KOLAY DİLE DİLBİLİMSEL YAKLAŞIM

Yıl 2024, Sayı: 52, 335 - 362, 24.12.2024

Murat Elmalı

Öz

Kolay Dil, dil becerilerini kullanırken çeşitli engellerle karşılaşan kişilerin önündeki engelleri kaldıran bir dil değişkesidir. İletişimde engellerle karşılaşan insanlar için iletişimi anlaşılır ve erişilebilir kılmayı amaçlamaktadır. Bir dil içi çeviri, dolayısıyla dil içi engellerin kaldırılması olarak düşünebileceğimiz Kolay Dil, bugün bazı ülkelerde ihtiyaç duyulan alanlarda zorunlu bir dil kullanımı hâline gelmiştir. Dilsel iletişimi sağlamak için gerekli dil yeterliliğine sahip olmayanlara erişilebilir bir iletişim imkânı yaratmaktadır. Bilişsel dil yetersizliği yaşayanlar başta olmak üzere pek çok kimse için gerekli bir dil değişkesidir. Anlaşılabilir dil kavramının altında yer alan Kolay Dil, dilbilimsel değerlendirmelerin arasında yer almaktadır. Kolay Dil, zengin ve kompleks bir dil yapısının üstünde oluşturulmuş karmaşık olmayan bir görünümdür. Sözcük türlerini, çekimlik dil birimlerini, yapımlık dil birimlerini, sesleri, ses birimlerini, yüklem ve özne başta olmak üzere söz dizimin bütün birimlerini içermesi; anlam, anlama ve anlamlandırma üzerine yoğunlaşması Kolay Dili hem dilbilgisinin hem de dilbilimin bir konusu hâline getirmektedir. Bu çalışmada Türkçe Dilbilim çalışmalarında yeni bir kavram olan Kolay Dil, dilbilimsel ve dilbilgisel bakış açılarıyla ele alınmıştır. Kolay Dilin, dilbilimin bir çalışma alanı olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Ülkemizde Kolay dil üzerine çalışmalar yeni yapılmaya başlamıştır. Türkçe Kolay Dil çalışmaları kuramsal hazırlık aşamasında devam etmektedir. Bu yeni dil değişkesinin kuramsal olarak tartışıldığı aşamada Kolay Dilin dilbilimsel bakış açısıyla ele alınması ile dilbilimcilerin dikkatinin bu alana çekilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kolay Dil, Dilbilim, Dilbilgisi, Erişebilirlik, Dil içi çeviri

Etik Beyan

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 123K021 numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten dolayı TÜBİTAK'a teşekkürlerimizi sunarız. Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

123K021

Kaynakça

• ANČA, Gunta, Irīna Meļņika, “Easy Language in Latvia” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 305-326.
• BAŞKAN, Özcan, Bildirişim İnsan-Dili Ve Ötesi, Multilingual Yayınları, İstanbul 2003.
• BOCK, M. Bettina, Sandra Pappert, Leichte Sprache, Einfache Sprache, verständliche Sprache, Narr Francke Attempto, Tübingen 2023.
• BOHMAN, Ulla, “Easy Language in Sweden” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 202, p. 527-568.
• CHINN, Deborah, Susan Buell, “Easy Language in the UK” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 623-657.
• CINKOVÁ, Silvie, Camille Latimier, “Easy Language in Czechia” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 119-148.
• Erasmus + Programme Guide, (2019). https://erasmus-plus.ec.europa.eu/sites/default/files/erasmus-plus-programme-guide-2019_en_1.pdf. Erişim tarihi: 03.05.2024.
• ERKMAN-AKERSON, Fatma, Dile genel Bir Bakış Türkçe Örneklerle, Multilingual Yayınları, İstanbul 2008.
• FRÖHLICH, Walburga, Klaus Candussi, “Easy Language in Austria” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 27-52.
• GÖKTEPE, Fayıka, Sine Demirkıvıran, “Türkçe Kolay Dil’e İlk Yaklaşımlar”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 51 (Bahar 2024), İstanbul 2024, s. 297-332.
• HANSEN-SCHİRRA, Silvia, Jean Nitzke, Silke Gutermuth, Christiane Maaß, Isabel Rink, “Technologies for the Translation of Specialised Texts in Easy Language” in Easy Language Research: Text and User Perspectives, (Ed. Silvia Hansen-Schirra-Christiane Maaß), Frank & Timme, Berlin 2020, p. 99-127.
• IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions). Guidelines for easy-to-read materials. Revision by Misako Nomura, Gyda Skat Nielsen, and Bror Tronbacke. The Hague: IFLA Headquarters, 2010. Print. IFLA Professional Reports 120. Also available at <https://www.ifla.org/resources/?oPubId=6268 >. Erişim tarihi: 03.05.2024.
• INCLUSION EUROPE. Information for all European standards for making information easy to read and understand. <https://www.inclusion-europe.eu/easy-to-read-standards-guidelines/>. Erişim tarihi: 03.05.2024.
• KERİMOĞLU, Caner, Genel Dilbilime Giriş Kuram ve Uygulamalarla Dilbilim, Göstergebilim ve Türkoloji, Pegem Akademi, Ankara 2014.
• KIRAN, Zeynel, Ayşe Eziler Kıran, Dilbilime Giriş, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
• LENČEK, Mirjana, Jelena Kuvač Kraljevič, “Easy Language in Croatia” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 91-118.
• LINDHOLM, Camilla, Ulla Vanhatalo, “Introduction”, in Handbook of Easy Language in Europe, (Ed. Camilla Lindholm, Ulla Vanhatalo), Frank und Timme, Berlin 2021, p. 11-26.
• MAAß, Christiane, Leichte Sprache. Das Regelbuch. [Easy Language. The rulebook], Lit Verlag, Münster 2015.
• MAAß, Christiane, Easy Language-Plain Language-Easy Language Plus Balancing Comprehensibility and Acceptability, Frank & Timme, Berlin 2020.
• MAAß, Christiane, Isabel Rink, “Über das Handbuch Barrierefreie Kommunikation” in Handbuch Barrierefreie Kommunikation, (Ed. Christiane Maaß und Isabel Rink), Frank & Timme, Berlin 2019, p. 17-25.
• MOONEN, Xavier, “Easy Language in the Netherlands” in Handbook of Easy Languages in Europe, (Ed. Camilla Lindholm and Ulla Vanhatalo), Frank and Timme, Berlin 2021, p. 345-370.
• NITZKE, Jean, Silvia Hansen-Schirra, Ann-Kathrin Habig, Silke Gutermuth, “Translating subtitles into Easy Language: First considerations and emprical investigations” in Translation, Mediation and Accessibility for Linguistic Minorities, (Ed. María Pilar Castillo Bernal, Marta Estévez Grossi), Frank and Timme, Berlin 2022, p. 127-144.
• OECD Skills Outlook: First Results from the Survey of Adult Skills. Paris: OECD Publishing, 2013. < https://www.oecd.org/skills/piaac/Skills%20volume%201%20(eng)--full%20v12--eBook%20(04%2011%202013).pdf >. Erişim tarihi: 03.05.2024.
• ÖZSOY, Sumru, Ayla Balcı, Ümit Deniz Turan, Genel Dilbilim-I, (Editör: Sumru Özsoy-Zeynep Erk Emeksiz), T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir 2011.
• PEREGO, Elisa, Accessible Communication: A Cross-country Journey, Frank and Timme, Berlin 2020.
• UYGUN, Dilek, “Evrensel Dilbilgisi ve Dil Yetisi: Eleştiriler, Yeni Yaklaşımlar”, Dilbilim (15), 2012, s. 275-285.