ankara 2010.
• ÜSTEL, Füsun, Türk Ocakları 1912-1931 , İstanbul 1997.
• Vildan Aşir Savaşır , “Romen Gençlik Teşkilatı-Strasa Tarii”, Ülkü, C. XIV, S. 79, Eylül 1939, s. 19-22.
• YAVUZ, Serap Yolcu, Cumhuriyet Misyonerleri 1930-1946 Arası Türkiye’de Bir Politik Özne Olarak Gençlik İnşası, İstanbul 2019.
• YEŞİLKAYA, Neşe Gürallar, Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, İstanbul 1999.
• ZEYREK, Şerafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları, Ankara 2006.