ANONİM VE MUHTASAR BİR SÜLEYMÂN-NÂME’NİN SERENCÂMI

Yıl 2024, Sayı: 52, 1 - 42, 24.12.2024

Kadir Purde

Öz

Kanunî Sultan Süleyman’ın 1520 yılında tahta geçmesiyle başlayan uzun saltanatında yaşanan hadiseler, başta icra edilen seferler olmak üzere, hem döneminde hem de sonrasında büyük bir merak halesi oluşturmuştur. Öyle ki bu dönemde üretilen ve müstakil bir isme sahip olan eserler dahi Süleymân-nâme olarak anılmaya başlanmıştır. Osmanlı ve İslam dünyasında, Firdevsî’nin Şah-nâme’sinin derin etkisiyle, padişahların hayatları onlar etrafında bir anlatı örülerek anlatılmış ve telif edilmiştir. Kanunî Sultan Süleyman devri, klasik edebiyatımızda gazavât-nâme, fetih-nâme, zafer-nâme gibi telif türlerinin de besleyip zenginleştirdiği bu türün en zengin ve çeşitli örneklerinin verildiği bir dönemdir. İstanbul Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Nuruosmaniye 3170/4’te bulunan bir mecmua içindeki anonim ve muhtasar bir Süleymân-nâme de bunlardan bir tanesidir. Bu çalışmada evvela bir metin türü olarak muhtasarın ne olduğu ve ihtisara neden ihtiyaç duyulduğu ele alındıktan sonra ilgili mecmuadaki Süleymân-nâme’nin kendisi ve içinde bulunduğu mecmua tanıtılacak, muhtemel müstensih ve istinsah tarihleriyle hangi eserin muhtasarı olabileceği ele alınacak ve son olarak da eserin Latin harfleriyle transkipsiyonu verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kanunî Sultan Süleyman, Osmanlı Türkçesi, Süleyman-nâme, metin türleri, muhtasar

Kaynakça

• AKKUŞ, Mehmet, Eyyûbi, Menâḳıb-ı Sultan Süleyman: Risâle-i pâdişâh-nâme, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• ALMAZ, Hasan, Şükrullah bi Şihâbeddîn Ahmed b. Zeyneddîn Zekî, Behcetü’tTevârîh (İnceleme-Metin Tercüme), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2004.
• ALPARSLAN, Ali, “Gubârî Abdurrahman”, DİA, İstanbul 1996, XIV, 167-69.
• ALPER, Kadir, “Türk Edebiyatında Süleymân-nâmeler”. Turkish Studies, 9/7, Ankara 2022, XXXI, 147-63.
• Anonim, Süleymân-nâme, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 3710.
• AVCI, Casim, “Muhtasar” DİA, Ankara 2020, XXXI, 63-64.
• AYNUR, Hatice, “Mahremî”. DİA, Ankara 2003, XXVII, 390-91
• Celalzade Salih Çelebi, Târîh-i Sefer-i Zafer-Rehber-i Alaman. haz. Fatma Kaytaz. Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2016.
• DEMİRTAŞ, Funda, Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2009.
• DURMUŞ, İsmail, “Muhtasar”, DİA, Ankara 2020, XXXI, 57-59
• DÜZENLİ, Mesut Bayram, ve Ahmet Akgül, Senâyî’nin Manzum Süleymaniyye’si, Çizgi Kitapevi, Konya 2018.
• ERBİL, Esma, “Diliçi Çeviri Kavramı ve Teorik ve Uygulamalı Olarak Diliçi Çeviri Üzerine Yapılan Araştırmaların Tanıtımı” Teoriden Pratiğe Türk Edebiyatında Diliçi Çeviri, (editör Sadık Yazar ve Mücahit Kaçar), Ketebe Yayınları, İstanbul 2022, s.199-224.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Mirḳātüˈl-Cihād [Cihadın Basamakları]: Dil İncelemesiMetin-Dizin. haz. Ali Akar, Türk Dil Kurumu, Ankara, 2016.
• KILPATRICK, H., “Abridgements”, Encyclopedia of Arabic Literature, editör J.S Meisami ve P. Starkey, Routledge, Londra1988, 23-24.
• KOŞİK, Halil Sercan, “Baki’nin Arapçadan Tercüme Mensur Bir Eseri: Fezâ’il-i Mekke Yahut el-İ’lâm bi-A’lâmi Beledillâhi’l-Harâm Tercümesi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 10, Ankara 2014, 131-48.
• KURU, Selim S., “Anlamı Aydınlatan Kara Yazı: Metin ve hâlleri", Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh, Klasik Yayınları, İstanbul 2014, 19-33.
• Küçük Nişancı Ramazanzâde Mehmed Çelebi, Târîh-i Nişancı Paşa, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Fatih, 4234.
• NAS, Ahmet, Hezârfen Hüseyin Efendi'nin ‘Tenkîhü't-Tevârih-i Mülûk’ İsimli Eserinin Tahlili ve Metin Tenkidi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan, 2019.
• ÖZCAN, Abdülkadir. “Kanuni Sultan Süleyman Devri Tarih Yazıcılığı ve Literatürü” Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’na Armağan, (editör Zeynep Tarım Ertuğ), İstanbul Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2006, 112-154.
• ———, Osmanlı’da Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri, Kronik Kitap, İstanbul, 2020.
• ÖZDEMİR, Rukiye, “Osmanlı Tarih Yazıcılığında Muhtasar Umumi Tarihler”, Anasay, 7, Ankara 2019, 105-138.
• ———, Ramazân-zâde’nin Târîh-i Nişâncı Paşa İsimli Eserinin Tahlil ve Metin Tenkidi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erzurum 2018.
• SAĞIRLI, Abdurrahman, “Süleymannâme”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 124-27.
• WOODHEAD, Christine, “Şehnâmeci”, DİA, İstanbul 2010, XXXVIII, 456-58.
• YAZAR, Sadık, “İslam Düşünce Geleneğinde Metin Üretim Türleri”, İslam Düşünce Atlası, https://islamdusunceatlasi.org/booksmap.
• YILDIZ, Murat, Celalzâde’nin Rodos Fetihnamesi (İnceleme-Metin), Libra Kitap, İstanbul, 2013.
• YILMAZ, Kadri Hüsnü. Türk edebiyatında Süleyman-nâmeler ve Hâkî Efendi’nin Süleyman-nâmesi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2017.
• YURDAYDIN, Hüseyin Gazi. “Bostan’ın Süleymânnâmesi (Ferdî’ye atfedilen eser)”. Belleten, XIX/74, Ankara 1955, 137-202.