Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Perspektifinden Dinsel Deneyimin Nöropsikolojik Yorumu: Nöroteoloji Üzerine Analizler

Yıl 2024, Sayı: 10, 11 - 38, 30.12.2024

Hilal Sena Teke , Sema Yılmaz

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1506716

Öz

Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, dinsel deneyimin bireyin manevi gelişimine olan katkısını nöropsikolojik olarak incelemeyi olanaklı kılmaktadır. Nöropsikoloji alanında yapılan çalışmalar, tıbbi beyin görüntüleme cihazları aracılığıyla insan beyninin çalışma sistemi hakkın-da detaylı bilgi vererek olumlu-olumsuz duygulanımların beynin hangi bölgelerinde ne tür etkiler oluşturduğunu anlaşılır hale getirmiştir. Böylece nöroteolojik çalışmalar, dini tecrübe yaşayan bireylerin beyin yapılarında meydana gelen değişimleri ortaya çıkarabilmektedir. Bu çalışmaların ise manevi danışmanlık ve rehberlik alanında yenilikçi ve bütüncül bir bakış açısı sunarak bireylerin yaşam kalitesini pozitif yönde iyileştirmek için anlamlı terapötik katkılar sağlayabileceği düşünülmektedir. Bu makalenin amacı, dinsel deneyim sırasında beyin yapısında meydana gelen olumlu değişimlerden yola çıkarak dini tec-rübenin bireyin manevi gelişimine olan katkısını incelemek ve dinsel deneyim yaşayan bireylerin, psikotik belirtiler sergileyen bireylerden ayırt edilmesinin bireylerin ruh-beden sağlığı, yaşam kalitesi ve manevi gelişimi açısından öneme sahip olduğunun altını çizmektir. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden literatür taramasına başvurulmuştur. Makalede, manevi danışmanlık ve rehberlik perspektifin-den dinsel deneyimlerin nöropsikolojik yorumları incelenmiş ve bu alandaki nöroteolojik bulguların manevi danışmanlık ve rehberlik uygulamalarına nasıl entegre edilebileceği tartışılmıştır. İlk olarak, dinsel ve mistik deneyimin manevi gelişime olan katkıları belirtildikten sonra psikolojinin alt dallarından olan transpersonel psikoloji, pozitif psiko-loji ve sufi psikolojisinde dinsel deneyimin yeri ve önemine değinilmiştir. Daha sonra dinsel tecrübenin ne olmadığı tartışılmıştır. Son olarak nöroteoloji ve nöropsikoloji hakkında bilgi verilip dinsel deneyim sırasında beynin aktivasyonunda meydana gelen nörolojik değişimler açıklanmıştır. Yapılan araştırmalar ışığında (i) dinsel deneyimin, bireyin manevi gelişimine katkıda bulunduğu; (ii) psikotik belirtiler gösteren ve psiko-spiritüel kriz deneyimleyen bireylerin başlangıç süreçlerinin bazı durumlarda benzerlik göstermesi, dolayısıyla bireyin ruhsal gelişimi doğrultusunda durumun doğru analiz edilebilmesi ve rehabilite edilebilmesi için manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetine ihtiyaç duyulabileceği ve (iii) nöroteolojik bulguların, manevi da-nışmanlık ve rehberlik alanına entegrasyonunun danışanların dinsel ve manevi deneyimlerini daha iyi anlamalarına ve bu deneyimlerin psikolojik etkilerini yönetebilmelerine yardımcı olabileceği sonuçlarına ulaşılmıştır. Gelecekteki konuya ilişkin yapılacak araştırmaların ise bu entegrasyonu daha ileri taşıyabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Dinsel deneyim, Manyetik rezonans görüntüleme, Nöroteoloji, Nöropsikoloji

The Neuropsychological Interpretation of Religious Experience from the Perspective of Spiritual Counseling and Care: Analyses on Neurotheology

Öz

Scientific and technological advancements have made it possible to examine the contribution of religious experience to an individual's spiritual development from a neuropsychological perspective. Studies in the field of neuropsychology, using advanced medical brain imaging devices, provide detailed insights into the functioning of the human brain, elucidating which regions are affected and how they respond to both positive and negative emotions. Consequently, neurotheological research can reveal the structural changes occurring in the brains of individuals who experience religious phenomena. These findings are believed to offer a novel and holistic perspective in the field of spir-itual counseling and guidance, significantly contributing to improving individuals' quality of life. The aim of this study is to explore the contributions of religious experience to an individual's spiritual development by examining the positive changes observed in the brain during such experiences. Additionally, the study underscores the importance of distinguishing individuals undergoing religious experiences from those exhibiting psychotic symptoms emphasizing its significance for mental and physical health, quality of life, and spiritual development. A qualitative research method, specifically a literature review, was employed for this study. Initially, the contributions of religious and mystical experiences to spiritual development are outlined. Subse-quently, the role and importance of religious experience are analyzed within subfields of psychology, including transpersonal psychology, positive psychology, and Sufi psychology. The study then delves into what does not constitute a religious experience, followed by an over-view of neurotheology and neuropsychology, detailing the brain acti-vation changes observed during religious experiences. Based on the research findings, the following conclusions were drawn: (i) religious experience contributes significantly to an individual's spiritual development; (ii) there are instances where the initial stages of psychotic symptoms and psychospiritual crises exhibit similarities, highlighting the need for accurate analysis and rehabilitation of such cases to support spiritual growth. This necessitates the integration of spiritual counseling and care services; and (iii) the integration of neurotheological findings into spiritual counseling and care can help clients better understand their religious and spiritual experiences and manage the psychological effects of these experiences. Future research is ex-pected to further advance this integration, offering even greater po-tential for application in spiritual counseling practices.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling and care, Religious experience, Magnetic Resonance Imaging, Neurotheology, Neuropyschology

Kaynakça

• Acar, M. C. (2019). Tasavvuf psikolojisinin dindarlığın tecrübi boyutu kapsamında değerlendirilmesi ve yeni bir takım ihtiyacı. Journal of Artuklu Academia, 6(2), 210-227.
• Aksöz, T. (2015). İnancın oluşumuna dair bilişsel bir yaklaşım. International Journal of Social Science, 33, 475-490.
• Aksöz, T. (2016). Modern psikolojik yaklaşımlar açısından nefs arınması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Allport, W. A. (2005). Birey ve dini. (çev. B. Sambur). Elis yayınları.
• Ayten, A. (2006). William James (1842-1910) ve din psikolojisin-de tecrübe merkezli bir yaklaşım. İslami Araştırmalar Dergisi, 19(3), 462-463.
• Bozkaya, T. (2023). Pozitif psikoloji bağlamında din eğitimi temelli manevi danışmanlık ve rehberlik: Sivas GSB yurtlarında kalan kız öğrenciler Örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sos-yal Bilimler Enstitüsü.
• Can, S. & Kılıç, S. (2019). Nöroteolojik açıdan kesb nazariyesi (Benjamin Libet Deneyi Çerçevesinde). Kader, 17(2), 380-397.
• Cüceloğlu, D. (2018). İnsan ve davranışı. Remzi Kitabevi.
• Davidson, R. J. & Begley, S. (2003). Beynimizin duygusal hayatı: Beyin yapımız duygularımızı nasıl etkiler ve onu nasıl değiştiririz? Pegasus Yayınları.
• Demir, R. & Türk, F. (2020). Pozitif psikoloji: Tarihçe, temel kavramlar, terapötik süreç, eleştiriler ve katkılar. Uluslararası Akademik Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 2(2), 108-125.
• Doko, E. (2018). Çağdaş nörobilim ve dini tecrübe: Nöroteolojik tezler bir zihinsel durum olan Tanrı inancını yanlışlayabilir mi? Metazi-hin Yapay Zekâ ve Zihin Felsefesi, 1(2), 212.
• Esel, E. (2009). Dini ve mistik deneyimlerin muhtemel bilişsel ve nörobiyolojik düzenekleri. Psychiatry and Clinical Psychopharmacology, 19(2), 193-205.
• Frankl, V. E. (2009). İnsanın anlam arayışı. (çev. S. Budak). Okyanus Yayınları.
• Freud, S. (1949). Obsessive acts and religious practices. Collected pa-pers-II. (çev. J. Riviere). London: Hogarth.
• Freud, S. (1964). Leonardo da Vinci and a memory of childhood. (çev. A. Tyson). W. W. Norton.
• Grof, S. & Grof, C. (2011). Manevi kriz. (çev. A. Ayan). Kaknüs Yayınları.
• Güngör, A. (2017). Eğitimde pozitif psikolojiyi anlamak. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 154-166. Gürsu, O. (2017). Nöropsikoloji, din ve psikolojik iyi oluş. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 503-512.
• Harputlu, İ. (2023) Gazilerin karşılaştığı sorunlar ve manevi danışmanlık ihtiyaçları üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Horozcu, Ü. (2010). Tecrübi araştırmalar ışığında dindarlık ve maneviyat ile ruhsal ve bedensel sağlık arasındaki ilişki. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırma Dergisi, 7(1), 210-240.
• Hökelekli, H. (2015). Din psikolojisine giriş. Dem Yayınları.
• Ilgar, S. C. & Ilgar, M. Z. (2018). Öyküsel terapi ve psikolojik danışmada kullanımı. Turkish Studies, 13(19), 939-954.
• James, W. (2017). Dinsel deneyimin çeşitleri: İnsan doğası üzerine bir inceleme. (çev. İ. H. Yılmaz). Pinhan yayınları.
• Jung, C. G. (1938). Psychology and religion. Yale University Press.
• Karacoşkun, M. D. (2012). Din psikolojisi. Grafiker Yayınları.
• Kayıklık, H. (2011). Tasavvuf psikolojisi. Akçağ Yayınları.
• Kızılgeçit, M. (2020). Din psikolojisinin 300'ü. Otto Yayınları.
• Köse, A., & Ayten, A. (2019). Din psikolojisi. Timaş Yayınları.
• Köylü, M. & Oruç, C. (2021). Dini inancın temellerinin bilimsel ve teolojik değerlendirmesi: Nöroteoloji. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 25(2), 547-560.
• Maslow, A. H. (1954). Motivation and personality. Harper & Row Publishers.
• Maslow, A. H. (1996). Dinler değerler, doruk deneyimler. (çev. H. K. Sönmez). Kuraldışı Yayınları.
• Mehmedoğlu, D. M. & Uysal, S. (2006). Transpersonel (benötesi) psikoloji. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30(1), 243-244.
• Merter, M. (2007). Dokuz yüz katlı insan. Kaknüs Yayınları.
• Newberg, A. B. & d'Aquili, E. G. (2000). The neuropsychology of religious and spiritual experience. Journal of Consciousness Studies, 7(11-12), 251–266.
• Özdoğan, Ö. (2011). Gazali ve benötesi yaklaşım. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52(2), 5-19.
• Paloutzian, F. & Park, L. (2013). Din ve maneviyat psikolojisi: Temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (çev. İ. Çapçıoğlu & A. Ayten) Phoenix Yayınları.
• Tarhan, N. (2006). Modern psikoloji ve din. İslami Araştırmalar Dergisi, 19(3), 539-542.
• Taşkın, H. H. (2023). Türk din psikolojisi çalışmalarında “tasavvuf psikolojisi” literatürü (1942-2022) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 7, 116-130.
• Tekinalp, B. E., & Işık, Ş. (2019). Eğitimde pozitif psikoloji uygulamaları. Pegem Akademi.
• Topbaş, E. (2013). Dindar beyin. Nadir Kitap.
• Tüfekçi, Ç. (2004). Transpersonel psikolojiye göre bilinçlilik aşamaları ve dini tecrübe. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tüzer, A. (2006). Uyuşturucu tecrübeleri ve mistisizm. İslami Araştırmalar Dergisi, 19(3), 525-553.
• Ulu, M. (2018). Mistik tecrübe ve kişilik ilişkisi üzerine: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi öğrencileri örneklemi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(1), 33-61.
• Varlı, N. 2020. Üçüncü gözün hatırlamadaki yeri açısından ruh-beden ilişkisi. Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 84-110.
• Winkelman, M. & Adıbelli, Ç. R. (2015). Orijinal nöroteoloji olarak şamanizm. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20(1), 77-102.
• Yenen, İ. (2007). Dine biyolojik yaklaşım çerçevesinde G. Stanley Hall’un katkıları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, S. (2021). Nöroteoloji ve dini deneyim. (Yayımlanmamış Yük-sek Lisans Tezi). İbn Haldun Üniversitesi.