İran ve Suudi Arabistan Rekabetinin İsrail ve Filistin Sorunu Üzerinden Analizi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 233 - 263, 31.12.2020

Engin Koç

https://doi.org/10.26513/tocd.641494

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada İran ve Suudi Arabistan arasındaki ikili
ilişkiler İsrail ve Filistin Sorunu üzerinden incelenmektedir. İran ve Suudi
Arabistan, Orta Doğu ve İslam Dünyasında Filistin Meselesine benzer birçok
noktada uzun süredir rekabet etmektedirler. İsrail'in varlığı ve yürütülen
ilişkiler bölgesel devletler için büyük tartışmaları ortaya çıkarmıştır.
İsrail’i bazı devletler bölgesel bir aktör olarak tanımlarken, bazı devletler
ise meşru bir devlet olarak kabul etmemektedirler. İran Devrimi sonrası yeni
rejimin öncelikli hedefi İsrail aleyhtarlığı olmuş ve Filistin Sorunu İran’ın Ortadoğu’da
ki nüfuzunun yayılması için kullanılmıştır. Suudi Arabistan ise, İran’ın
Filistin ve Lübnan’daki etkisinin sınırlandırılmasında İsrail’i caydırıcı bir
aktör olarak görmüştür. Bu çalışma, İran ve Suudi Arabistan’ın İsrail ve
Filistin Meselesi üzerinden birbirlerini ötekileştirme çabalarını analiz
etmektedir. Bu çalışmanın temel argümanı, İran ve Suudi Arabistan’ın yoğun
rekabeti yalnızca birbirlerini zayıflatmakla kalmayıp aynı zamanda İsrail’in
Orta Doğu’daki konumunu güçlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

İsrail, İran, Suudi Arabistan, filistin, Ortadoğu

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir. Filistin Meselesi ve Arap – İsrail Savaşları (1948-1988), 4b., İstanbul: Kronik Kitap, 2017
• Asl, Nasır Kashef “İran İslam cumhuriyeti Dış Politikasının Oluşumunu Etkileyen Etmeler: Bir İranlı Görüşü”, Ortadoğu Siyasetinde İran, Ed.Türal Yılmaz ve Mehmet Şahin, Ankara: Barış Kitap, 2011
• Avineri, Shlomo “Beyond Camp David” Foreign Policy, No. 46, Spring, 1982, ss.28-30
• Bacık, Gökhan. “İran ve İsrail:Motivasyonel Yapılar ve Dış Politika (199-2008)”, Ortadoğu’da Güç Savaşları Hedef Neden İran?, Ed. Mehmet Tuncel, İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2008
• Badeeb, Saeed M.. Saudi -Iranian Relations:1932-1982, London: Cener fo Arab and Iranian Studies, 1993
• Bakhash, Shaul. “Historical Settings”, Iran a Country Study, ed. Glenn E.Curtis and Eric Hooglund, Washington: Library of Congress Cataloging, 2008
• Bar’el, Zvi. “As Iraqies Protest Corruption, Iran Pours Oil On The Flames”, Haaretz, 07.10.2019
• Baskan, Birol. Turkey and Qatar in the Tangled Geopolitics of the Middle East, New York, Palgrave Macmillian, 2016
• Bozarslan, Hamit. Ortadoğu’nun Siyasal Sosyolojisi, 4b., (Çev.Melike Işık Durmaz), İstanbul: İletişim Yayınları, 2016
• Bozdağlıoğlu, Yücel. Turkish Foreign Policy and Turkish Identity, New York: Routledge, 2003
• Büyükkara, Mehmet Ali. Geçmişten Günümüze Kabe’nin İşgali, 3b. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015
• Cafiero, Giorgio. “Trump’s Jerusalem Decision And TheSaudi-Iranain Rivalry”, LobeLog, 12.12.2017
• Cleveland, William. Modern Ortadoğu Tarihi, (Çev.Mehmet Harmancı), İstanbul: Agora Yayınevi, 2008
• Dabashi, Hamid. İran: Ketlenmiş Halk, (Çev.Emine Ayhan), İstanbul : Metis Yayınları, 2008
• Dağı, İhsan D. Orta Doğu’da İslam ve Siyaset, 2b., İstanbul: Boyut Kitapları 2002
• Dehghani, Hamidreza “Iran’s Role in Opposition to the Partition of Palestine”, The Iranian Journal of International Affairs Vol. XXI, No.3, Summer 2009, 45-56.
• Djalili and Kellner, Mohammad Reza and Thierry. 100 Soruda İran, (Çev. Reşat Üzmen), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2017
• Djalili and Kellner, Mohammad Reza ve Thierry. Arap Baharı Karşısında İran ve Türkiye, (Çev.Hande Güreli), İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları , 2013
• Eilam, Ehud Israel, The Arabs and Iran: International Relations and Status Quo, 2011-2016, (New York: Routledge, 2018)
• Galbraith, Peter. Irak’ın Sonu Ulus Devletlerin Çöküşü mü?, (Çev.Mehmet Murat İnceayan), İstanbul: Doğan Kitap, 2007
• Gause, Gregory. “Saudi Arabia: Iraq, Iran, the Regional Power Balance, and the Secterian Question”, Strategic Insight, Vol VI, Issue 2, March 2007, https://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/11181/gauseMar07.pdf?sequence=1&isAllowed=y E.T. 15.03.2018
• Gawdat Bahgat, “The Islamic Republic and the Jewish State”, Israel Affairs, 11:3, 2005
• Gelvin, .James L. Modern Ortadoğu Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları, 2016
• Gürkan Biçen, “Ayetullah Humeyni’nin 1980 Öncesi Söyleminde İran İslam İnkılâbının Meşruiyet Temeli Olarak Siyonist Rejim Problemi”, İran Çalışmaları Dergisi, Cilt:1 No:1, Bahar 2017
• Halliday, Fred. “Iran and the Middle East: Foreign Policy and Domestic Change”, Middle East Report, No. 220, Autumn, 2001
• Hegghammer, Thomas. Jihad in Saudi Arabia Violence and Pan-Islamism Since 1979, New York: Cambridge University Press, 2010
• Herzl, Theodor. Yahudi Devleti, İstanbul: Ataç Yayınları, 2018
• Hinnebusch, Raymond. The International Politics of Middle East, Manchester: Manchester University Press, 2003
• Hirst, David. Küçük Devletlerden Sakının: Lübnan Ortadoğu’nun Savaş Alanı, (Çev. Timur Demirtaş ve diğerleri), İstanbul: Matbuat Yayınevi, 2015
• Jones, Toby “Saudi Arabia's Not so New Anti-Shi'ism”, Middle East Report, No. 242, 2007
• Kelkitli, Fatma Aslı. “İdealizm ve Realizm Sarkacında Soğuk savaş Sonrası İran Dış Politikası”, Orta Doğu Analizi: İki Kutuplu Sistem Sonrası Orta Doğu ve Arap Baharı, Der. Hasret Çomak ve Caner Sancaktar, İstanbul,: Beta Yayıncılık 2014
• Kermani, Taha. “Irak İsyanı ve İran’ın Erbain Kabusu”, Karar, 09.10.2019
• Keskin, Arif “Şii Jeopolitiği ve İran”, Ortadoğu’da Güç Savaşları Hedef Neden İran?, Ed. Mehmet Tuncel, İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2008
• Keynoush, Banafsheh Saudi Arabia and Iran Friends or Foes?, London: Palgrave Macmillan, 2016
• Koç, Engin “Relations Between U.S. and Northern Iraqi Kurds in Wake of Cold War”, Kürdoloji 2, Ed. Hasan Karacan, Ankara: Yargı Yayınevi, 2016
• Kurt, Veysel “Ortadoğu’da Güvenliğin Dönüşümü”, Ortadoğu’da Ulusal Güvenlik Stratejileri, Ed. Veysel Kurt, İstanbul: Seta Yayınları, 2018
• Labelle, Maurice Jr. “The Only Thorn”: Early Saudi-American Relations and the Question of Palestine, 1945–1949”, The Journal of The Society for Historians of American Foreign Relations, Vol.35, No.2, 2011
• Lewis, Bernard. The Middle East, New York: Scribner Press, 1995
• Matthiesen, Toby. The Other Saudis, New York: Cambridge University Press, 2015
• Mercan, Muhammed Hüseyin. Suriye Rejim ve Dış Politika, İstanbul: Açılım Kitap, 2012
• Parsi, Trita. Treacherous Alliance: The Secret Dealings of Israel, Iran and the United States, London: Yale University Press, 2007
• Pehlivan, Sibel Bülbül “Suudi Arabistan’ın Ulusal Güvenlik Politikaları”, Ortadoğu’da Ulusal Güvenlik Stratejileri, Ed. Veysel Kurt, İstanbul: Seta Yayınları, 2018
• Quandt, William B. Saudi Arabia in the 1980s, Washington D.C.: The Brookings Institution, 1981
• Rabinovich, Itamar. Waging Peace: Israel and Arabs:1948-2003, New Jersey: Princeton University Press, 2004
• Ramazani, R.K. “Iran and the Arab-Israeli Conflict”, Middle East Journal, Vol. 32, No. 4, Autumn, 1978
• Rieger, Rene. “Saudi Arabia’ Relations With Israel and Palestine”, Saudi Arabian Foreign Policy, ed.Neil Partrick, London: I.B.Tauris, 2016
• Roger Owen ve Şevket Pamuk, 20.Yüzyılda Ortadoğu Ekonomileri Tarihi, 2b, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları, 2015
• Sander, Oral Siyasi Tarih: İlk Çağlardan 1918’e, 18b., İstanbul: İmge Yayınevi, 2009
• Schwedler, Jillian. Religion and Politics, Politics & Society in the Contemporary Middle East, Ed. Michele Penner Angrist, Sec. Edt., Colarodo: Lynne Rienner Publishers, 2013
• Vassiliev, Alexei. The History of Saudi Arabia, London: Saqi Press, 1998
• Veliyev Cavid, “Suudi Arabistan-İran İlişkileri” Kaosa Doğru İran, Ed. Osman Metin Öztürk ve Yalçın Sarıkaya) 2b., Ankara: Fark Yayınları, 2006
• Warnaar, Waaike. Iranian Foreign Policy During Ahmadinejad Ideology and Actions, New York: Palgrave Macmillian, 2013
• Wehrey, Frederic and others, Saudi Iranian Relations Since the Fall of Saddam, Pittsburgh: RAND Corporation, 2009
• Yerasimos, Stefanos. Milliyetler ve Sınırlar, Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu, 6b., İstanbul: İletişim Yayınları, 2010
• “Camp David: Saudi Arabia secretly supported landmark negotiations“, Middle East Monitor, 3 June 2018, https://www.middleeastmonitor.com/20180603-camp-david-saudi-arabia-secretly-supported-landmark-negotiations/ 10.09.2019
• “In The Heart Of The Middle East, A Fledgling Synagogue Gets A Rabbi” , Religion News Cervice, 14.05.2019
• “Israel Offers Help To The Saudis To Counter Iran’s Influence”, Muslim Press, 16.11.2017.
• “İran: İsrail ile Komşu bir Ülke Bulutlarımızı Kısırlaştırıyor”, Sputnik , 03.07.2018
• “Middle East Tensions: What Lebanese Border Strikes MeanFfor Israel, Iran and Saudi Arabia“, The Conversation, 04.09.2019
• “Saudi Policies in the Regional Landscape: Enhancing Opportunities and Reshaping Regional Alliances”, Arab Center for Research and Policy Studies Doha Institute,( November 2017 )1-4
• “Suudi Kralından Trump’a: Barış Planında Doğu Kudüs Filistin’in Başkenti Olarak Kalmalı”, Sputnik, 30.07.2018
• “Suudi Veliaht Prensi: Filistinliler Ya Trump’ın Plannı Kabul Etsinler Yada Çenelerini Kapasın”, Sputnik, 30.04.2018
• “Understanding Iran-Contra Affairs”, https://www.brown.edu/Research/Understanding_the_Iran_Contra_Affair/overview-case.php 10.09.2019