Öz
Özbekistan’ın bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte milli kimlik, milli kültür, milli benlik, gelenek görenek gibi kavramlar gerçek anlamıyla hayat bulmaya başlamış ve Özbek Türkçesinin her açıdan geliştirilmesi bir devlet siyaseti hâlini almıştır. Aynı zamanda Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla birlikte her alanda gelişme gösteren Türk Devletleri arasındaki ilişki de artmaya başlamış, buna bağlı olarak da bir devlete çeşitli alanlarda hizmet etmiş âlimlerin tanınması ve tanıtılması bir ihtiyaç hâline gelmiştir.
Özbekistan’da milli uyanış devri olarak tarih sayfalarına giren 20. yüzyılın ilk çeyreği, bu dönemde çeşitli faaliyetlerde bulunan vatanperver bilim insanlarının milli ruhun uyanması, geliştirilmesi hususunda dile verdikleri önemin açıkça görüldüğü dönemdir. Çünkü söz konusu dönemde yaşayan Özbek aydınları, ana dilin bir milletin benliğinin ve kültürünün en temel yapı taşlarından biri olduğunu anlamışlardır. Bu sebeple Ceditçilik çatısı altında Özbek Türkçesinin gelişimi için çeşitli çalışmalara başlamışlardır. Özellikle Özbek Türkçesinin edebi normlarını, Özbek Türkçesine ait özellikleri belirlemek amacıyla çalışmalar yapmışlardır.
Türk Dünyasının en önemli yenilik hareketlerinden olan Ceditçilik Hareketinin önemli vekillerinden birisi olan Aşurali Zohiri’nin siyasi faaliyetlerinin yanı sıra dilbilim alanındaki çalışmaları da önemli yer tutar. Zohiri, 1900’lü yılların başlarında matbaa, eğitim, dilbilim, eski edebiyat, gazetecilik ve diğer kültürel sahalardaki çalışmalarıyla dikkat çekmiştir.
Bu çalışmada Cedit Hareketi liderlerinden olan Aşurali Zohiri’nin sosyo-politik faaliyetleri, çeşitli alanlarda yapmış olduğu çalışmaları ve Özbek milletinin özgürlüğü için vermiş olduğu mücadele incelenecektir.
Anahtar Kelimeler
Aşurali Zohiri Ceditçilik Türkistan Aydınları Özbekistan Özbek Türkçesi
Kaynakça
- ABDURAUF, Fitrat, Sarf, O’zbekiston Davlat Nashriyoti, Samarqand, Toshkent 1927.
- AZİMOV, Inomjon, “Ashurali Zohiriy va Elbekning Millîy Fonetika Xususidagi Qarashlari”, Uzbekistan: Language and Culture, 2020/2, s. 6-23.
- BABAMURADOVA, Ş., Elbekning Tilga Oid Asarlari, Toshkent 2001.
- ÇOLPAN, Abdulhamid Sulaymon, Ashurali Zohiriy, Adabiyot Parchalari, Toshkent, 1926.
- HALİMOVA ABDURAHİMOVNA, Sayyora, “Ashurali Zohiriy Publitsistikasida Til va İmlo Masalalarining Yoritilishi”, “Ommaviy Axborot Vositalarida Til va Uslub Masalasi: Tahlil, Tasnif, Qiyos” Mavzusudagi Xalqaro İlmiy-Amaliy Konferensiya, 22 Kasım 2023, s. 605-611.
- “Hoqandda Usuli Savtiya Muallimlari”, Oyna Jurnoli, 12. Sayı, 1914.
- JAMALOVA, Dilnoza, “Jadidlarning O’zbek Tilini Rivojlantirish Yo’lidagi Harakatlari”, 20.10.2023, (www.forum.oyina.uz/uz/article/2140).
- JAVKAROVA, Nilufar, “Ashurali Zohiri-Yurt Jurnalining Matbuotimiz Taraqqiyotidagi Roli”, Word of Philology Scientific Journal, 2/2, Haziran 2023, s. 41-45.
- JORAYEV, J., A. Umarov, “Qadimiy Asarlarda Xat Yozish Qoidalari”, Nutq Madaniyati va O’zbek Tilshunosligining Dolzarb Muammolari, Ilmiy-Amaliy Anjuman Materiallari, Andijon 2020.
- KARİ, Münevver, Xotiralarim, Haz. S. Xolboyev, Sharq, Toshkent 2001.
- KUSHMURATOV, Shavkat, Türkistan’da Ceditçilik ve Mahmud Hoca Behbudî, Bengü, Ankara 2021.
- MAHMUDOV, N., “O’zbek Tilshunosligi Taraqqiyoti”, O’zbek Tili va Adabiyoti, No:4, Toshkent 2001.
- O’zbek Adabiyoti Tarixi, V. Jild, Toshkent 1980.
- SAİD, Ziyo, Tanlangan Asarlar, Toshkent 1974.
- SAIDOV, Yoqub Siddiqovich, “The Role Of Turkistan In Developing Of The Uzbek Lisnguistics”, Turkish Studies, 12/15, 2017, s. 557-566.
- TOGAN, Zeki Velidi, Bugünkü Türkili (Türkistan ve yakın tarihi), Enderun Kitabevi, İstanbul 1929.
- TOGAN, Zeki Velidi, Hatıralar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2015.
- TO’GAYEV, Tulqin, Ahurali Zohiriy va Uning Tilshunoslik Merosi, Nodirabegim, Toshkent 1997.
- TO’GAYEV, Tulqin, “Ashurali Zohiriy – Cadid Kurashchisi”, Materialı IV Foruma Gumanitarıh Nauk “Velikaya Step”, Nur-Sultan 2019, s. 413-420
- ZOHİRİY, Ashurali, “Redaktsiyaga Maktub”, Türkiston Viloyatining Gazeti, 82. Sayı, 1910.
- ZOHİRİY, Ashurali, “Hukumat O’zgarishi”, Yurt Jurnali, 1. Sayı, 1 Haziran 1917.
- ZOHİRİY, Ashurali, “Imlo Masalasi Haqida Ikkınchı Turli Mulohaza”, Ishtirokiyun, 19 Haziran 1919.
- ZOHİRİY, Ashurali, “Til-İmlo Mas’alalari”, Yurt, Samarqand-Toshkent 1929.
- ZOHİRİY, Ashurali, “Til-İmlo Masalasi”, Qizil O’zbekiston Gazetasi”, Toshkent, No: 29, 31 Mart 1929.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Güney-Doğu (Yeni Uygur/Özbek) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Temmuz 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 25 Mart 2024 |
| Kabul Tarihi | 24 Nisan 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 51 |
- Makale Dosyaları
Türk Kültürü İncelemeleri – Haziran 2026 Sözlü Çeviri Özel Sayısı
Çağrı Metni
Sözlü çeviri, gündelik karşılaşmalardan kurumsal etkileşimlere kadar uzanan çeşitli bağlamlarda, iki dilli ve kültürlerarası iletişimin merkezinde yer alır. Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında, dillerden biri büyük ölçüde Türkçedir ve bu uygulamalar, Türkçenin diğer dillerle etkileşiminde ortaya çıkan iletişimsel, kültürel ve toplumsal dinamikleri yansıtır.
Haziran 2026 sayımız için hazırlamakta olduğumuz bu özel sayıyla, Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarını farklı tür ve bağlamlarda inceleyen özgün araştırmaları bir araya getirmeyi amaçlıyoruz. Bu çalışmalar, sözlü çevirinin dilsel, kültürel, toplumsal ve göstergebilimsel boyutlarına disiplinlerarası bir bakış sunarak, yalnızca çeviribilim alanına değil; Türk dili, kültürü ve toplumu üzerine yapılan araştırmalara da değerli katkılar sağlayacaktır.
Bu doğrultuda, sözlü çeviri üzerine çalışan ulusal ve uluslararası akademisyenleri, araştırmacıları ve alanda aktif profesyonelleri, Haziran 2026 sayımıza katkıda bulunmaya davet ediyoruz. Özel sayıya, Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında iletişim süreçlerinin, rollerin ve çeviri uygulamalarının nasıl şekillendiğini tartışan kuramsal veya uygulamalı çalışmalarla katkı sunabilirsiniz.
Araştırma konularının, aşağıdaki temalar çerçevesinde tasarlanması önerilmektedir; ancak farklı yaklaşımlar ve konular da değerlendirmeye alınacaktır.
-Sözlü çeviri ortamlarında Türkçenin söylem yapıları ve etkileşimsel stratejileri,
-Mahkeme, hastane, okul gibi kamusal hizmet alanlarında yürütülen sözlü çeviri pratikleri,
-Andaş ve ardıl çeviride, Türkçeye özgü zorluklar ve stratejiler,
-Göç, azınlıklar ve çokdillilik bağlamında sözlü çeviri uygulamaları,
-Sözlü çeviri eğitimi ve öğretiminde dilsel ve kültürel boyutlar,
- Çeviri etiği ve profesyonel normların Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarına etkisi,
-Teknoloji destekli sözlü çeviri araçlarının kullanımı,
-Toplumsal kriz, afet ve acil durumlarda sözlü çevirmenin rolü.
Önemli Notlar:
Özel sayıya gönderilecek makaleler için son teslim tarihi 15 Mart 2026 olarak belirlenmiştir.
Yazıların künye bilgileri, dipnot sistemi ve kaynakça gösterim şekli internet sayfamızda bulunan makale yazım şablonuna göre hazırlanacaktır.
Call for Papers
Turkish Cultural Studies – June 2026 Special Issue on Interpreting Studies
Interpreting occupies a central position in bilingual and intercultural communication across a wide range of contexts, from everyday encounters to institutional interactions. In interpreting settings in Turkey, one of the working languages is predominantly Turkish, and these practices reflect the communicative, cultural, and social dynamics that emerge through the interaction of Turkish with other languages.
With this special issue, scheduled for publication in June 2026, we aim to bring together original studies that explore interpreting practices in Turkey across diverse genres and contexts. Adopting an interdisciplinary perspective on the linguistic, cultural, social, and semiotic dimensions of interpreting, these contributions will provide valuable insights not only for the field of Translation and Interpreting Studies but also for research on Turkish language, culture, and society.
In this regard, we invite national and international scholars, researchers, and professionals working in the field of interpreting to contribute to our June 2026 issue. Submissions may include theoretical or applied studies that examine how communicative processes, roles, and interpreting practices are shaped within interpreting settings in Turkey.
Suggested, though not exclusive, areas of research include the following themes; alternative approaches and topics will also be considered.
-Discourse structures and interactional strategies of Turkish in interpreting settings,
-Interpreting practices in public service domains such as courts, hospitals, and schools,
-Turkish-specific challenges and strategies in simultaneous and consecutive interpreting,
-Interpreting practices in the context of migration, minority communities, and multilingualism,
-Linguistic and cultural dimensions in interpreter training and education,
-Translation ethics and the impact of professional norms on interpreting practices in Turkey,
-Use of technology-assisted interpreting tools,
-The role of interpreters in social crises, disasters, and emergency situations.
Important Notes:
The deadline for submitting articles to the special issue is March 15, 2026.
The article's citation information, footnote system, and bibliography format will be prepared according to the article writing template available on our website.