Selefi-Cihadi Örgütlerin Karşılaştırmalı Analizi: El-Kaide ve IŞİD Örneği

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 89 - 134, 06.01.2023

Tamer Kaşıkcı , Gözde Deniz Bülbül

https://doi.org/10.26513/tocd.1148920

Cited By: 2

Öz

ABD’de gerçekleşen 11 Eylül terör saldırıları, terörizmi uluslararası gündemin üst sıralarına taşımanın yanı sıra, terörizm çalışmalarına yönelik mevcut ilginin de artmasına neden olmuş, özellikle saldırıları gerçekleştiren El-Kaide benzeri Selefi-cihadi örgütlere yönelik çalışmaların sayısı hızlı bir şekilde artmıştır. Bu Selefi-cihadi örgütlere yönelik gelişen literatürde genelleştirici ve indirgemeci olmak üzere iki yaklaşım dikkat çekmektedir. Genelleştirici yaklaşımlar, bu örgütleri yüzeysel ortak özellikleri bağlamında birbirine özdeş yapılar olarak tanımlamakta iken, indirgemeci yaklaşımlar ise bu aktörlerin birbirlerinden farklılaştığı noktalara odaklanarak çeşitli sınıflandırmalar üretmektedir. Her iki yaklaşım da sayıları hızla artan Selefi-cihadi örgütlerin anlaşılmasında önemli avantajlara sahip olmakla birlikte, genelleştirici yaklaşımlar, birbirinden farklı siyasi, sosyal, ekonomik ve tarihsel koşullar içerisinde oluşan bu aktörlerin önemli farklılıklarını; indirgemeci yaklaşımlar ise bu örgütlerin, oluşturdukları tipolojilerin koşullarına uyum sağlamayan özeliklerini göz ardı etmektedirler. Bu varsayım temelinde makale, Selefi-Cihadi örgütlere yönelik gerçekliği daha açık bir şekilde elde edebilmek için genelleştirici ve indirgemeci yaklaşımların sınırlarına bağlı kalmaksızın, öne çıkan cihadi terör oluşumları olarak El-Kaide ve IŞİD’in benzerlik ve farlılıklarının ne olduğu sorusuna yanıt aramaktadır. Bu soru özelinde makalede, cihadi örgütlerin, güçlü benzerliklerine rağmen genelleştirici yaklaşımların öne sürdüğü kadar özdeş, farklılıklarının ise indirgemeci çalışmaların ileri sürdüğü kadar keskin olmadığı iddiası ileri sürülmektedir. Çalışmada, değerlendirilen aktörlerin farklılıkları ve benzerlikleri, aktörlere ait birincil kaynaklar üzerinden ideoloji, amaç ve strateji kategorileri içerisinde analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

El-Kaide, IŞİD, Cihat, Selefilik, İdeoloji

Comparative Analysis of Salafi-Jihadi Organizations: Cases of Al Qaeda and ISIS

Öz

Apart from bringing terrorism to the top of the international agenda, the September 11 terrorist attacks in the US also increased the current interest in terrorism studies. Numerous studies on Salafi-jihadi organizations such as Al Qaeda, which carried out the attacks, rapidly mushroomed. The literature on Salafi-jihadi organizations offers two mainstream approaches; one generalizing stream and one reductionist stream. While generalizing studies define these organizations as identical structures based on their superficial common features, reductionist studies produce classification types by focusing on their different characteristics. Although both approaches have their own advantages in explaining Salafi-jihadi organizations, the generalizing approaches ignore the differences of these actors stemming from their different political, social, economic, and historical conditions, while reductionist approaches always leave out some important characteristics of these actors which do not suit the classification criteria they created. To assess the reality of Salafi-jihadi organizations more clearly, without being bound by the limitations of generalizing and reductionist approaches, this article tries to demonstrate the similarities and differences between Al-Qaeda and ISIS as prominent jihadi terrorist organizations. The article argues that despite their strong similarities, the jihadist organizations are not as identical as generalizing approaches suggest, and their differences are not as sharp as reductionist studies offer. In this study, the similarities and differences of the actors are analyzed in the categories of ideology, goal, and strategy, mainly through the primary sources on the actors.

Anahtar Kelimeler

Al-Qaeda, ISIS, Jihad, Salafism, Ideology

Kaynakça

• Abubaker, Sarkan Salman. “IŞİD’in İdeolojisi: Cihadi Selefilik.” Lectio Socialis 21, no.2 (2020): 97-112.
• Akkoyunlu, İsmail. “İbn Teymiyye’de Selef ve Selefiyye Kavram- ları.” Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 23, no.1 (2019): 545-562.
• Al-Zawahiri, Ayman, “Knights under the Prophet’s Banner (Excerpts).” Al-Qaeda in Its Own Words içinde, Editörler: Gill Kepel ve Jean-Pierre Milelli, Pascale Ghazaleh (çev.), 193-205. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2008.
• Al-Zawahiri, Ayman, “Loyalty and Separation: Changing an Article of Faith and Losing Sight of Reality (Excerpts).” Al-Qaeda in Its Own Words içinde, Editörler: Gill Kepel ve Jean-Pierre Milelli, Pascale Ghazaleh (çev.), 206-236. Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2008.
• Azzam, Abdullah. Defense of the Muslim Lands: The First Obligation After Iman, 1984, http://www.religioscope.com/info/doc/ji- had/azzam_defence_1_table.htm.
• Bozorgmehri, Majid. “Roots of Violence by ISIS, An Analysis on Beliefs.” International Journal of Social Science Studies 6, no.3 (2018): 1-8.
• Cook, David. “Islamism and Jihadism: The Transformation of Classical Notions of Jihad into an Ideology of Terrorism.” Totalitarian Movements and Political Religions 10, no.2 (2009): 177-188.
• Dabıq, no.1. 2015 - Ramazan, 1435.
• Dabıq, no.2. 2014 - Ramazan 1435.
• Dabıq, no.5. 2014 - Muharrem 1436.
• Dabıq, no.3. 2014 - Sevval 1435.
• Dabıq, no.4. 2014 - Zilhicce 1435.
• Dabıq, no.6. 2015 - Rebiülevvel 1436.
• Duderija, Adis. “Constructing the religious Self and the Other: neo-traditional Salafi manhaj.” Islam and Christian–Muslim Relations 21, no.1( 2010): 75-93.
• Estes, Richard J. ve M. Joseph Sirgy. “Radical Islamic Militancy and Acts of Terrorism: A Quality-of-life Analysis.” Social Indicators Research 117, no. 2 (2014): 615–652.
• Gerges, Fawaz. The Far Enemy: Why Jihad Went Global. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Gürler, Recep Tayyip ve Ömer Behram Özdemir. “DEAŞ: Ortaya Çıkışı, Yükselişi ve Çöküşü.” Orta Doğu’da Devlet Dışı Silahlı Ak- törler içerisinde, Editörler: Murat Yeşiltaş ve Burhanettin Duran, 463-495. İstanbul: SETA Kitapları, 2019.
• Gürler, Recep Tayyip ve Ömer Behram Özdemir. “El-Kaide’den Post-Kaide’ye Dönüşüm: IŞİD.” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 1, no.1 (Mayıs 2014): 113-155.
• Hegghammer, Thomas. “The Ideological Hybridization of Jihadi Groups.” Current Trends in Islamist Ideology, no.1 (2009): 26-45.
• Hegghammer, Thomas. Jihad in Saudi Arabia: Violence and Pan-Islamism since 1979. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Hellmich, Christina. Al-Qaeda: From Global Network to Local Franchise. Londra: Bloomsbury Publishing, 2011.
• Hirsh, Michael. “Bush and the World.” Foreign Affairs 81, no.5 (2002): 18-43.
• Inspire, no.5. Bahar 2011, 1431.
• Inspire, no.7. Güz 2011, 1432.
• İbn Taymiyyah, Taqi-ud-Deen Ahmad. The Religious and Moral Doctrine of Jihaad. Birmingham: Maktabah Al-Ansar Publications, 2001.
• Kamolnick, Paul. The Al-Qaeda Organization and The Islamic State Organization: History, Doctrine, Modus Operandi, and U.S. Policy to Degrade and Defeat Terrorism Conducted in the Name of Sunni Islam. Carlisle: U.S. Army War College Press, 2017.
• Kepel, Gilles ve Jean-Pierre Milelli. Al Qaeda in its own words, Pascale Ghazaleh (çev.). Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2008.
• Kobs, David M. “The Ideological and Political Power of the Islamic State.” The Army War College Review 2, no. 1 (2016): 40-44.
• Konstantiniyye, no.1. 2015 - Şaban 1436.
• Konstantiniyye, no.3. 2015 -Zilhicce 1436.
• Kurt, Selim ve Elşad Rafiyev.”İslâm’da Cihad ve Terör Örgütlerince Manipülasyonu: El-Kâide Örneği.” Ortadoğu Etütleri 12, no.1 (2020): 82-117.
• Kutub, Seyyid. Yoldaki İşaretler –İman’ın İlkeleri-, Salih Uçan (çev.). İstanbul: Hicret Yayınları, 1980.
• Lister, Charles. Profiling the Islamic State. Doha: The Brookings Institution, 2014.
• Martin, Gus. Terörizm: Kavramlar ve Kuramlar, İhsan Çapcıoğlu ve Bahadır Metin (çev.). Ankara: Adres Yayınları, 2017.
• Mendelejis, Nathan González. “Toward a New Typology of Sunni Jihad.” Studies in Conflict & Terrorism 43, no:12 (2020): 1064-1085.
• Mishal, Shaul ve Maoz Rosenthal. “Al Qaeda as a Dune Organization: Toward a Typology of Islamic Terrorist Organizations.” Studies in Conflict & Terrorism 28, no. 4 (2005): 275–293.
• Neer, Thomas ve Mary Ellen O’Toole. “The Violence of the Islamic State of Syria (ISIS): A Behavioral Perspective.” Violence and Gen- der 1, no. 4 (2014): 145-156.
• Raineri, Luca ve Alice Martini. “ISIS and Al-Qaeda as Strategies and Political Imaginaries in Africa: A Comparison between Boko Haram and Al-Qaeda in the Islamic Maghreb.” Civil Wars 19, no.4 (2017): 1-23.
• Ranstorp, Magnus. “Mapping terrorism studies after 9/11: An Aca- demic Field of Old Problems and New Prospects.” Critical Terrorism Studies: A New Research Agenda içinde, Editörler: Richard Jackson ve diğerleri, 13-33. Londra: Routledge, 2009.
• Rej, Abhijnan. “The Strategist: How Abu Mus'ab al-Suri Inspired ISIS.” ORF Occasional Paper (Ağustos 2016): 1-18.
• Sageman, Marc. Understanding Terror Networks. Pennsylvania: University of Pennsylvania Press, 2004.
• Sönmez, Göktuğ. “El-Kaide’den DEAŞ Sonrası Döneme: Küresel Militan Selefi Hareketin Dönüşümü ve Geleceği.” Güvenlik Çalışmaları Dergisi 21, no.2 (Aralık 2019): 134-148.
• Speckhard, Anne ve Molly D. Ellenberg. “ISIS in Their Own Words: Recruitment History, Motivations for Joining, Travel, Experiences in ISIS, and Disillusionment over Time – Analysis of 220 In-depth In- terviews of ISIS Returnees, Defectors and Prisoners.” Journal of Strategic Security 13, no. 1 (2020): 82-127.
• Stenersen, Anne. “Jihadism after the ‘Caliphate’: towards a new ty- typology.” British Journal of Middle Eastern Studies 47, no.5 (2020): 774-793.
• Tuastad, Dag. “Neo-Orientalism and the New Barbarism Thesis: Aspects of Symbolic Violence in the Middle East Conflict(s).” Third World Quarterly 24, no. 4 (2003): 591-599.
• Voll, John Obert. “The Far Enemy: Why Jihad Went Global by Fawaz A. Gerges.” The International History Review 30, no.1 (Mart 2007): 222-223.
• Wiktorowicz, Quintan. “Anatomy of the Salafi Movement.” Studies in Conflict and Terrorism 29, no. 3 (2006): 207–239.
• Yaran, Rahmi. “Bid’at.” TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansi- klopedisi.org.tr/bidat.
• Yetim, Mustafa, Rıdvan Kalaycı ve Tamer Kaşıkcı. Ortadoğu’da Devlet-Dışı Aktörler ve Arap Baharı, Müslüman Kardeşler, Hizbul- lah ve Hamas. Ankara: Orion Kitabevi, 2020.
• Yosufi, Abdul Basir. “The Rise and Consolidation of Islamic State: External Intervention and Sectarian Conflict.” Connections: The Quaterly Journal 15, no.4 (2016): 91-110.
• Yurdagür, Metin. “Tağut.” TDV İslam Ansiklopedisi, https://is- lamansiklopedisi.org.tr/tagut.
• “A Draft of Zawahiri’s Message to the Egyptians.” (SOCOM-2012- 0000013). Combating Terrorism Center. https://ctc.west- point.edu/harmony-program/a-draft-of-zawahiris-message-to-the- egyptians-original-language-2/
• “Compilation of Usama Bin Ladin Statements 1994-January 2004.” FBIS Report, Ocak 2004. https://irp.fas.org/world/para/ubl-fbis.pdf
• “Letter Regarding the Al Qaeda Strategy.” (SOCOM-2012- 0000017). Combating Terrorism Center. https://ctc.west- point.edu/harmony-program/letter-regarding-al-qaida-strategy-orig- inal-language-2/
• “The Al Qaeda Manual.” FAS Intelligence Resource Program. https://irp.fas.org/world/para/manualpart1_1.pdf
• “Zawahiri’s Letter to Zarqawi.” Combating Terrorism Center. https://ctc.usma.edu/harmony-program/zawahiris-letter-to-zarqawi- original-language-2/