ETİK İLKELER
YAZARLAR İLE İLGİLİ ETİK KURALLAR
• Yazarlar ve araştırmacılar her türlü etik ilkeyi ve bununla ilgili yazılı dokümanları inceleyerek, peşinen kabul etmiş sayılırlar.
• Araştırma, sorumlu ve yetkin kişiler tarafından yürütülmeli, uzman olmayan kişilerin katılımcılar üzerinde uygulama yapmalarına izin verilmemelidir.
• Katılımcılara araştırmanın amacı, uygulama süreci, olası riskler ve yararlar açıklanmalıdır.
• Katılımcıların araştırmaya katılıp katılmama ya da katılmaları durumunda istedikleri zaman çekilme hakkına saygı gösterilmelidir.
• Katılımcıların 18 yaşından küçük olmaları durumunda, araştırmayla ilgili bilgiler katılımcıların kendilerine ve yasal velisi/vasisine, katılımcıların herhangi bir nedenle (zihinsel özür, hastalık, bunama vb.) ayırt etme gücüne sahip olmamaları durumunda ise katılımcının yasal sorumlusuna (vasisine) verilir. Aydınlatılmış onam formları kişi 18 yaşından büyükse kendisi, eğer küçükse velisi/vasisi tarafından doldurulmalı ve imza edilmelidir.
• Aydınlatışmış onam formlarındaki bilgilerin katılımcıların yaşına göre açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir.
• Katılımcıların kişisel veri niteliği taşıyabilecek ya da kimliklerinin anlaşılmasına neden olabilecek bilgileri ya toplanmamalı ya da anonimleştirilerek gizli tutulmalıdır.
• Haklı ve kabul edilebilir bir neden bulunmadıkça hiç kimse araştırmaya katılma hakkından mahrum edilmemelidir.
• Araştırmaya katılmamaktan ya da araştırmadan çekilmekten dolayı hiçbir katılımcı hakkından mahrum olmamalı ve zarar görmemelidir.
• Araştırma sürecinde başlangıçtaki açıklamalardan farklı uygulamalar söz konusu olursa katılımcılar yeni duruma ilişkin bilgilendirilmelidir.
• Veri toplama araçlarının (anket, görüşme vb.) içeriği ve uygulanış biçimi, katılımcıları küçük düşürücü, ayrıştırıcı, rahatsız edici, yorucu, işleri aksatıcı vb. olumsuz özellikler taşımamalıdır.
• Deneysel araştırmalarda süreçte yer alan uygulamaların katılımcıları olumsuz etkileme olasılığı en aza indirilmelidir.
• Katılımcılara, araştırmanın amacı, beklenen yararları, nasıl yürütüleceği, olası riskleri, gizlilik ilkesi ve neler beklendiği ile ilgili bilgi verilmelidir.
• Bu açıklamalar, katılımcıların araştırmayla ilgili davranışlarını ve veri toplama araçlarına verecekleri yanıtları etkilemeyecek özellikte olmalıdır.
• Araştırmacının veya araştırma ekibi sorumlusunun adı, adresi ve telefon numarası bu yazıda belirtilmelidir. Araştırma bir kurumda gerçekleştirilecekse ilgili kurum yöneticilerinin yazılı onayı alınmalıdır.
• Bir uygulama grubuna yapılan uygulamanın diğer gruplara yapılan uygulamalardan daha etkili çıkması durumunda, araştırma sona erdikten sonra tüm gruplara bu uygulamadan yararlanma şansı tanınmalıdır.
• Araştırmacı, araştırma sırasında ve sonrasında topladığı verilerin gizlilik kuralına uyularak korunmasını ve saklanmasını sağlamakla yükümlüdür.
• Ortak yazarlı çalışmalarda herkesin görev ve sorumlulukları net olarak tanımlanmalıdır. Paylaşılan görevlerin hangi düzeyde katkı sayıldığı açıkça belirtilmeli ve bunun karşılığı olan yazar sırası oluşturulmalıdır. İlke olarak, araştırmanın yapılmasına ve rapor haline getirilmesine önemli katkı sağlayanların ortak yazar olması gerekir.
• Bilimsel yanıltma, bilimsel ihmal/disiplinsiz araştırma, bilimsel araştırma/kasıtlı sahtekârlık, çarpıtma, gizleme, uydurma, bilimsel aşırma, tam aşırma, bilimsel korsanlık, kendinden aşırma, yineleme, dilimleme, kardeş yayın çıkarma, atıf yapmama gibi etik dışı davranışlar sergilememelidir.
• Başkalarına ait fikir, söylem, görüş, veri, yorum, değerlendirme, öneri, yayın, çizim ve uygulamalardan yararlanırken izin ve kaynaklar açıkça belirtilmelidir.
• Bir kaynaktaki çizelge ya da şekli olduğu gibi kullanan bir araştırmacı ilgili çizelge ya da şeklin altında özgün kaynağı açıkça belirtmelidir.
• Kaynak göstermenin yanı sıra, telif hakkı vb. yasal zorunlulukların gerekli kıldığı durumlarda, telif haklarını elinde tutan kişi veya kuruluştan izin alınması gerekir.
• Eserlerde yazar adlarıyla ilgili etik kurallara uyulmalıdır. Yazar adları ve sırası, çalışmaya yapılan katkıya göre belirlenmelidir. Yayımlanan eser üzerindeki sıralama bu katkıyı ifade eder. Ortak yazarlı çalışmalarda, tüm yazarlar, çalışmanın tümünden bilimsel ve etik açıdan sorumludur.
• Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya katkısı olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların adlarını sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı hâlde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek etik olarak uygun görülmemektedir.
• Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez ya da çalışmalar, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanılmamalıdır.
• Eserlerde, kurum/kuruluş adresleri doğru ve eksiksiz olarak verilmelidir.
• Bir araştırma belirli bir kurum ya da kişi tarafından mali olarak desteklenmişse, araştırma raporunda mali desteğin kaynağı mutlaka belirtilmelidir. Bazen mali destek sağlayan kurum sayısı birden çok olabilir. Bu durumda destek veren kurumların tümü eksiksiz olarak belirtilmelidir.

EDİTÖRLERLE İLGİLİ ETİK KURALLAR

Gönderilen bir çalışmanın değerlendirilme sürecinde, editörlerin uyması gereken bilimsel etik ilkeler şunlardır:
• Çalışmayı önyargısız (ırk, din, milliyet, cinsiyet, düşünce, eğilim, kurumsal veya kişisel yakınlık gibi etkilerden uzak), tarafsız, objektif ve bağımsız olarak değerlendirmelidir.
• Değerlendirme sürecini ihmal nedeniyle veya kasten geciktirmemelidir.
• Çalışmanın etik kurallara uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini dikkate almalıdır.
• Çalışmayla ilgili olarak yayın kurulu üyeleri, hakemler ve yazarlar dışındaki kişilerle bilgi alışverişinde bulunmamalıdır.
• Hakem raporları üzerinde herhangi bir değişiklik yapmamalı, gerçeğe aykırı rapor düzenlememelidir.
• Çalışmayı, çalışma yayımlanmadan önce kendi araştırmalarında kullanmamalı, başkalarının kullanmasına fırsat vermemelidir.
• Değerlendirme ve yayın sürecinin hiçbir aşamasında yazarlara olumlu ya da olumsuz anlam taşıyabilecek yanlış bilgi vermemelidir.
• Editör sorumluluğu altında çift kör değerlendirme yapılmaktadır.

HAKEMLERLE İLGİLİ ETİK KURALLAR

Gönderilen bir çalışmanın değerlendirme sürecinde, hakemlerin uyması gereken bilimsel etik ilkeler şunlardır:
• Çalışmayı, önyargısız (ırk, din, milliyet, cinsiyet, düşünce, eğilim, kurumsal veya kişisel yakınlık gibi etkilerden uzak), tarafsız, objektif ve bağımsız olarak değerlendirmelidir.
• İlgi alanı uyuşmazlığı, kişisel ya da mesleki yakınlık, çıkar çatışması-örtüşmesi ve zaman kısıtlılığı gibi nedenlerle çalışmayı değerlendiremeyeceği veya değerlendirmek istemediği durumlarda, çalışmayı en kısa sürede editöre veya kurul başkanına iade etmelidir.
• Çalışmayı kendisine gönderen editör veya kurul başkanı dışındaki kişilerle ve yazarlarla çalışmayla ilgili olarak bilgi alışverişinde bulunmamalıdır.
• Çalışmaya ilişkin verilerin gizlilik kuralına uyularak korunmasını ve saklanmasını sağlamakla yükümlüdür.
• Çalışmanın etik kurallara uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini dikkate almalıdır. Etik bir sorun gördüğü çalışmayı editörle paylaşmalıdır.
• Çalışmayla ilgili görüş, değerlendirme ve önerilerini raporunda açık ve anlaşılır şekilde ifade etmeli ve gerekli durumlarda literatür verileriyle desteklemelidir. Yorum ve önerilerini açıkça belirtmeli, genel ifadelerle geçiştirmemelidir.
• Dergi yayın politikaları gereği sponsorluk veya reklam kabul etmemektedir.
Yayınlar Creative Commons (CC BY-NC 4.0) altında lisanslanmıştır. Derginin politikası bilimsel katkıya dayanmaktadır ve yayınların ticari kullanımına izin vermez. CC'nin NonCommercial (NC) lisansları, "öncelikli olarak ticari avantaj veya parasal tazminata yönelik veya buna yönelik" kullanımları yasaklar. Bu noktada, yazarlar, telif hakkına sahip olduklarını ancak makalelerinde yayıncıya münhasır haklar lisansladığı özel bir lisans sözleşmesi imzalar. Bu özel anlaşma ile yayıncı ticari kullanım yapma ve yetkilendirme hakkına sahip olur. Yayınlar, dergiye ve yazarlara atıf yapılmak kaydıyla tamamen veya kısmen kullanılabilir veya paylaşılabilir.
Bu eser Creative Commons Atıf-Gayri Ticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

YAYIN POLİTİKASI

Dergimiz tüm süreçlerinde Comitee on Publication Ethics (COPEⓒ) tarafından deklare edilen ilkeleri benimsemektedir. Yayınları bu kapsamda ele almaktadır. Yazarlar bu hususta daha ayrıntılı bilgiye https://publicationethics.org/guidance/Guidelines, https://publicationethics.org/guidance/Flowcharts, https://publicationethics.org/guidance/Case linkleri aracılığıyla ulaşabilirler.
Çalışmalarda insan ve hayvan haklarının ihlal edilmemesi esastır. İnsanların katılımcı olduğu veya hayvan deneklerinin kullanıldığı çalışmalarda araştırma yöntemine uygun biçimde etik onay vermeye yetkili makamlardan (üniversiteler, enstitüler, Sağlık Bakanlığı vb) Helsinki Bildirgesi’ni esas alan etik kurul onayı alınmış olmalıdır. Yazının gereç ve yöntem bölümünde bilgilendirilmiş onam, etik kurul adı, etik kurul onay tarihi ve numarası ile ilgili bir açıklama belirtilmelidir.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, hayvanların acı ve ıstırabını önlemek için alınan önlemler açıkça belirtilmelidir. Hastaların anonimliğini dikkatli bir şekilde korumak yazarların sorumluluğundadır. Hastaların kimliğini ortaya çıkarabilecek fotoğraflar için, hastanın veya yasal temsilcisinin imzalı izin belgeleri eklenmelidir.
Etik kurul onay belgesinde, çalışmada ismi geçen tüm yazarların yer alması zorunludur. Etik kurulda ismi olmayan birinin hediye yazarlık kapsamında ya da başka çıkar ilişkileri doğrultusunda haksız bir biçimde yayında yer almasına müsaade edilmemelidir. Etik kurul belgesiyle beraber araştırmacıların çalışmanın hangi kısmında görev aldıkları açıkça belirtilmelidir.
Dergiye gönderilen tüm çalışmalarda intihal ve çoklu yayın (duplikasyon), bölerek yayınlama (salamizasyon) konuları açısından ihlal olmaması gerekir ve yazarlar bu konuda yükümlüdür. Yazarlar yayını gönderirken intihal raporlarını da sisteme eklemelidirler.
COPEⓒ, ilkelerine ters düşen hiçbir çalışma bu dergide yayımlanamaz.
Derginin editöryel ve yayın süreçleri International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE), World Association of Medical Editors (WAME), Council of Science Editors (CSE), Committee on Publication Ethics (COPE), European Association of Science Editors (EASE) ve National Information Standards Organization (NISO) organizasyonlarının kılavuzlarına uygun olarak biçimlendirilmiştir. Ayrıca bu süreçler, Principles of Transparency and Best Practice in Scholarly Publishing (doaj.org/bestpractice) ilkelerine uygun olarak yürütülmektedir.
Gönderilen makaleler, özgünlük ve bilimsel kalite bakımından değerlendirilir. Gönderilen yazıların daha önce başka bir elektronik ya da basılı dergide, kitapta veya farklı bir mecrada sunulmamış ya da yayınlanmamış olması gerekmektedir. Daha önce başka bir dergiye gönderilen ancak yayına kabul edilmeyen yazılar hakkında derginin bilgilendirilmesi önerilir. Bu yazıların eski hakem raporlarının Yayın Kurulu’na gönderilmesi, değerlendirme süresinin hızlanmasını sağlayacaktır.
https://dosyahastane.saglik.gov.tr/Eklenti/425561/0/on-yazidocx.docx