İtikâfın Maneviyat ve Psikopatoloji İle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, Sayı: 1, 101 - 118, 30.06.2020

Ahmet Canan Karakaş Ömer Faruk Habergetiren

Öz

İnsan ilişkisel bir varlıktır. Bu ilişkiselliği onun fıtratında da görmek mümkündür. Çünkü insan aynı zamanda biyo-psiko-sosyo-sipritüel bir varlıktır. Konuya bütüncül yaklaşıldığında bireyin manevi deneyimleri onun diğer sağlık parametrelerini de etkileyebilir. Nitekim maneviyatı yüksek bireylerin genel ruh sağlıkları diğerlerine göre daha pozitif olduğu da bilinen bir gerçekliktir. İtikâf da bireyin maneviyatına olumlu etkileri olan önemli bir sünnettir. İtikâf Müslümanların Ramazan ayının son 10 gününde camide icra ettikleri bir uzlet ve maneviyat mevsimidir. İtikâf peygamberimizin her Ramazan ayında uyguladığı önemli ibadetlerdendir. İslam inancına göre itikâf, ibadetle meşgul olmak için tenha bir yere gitmek anlamına gelir; özellikle ibadet için Ramazan'ın son 10 günü boyunca camilerde veya mescitlerde kalmak, iman bilgisi ve Kur'an okumakla meşgul olmak anlamına gelir. İtikâfın gayesi; dünyayla ilişkileri minimum düzeye indirerek kişinin kendisiyle baş başa kalması, daha fazla ibadet ve dua ile meşgul olarak Allah’a daha çok yakınlaşmasıdır. Bu yakınlaşma bireyi psikopatolojik sorunlardan uzak tutabilir. Bu sayede birey, ilişki içinde olduğu gerçek ve sanal çevresiyle yaşadığı sorunların muhtemel yorgunluğundan uzaklaşır. Böylece o, manevi dinginlik sürecine girmekle psikopatolojik sorunlarını da minimum seviyeye indirebilir. Bu çalışmada itikâfın maneviyat ve bazı ruh sağlığı semptomları üzerinde etkili olup olmadığı araştırılmıştır. Bu çalışma, 2019 Ramazan ayı itikâf döneminde yapılmıştır. Sakarya’da Erenler ilçe Müftülüğü’ ne bağlı Mehmet Zahid Kotku Camisi, Konya’da Meram İlçe Müftülüğü’ne bağlı Sultan Veled Camisi ve İstanbul’da Üsküdar İlçe Müftülüğü’ne bağlı Kotku camilerinde itikâfa giren 39 gönüllü katılımcıyla yapılmıştır. Katılımcılara öntest ve sontest olmak üzere Kısa Semptom Envanteri ve Maneviyat Ölçeği uygulanmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların maneviyat ortalamalarında artış, Kısa Semptom Envanteri ortalamalarında anlamlı olmayan düzeyde düşüş gözlenmiştir. Maneviyat Ölçeği öntest ortalaması 115,821, sontest ortalaması 121,462 olduğu gözlenmiştir. KSE öntest ortalaması 46,000, sontest ortalaması ise 41,615 olduğu gözlenmiştir. Maneviyat en çok 31-40 yaş aralığındaki bireylerde artış göstermiştir. Bu yaş grubunun maneviyat öntest ortalaması 96,000 sontest ortalaması ise 116,000 olarak hesaplanmıştır. Psikopatolojide en fazla düşüşün yaşandığı yaş aralığı ise 61-70 yaş aralığı olmuştur. Öntest ortalaması 56,800 sontest ortalaması ise 41,400 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuç itikâfın genel ruh sağlığını kısmen olumlu etkilediği şeklinde yorumlanabilir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, İtikaf, Maneviyat, Ruh sağlığı, Psikopatoloji

Teşekkür

Önemli bir boşluğu doldurduğunuz için müteşekkirim.

A Research on the Relationship of Itiqāf with Spirituality and Psychopathology

Öz

Humankind is a relational being. It is possible to see this rationality in his/her nature. Because human is also a bio-psycho-socio-spiritual being. When the subject is considered in a holistic way, one's spiritual experiences can also affect other parameters concerning his/her health. Indeed, it is a known fact that mental health of individuals having high spirituality is better than those of others. Itiqāf is also an important sunnah that has positive effects on an individual’s spirituality. It is a season of spirit and spirituality that Muslims fulfil in a mosque during the last 10 days of the month of Ramadan. Itiqāf is of the important prayers fulfilled by our Prophet every Ramadan. According to the Islamic belief, itiqāf means going to a secluded place to engage in worship; it means staying in mosques or masdjids during the last 10 days of Ramadan, especially to worship, being engaged in the knowledge of faith and in reading the Quran. The aim of itiqāf is to have a person alone with him/herself paring the relations with the world to the bone, and to get closer to God by engaging in worship and prayer more than ever. This rapprochement could keep an individual away from psycho-pathological issues. In this way, the individual could keep away from the possible fatigue of the issues experienced in real or virtual environments he/she was in relation with. Thus, stepping into the process of spiritual tranquillity, the individual could also minimize his/her psycho-pathological problems. In this study, whether the itiqāf has an effect on spirituality and certain symptoms of mental health have been investigated. This study was carried out during the itiqāf in 2019 Ramadan. 39 volunteers enjoying itiqāf in Mehmet Zahid Kotku Mosque under the Erenler District Mufti in Sakarya, in Sultan Veled Mosque under the Meram District Mufti in Konya, in Kotku Mosque in Üsküdar District Mufti in Istanbul have taken part in the study. Short Symptom Inventory and Spirituality Scale were applied to the participants as pretest-posttest design. It was observed that the pretest average of the spiritual scale was 115,821, and the average of the posttest was 121,462. SSI pretest mean was 46,000 and posttest mean was 41,615. The study showed that the participants' scores in spirituality increased significantly, while their short symptom inventory points decreased insignificantly. The individuals aged mostly between 31-40 years improved in spirituality. For this group of age, the spiritual pretest average is 96,000, while posttest average is 116,000. The maximum decrease in psychopathology is spotted in the age range of 61-70. The pretest average is 56,800 and the posttest average is 41,400. This result can be interpreted that the itiqāf partially affects the general mental health.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counselling and care, Itiqāf, Spirituality, Mental health, Psychopathology

Kaynakça

• Aksungur, F. B. & Tokaya, A. E. & Akyıldız, M. (2007). Inter-leukin-6, C reactive protein and biochemical parameters during pro-longed intermittent fasting. Annals of Nutrition and Metabolism, 51, 88-95.
• Arslan, C. ve ark. (2010). Ergenlerde saldırganlık ve kişiler ara-sı problem çözmenin incelenmesi. İlköğretim Online, 9 (1), 379-388.
• Aynî, B. (t.y.). Umdetu’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî.
• Baltaş, Z. (1996). Bir sağlık sorunu olarak şiddet. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bildiri Kitabı. (ss. 213-220). İstanbul: Türk Psikolog-lar Derneği Yayınları.
• Bilmen, Ö. N. (2013). Büyük İslam ilmihali. İstanbul: Tereke Yayınevi.
• Budak, S. (2000). Psikoloji sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Ya-yınları.
• Cengil, M. (2003). Depresyonu önlemede dini inancın koruyucu rolü. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3 (2), 129-152.
• Collier, J. (2008). Ergen terapisi. [içinde] Kronik Hastalıklar ve Somatizasyon (ed. H. Steiner). İstanbul: Prestij Yayınları.
• Çınar, P. (2005). Hangimiz daha saldırgan. Türk Psikoloji Bülteni 36, 76-81.
• Develioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. (26. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dihlevî, Ş. (2003). İslâm düşünce rehberi / Huccetullahi’l-bâliğa. (Çev. M. Erdoğan). İstanbul: Yeni Şafak Gazetesi Yayınları.
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. (t.y.). Sünen. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye.
• Efendi, M. (1986). Nimet-i İslâm. İstanbul: İslâm Mecmuası Ya-yınları.
• El-İsbehanî, E. H. (1986). El-müfredât fî garîb’il Kur’an. İstan-bul: Kahraman Yayınları.
• Elmalılı, M. H. (1979). Hak dini Kur’an dili- II. İstanbul: Azim Dağıtım.
• Geçtan, E. (2016). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gök, H. (2019). Düzenli namaz kılma ve kılmama ile ruh sağlı-ğı arasındaki ilişki. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 5 (1), 134-160.
• Gürsu, O. (2015). Ergenlik dönemi dindarlığı ile ruh sağlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20 (34), 49-75.
• Karakaş, A. & Eker, H. (2018). The effects of itikâf on state-trait anger, intrinsic religiousness, and subjective well-being. Spiritual Psychology and Counselling, 3 (2), 161-176.
• Karakaş, A. (2019). İtikâfın manevi zekâ, dînî şuur ve endişe şiddeti üzerine etkisi. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 3 (1), 1-12.
• Karamustafalioğlu, O. & Yumrukçal, H. (2011). Depresyon ve anksiyete bozuklukları. Şişli Etfal Hastanesi Tıp Bülteni, 45 (2), 65-74.
• Kaygı. (2018). Osmanlıca-Türkçe Sözlük [içinde]. www.kamusiturki.com.
• Kaygı. (2020). Türk Dil Kurumu Türkçe sözlüğü [içinde]. www.sozluk.gov.tr.
• Köknel, Ö. (1988). Zorlanan insan - kaygı çağında stres. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Maneviyat. (2020). Türk Dil Kurumu Türkçe sözlüğü [içinde].  
• www.sozluk.gov.tr.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî (t.y.). El-Müsnedü's-Sahîh. Beyrut: Dâr-u İhya-it Türasi'l Arabî.
• Özkan, S. (1993). Psikiyatrik tıp: Konsültasyon lizeyon psikiyatrisi. İstanbul: Roche Yayınları.
• Paloutzian, F. & Park, C. (2013). Din ve maneviyat psikolojisi te-mel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (Çev. Ed. İ. Çapçıoğlu & A. Ayten). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Râzî, E. (2015). Ruh sağlığı et- tibbu'r-rûhânî. (Çev. H. Karaman). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Şahin, N. & Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri: Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9 (31), 44-56.
• Şener, M. (2001). İtikâf. [içinde] Türkiye Diyanet Vakfı İslam an-siklopedisi-3. (ss. 457-459). İstanbul: TDV Yayınları
• Şirin, T. (2018). Maneviyat Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies Social Sciences, 13 (18), 1283-1309.
• Tural, Ü. (2014). Anksiyete Bozuklukları. Erişim Adresi: http://tip.kocaeli.edu.tr/docs/ders_notlari/u_tural/anksiyete.pdf.
• Zuhaylî, V. (1994). İslam fıkhı ansiklopedisi-III. İstanbul: Risale Yayınevi.