IRAK DIŞİŞLERİ BAKANI NACİ EL-ASİL’İN TÜRKİYE ZİYARETİ (1937)

Yıl 2024, Sayı: 52, 43 - 88, 24.12.2024

Ömer Osman Umar , Melek Yenisu

Öz

Irak bulunduğu coğrafi ve stratejik konumdan dolayı tarih içerisinde birçok devletin istilasına uğramıştır. Irak’a hakim olan Emeviler ve Abbasiler döneminde orduda görev alan Türkler, Selçuklu ve Osmanlı Devletleri ile birlikte bölgeye hakim olmuştur. Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı sırasında Irak Cephesi’nde verdiği mücadeleye rağmen yenilerek adım adım Irak’tan çekilmiştir. Savaşın sonunda Irak, Sykes-Picot Antlaşması’nda planlandığı gibi İngiltere’nin hakimiyeti altına girmiştir. İngiltere’nin işgali altındaki Irak’ta manda yönetimi kurulmuş, Kral Faysal İngiltere’nin Irak’ı yöneten yerel destekçisi olmuştur. Lozan Barış Antlaşması sonrası Türkiye-Irak ilişkileri Musul Meselesi çerçevesinde gelişmiştir. Musul’un Milletler Cemiyeti’nin kararı ile Irak’a bırakılması sonrasında Türkiye bölgede huzuru tesis etmeye yönelik bir politika izlemiştir. Türkiye’nin bölgede dostane bir dış politika izlemesi Irak tarafından karşılık bulmuş 1931 yılında önce Kral Faysal, ardından da Irak Başbakanı Nuri Paşa Türkiye’yi ziyaret etmiştir. 1933 yılında Avrupa’da yaşanan gelişmeler Türkiye’nin hem batıda hem de doğuda sınırlarını güvence altına almaya yönelik ilişkileri geliştirmesini gerekli kılmıştır. Türkiye’nin batıdaki komşuları ile Balkan Antantı yapılırken, doğudaki komşuları ile benzer bir paktın yapılması için Irak, İran, Afganistan ile işbirliği politikaları yürütülmeye çalışılmıştır. Irak Dışişleri Bakanı Dr. Naci El-Asil’in Ankara’yı ve İstanbul’u ziyareti Türkiye ve Irak ilişkilerinin gelişmesine katkı sağlamıştır. Irak Dışişleri Bakanı Dr. Naci El-Asil’in Türkiye ziyareti sırasında gördüğü ilgi ve misafirperverane muamele karşılık bulmuş, Irak Dışişleri Bakanı Dr. Naci El-Asil Irak’a döndüğünde Türkiye-Irak dostluğuna vurgu yapan açıklamalarda bulunmuştur. Türkiye’nin Atatürk önderliğinde katettiği gelişmeleri değerlendiren Irak Dışişleri Bakanı Dr. Naci El-Asil tüm Orta Doğu ülkeleri için Türkiye’deki değişimin bir örnek olduğunu vurgulamıştır. Irak Dışişleri Bakanı Dr. Naci El-Asil’in ziyareti Türkiye ve Irak arasındaki tarihi bağın kuvvetlenmesi ile sonuçlanmıştır. Bu ziyaret Sadabat Paktı’nın imzalanmasına hizmet eden siyasi bir adım olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Orta Doğu, Türkiye, Irak, İngiltere, Dış İlişkiler

Etik Beyan

GEREK YOKTUR

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• ARŞİVLER BCA, 030-10-200-367-16.
• BCA, 030-10-259-746-6.
• TDA, 533/10670-66022-1.
• TDA, 533/10670-66022-3.
• TDA, 533/10670-66022-4.
• TDA, 533/10670-66022-5.
• TDA, 533/10670-66022-7.
• TDA, 533/10670-66022-8.
• TDA, 533/10670-66022-10.
• TDA, 533/10670-66022-11.
• TDA, 533/10670-66022-13.
• TDA, 533/10670-66022-15.
• TDA, 533/10670-66022-18.
• TDA, 533/10670-66022-19.
• TDA, 533/10670-66022-20.
• TDA, 533/10670-66022-21.
• TDA, 533/10670-66022-23.
• TDA, 533/10670-66022-24.
• TDA, 533/10670-66022-25.
• TDA, 533/10670-66022-26.
• TDA, 533/10670-66022-27.
• TDA, 533/10670-66022-28.
• TDA, 533/10670-66022-29.
• TDA, 533/10670-66022-30.
• TDA, 533/10670-66022-31.
• TDA, 533/10670-66022-32.
• TDA, 533/10670-66022-35.
• TDA, 533/10670-66022-37.
• TDA, 533/10670-66022-38.
• TDA, 533/10670-66022-40.
• TDA, 533/10670-66022-41.
• TDA, 533/10670-66022-42.
• TDA, 533/10670-66022-43.
• TDA, 533/10670-66022-45.
• TDA, 533/10670-66022-46.
• TDA, 533/10670-66022-47.
• TDA, 533/10670-66022-49.
• TDA, 533/10670-66022-50.
• TDA, 533/10670-66022-51.
• TDA, 533/10670-66022-52.
• TDA, 533/10670-66022-53.
• TDA, 533/10670-66022-54.
• TDA, 533/10670-66022-55.
• TDA, 533/10670-66022-56.
• TDA, 533/10670-66022-58.
• TDA, 533/10670-66022-59.
• TDA, 533/10670-66022-60.
• TDA, 533/10670-66022-61.
• TDA, 533/10670-66022-62.
• TDA, 533/10670-66022-63.
• TDA, 533/10670-66022-64.
• TDA, 533/10670-66022-65.
• TDA, 533/10670-66022-66.
• GAZETELER: Açık söz / Akşam / Anadolu / Cumhuriyet / Haber / Kurun / Son Posta / Son Telgraf / Tan / Ulus / Yeni Asır
• TETKİK ESERLER
• AKŞİN, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Ankara, 1991.
• ALPTEKİN, Coşkun, “Büyük Selçuklular”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.7, İstanbul, 1989.
• AYDIN, Mesut, Türkiye ve Irak Hudud Mes’elesi, Ankara, 2001.
• BAYUR, Hikmet, XX. Yüzyılda Türklüğün Tarih ve Acun Siyasası Üzerindeki Etkileri, Ankara, 1989.
• BENİ, Hilmi, “Sykes-Picot’ya Karşı Sadbat Paktı”, Sykes-Picot Gizli Antlaşmasının 100. Yılında Ortadoğu ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 2019.
• CANATAN, Yaşar, Türk-Arap Münasebetleri (1926-1958), Ankara, 1996. Genelkurmay Başkanlığı, Türk İstiklal Harbi IV. Cilt Güney Cephesi, Ankara, 2009.
• GÖNLÜBOL, Mehmet-Sar, Cem, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Ankara, 1990.
• HROUDA, Barthel, Mezopotamya, (Çeviren: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul, 2016.
• İmadüddin Halil Et-Talib, “Irak Başlangıcından Osmanlı Dönemine Kadar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul, 1999.
• MANTRAN, Robert, “Irak Mad. Osmanlı Dönemi XVI-XVIII. Yüzyıl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.19, İstanbul, 1999.
• ÖKE, Mim Kemal, Belgelerle Türk-İngiliz ilişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu 1918-1926, Ankara, 1992.
• SAATÇİ, Suphi, Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı, İstanbul, 1996.
• SABİS, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, C.3, İstanbul, 1991.
• SANDER, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara, 2003.
• SARAY, Mehmet, Türkiye ve Yakın Komşuları, Ankara, 2006.
• SAYILAN, Hasan, Sykes-Picot Antlaşmasında Osmanlı Topraklarının Paylaşılmasında Petrol Faktörü”, Sykes-Picot Gizli Antlaşmasının 100. Yılında Ortadoğu ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 2019.
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C.I, Ankara, 1983.
• SPULER, Bertold, İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, (Çeviren: Cemal Köprülü), Ankara, 1987.
• TAŞ, Necati Fahri, “Kutü’l-Amare Zaferi’nin Siyasi Sonuçları”, Kûtü’lAmare Zaferi I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi, Ankara, 2016.
• TÜRKMEN, Zekeriya, Musul Meselesi Askeri Yönden Çözüm Arayışları (1922-1925), Ankara, 2003.
• UMAR, Ömer Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), Ankara, 2004.
• ------------, “Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Güney Sınır Komşularına Yönelik Dış Politikaları (Suriye Irak)”, Türk Dış Politikası Cumhuriyet Dönemi 2, İstanbul, 2008.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 1988.
• ÜNALP, F.Rezzan,”1916 Kutü’l-Amâre Zaferi: Komutanlar ve Harekâtın Sonuçları”, Kutü’l-Amare Zaferi I. Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi, Ankara, 2016.
• YALÇIN, E. Semih, Atatürk’ün Milli Dış Siyaseti, Ankara, 2000.
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d05/c017/tbmm05017052.pdf,ErişimTarihi:13.08.2024.