Sürdürülebilir Beslenme Modellerinden Akdeniz Diyetinin Sürdürülebilirlikteki Yeri

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 187 - 201, 30.05.2022

Alper Tokay , Cansu Yılmaz , Seda Bölük , Özgenur Boyraz , Nursena Bülbül

Öz

Sürdürülebilirlik kavramına ilk olarak Birleşmiş Milletler içerisinde olan Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu tarafından 1987 yılında yayımlanan ‘Ortak Geleceğimiz’ adlı raporda yer verilmiştir. Sürdürülebilirlik kavramı, her daim var olma, geleceğe kalabilme, varlığını devam ettirme olarak açıklanabilir. FAO sürdürülebilir beslenmeyi insan ve doğal kaynakları optimize etmesi yanında, biyo-çeşitliliğe ve ekosisteme saygılı ve koruyucu, kültürel olarak kabul görülen, ulaşılabilir, beslenme açısından yeterli, güvenilir ve sağlıklı şeklinde tanımlamıştır. Sürdürülebilir beslenmeyi sağlamak ve küresel sağlığı korumak için dünya kaynakları dikkatli bir şekilde kullanılmalı, besin kayıpları ve israflarını azaltmak için toplumların besin seçimleri ve beslenme modellerini araştırmaya ve değiştirmeye odaklanılmıştır. Sağlıklı bir beslenme modeli ve sağlıklı yaşam tarzı olarak kabul edilen Akdeniz diyeti gıdadan daha fazlası aynı zamanda potansiyel bir sürdürülebilir kalkınma modelidir. Akdeniz diyet modelinin yüksek oranda bitkisel besinleri içeriyor olması nedeniyle diyet modelinin düşük ekolojik, karbon ve su ayak izine sahip olduğundan ötürü son yıllarda sürdürülebilir beslenme modeli olarak kullanılabilirliği üzerine yoğunlaşılmaktadır. Bu derlemede, Akdeniz diyet modelinin sağlık ve beslenmeye, çevresel, sosyokültürel ve ekonomik sürdürülebilirliğe katkısı üzerine durulmuş, bununla ilgili çalışmalar değerlendirilerek sürdürülebilir beslenmeye uygunluğunun tartışılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akdeniz Diyeti, Sera Gazı Emisyonu, Sürdürülebilir Beslenme

The Mediterranean Diet’s Place in Sustainability One of the Sustainable Nutrition Diet Models

Öz

The concept of sustainability was first included in the report called "Our Common Future" published by the World Environment and Development Commission in the United Nations in 1987. The concept of sustainability can be explained as always existing, staying in the future, continuing its existence. FAO has defined sustainable nutrition as respecting and protecting biodiversity and ecosystems, culturally accepted, accessible, nutritionally adequate, safe and healthy, as well as optimizing human and natural resources. In order to ensure sustainable nutrition and protect global health, world resources should be used carefully, and it is focused on researching and changing the food choices and nutrition models of societies in order to reduce food losses and waste. The Mediterranean diet, which is considered a healthy eating model and a healthy lifestyle, is more than just food, it is also a potential sustainable nutrition model. Due to the fact that the Mediterranean diet model contains a high percentage of plant foods, the diet model's low ecological, carbon and water footprint has been focused on its usability as a sustainable nutrition model in recent years. In this review, the contribution of the Mediterranean diet model to health and nutrition, environmental, sociocultural and economic sustainability is emphasized, and it is aimed to discuss its suitability for sustainable nutrition by evaluating the studies related to this.

Anahtar Kelimeler

Mediterranean diet, greenhouse gas emission, sustainable diet

Kaynakça

• 1. PEKCAN AG. Sürdürülebilir beslenme ve beslenme örüntüsü: Bitkisel kaynaklı beslenme. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sağlık Bilim Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Gaziantep. 2019;
• 2. Akay G, Demir LS. Toplum Beslenmesinde Sürdürülebilirlik ve Çevre.
• 3. ÜLKER B, BAYRAM HM, OZTURKCAN A. Çevresel Sorunlara Karşi ÇözüÖneri̇leri̇: GünceSürdürülebi̇li̇r Beslenme Uygulamalarina Genel Bakiş. Gida / J Food. 2021;46:1138–57.
• 4. Burlingame B, Dernini S. Sustainable diets: the Mediterranean diet as an example. Public Health Nutr. 2011;14(12A):2285–2287.
• 5. Benedetti I, Biggeri L, Laureti T, Secondi L. Exploring the Italians’ Food Habits and Tendency towards a Sustainable Diet: The Mediterranean Eating Pattern. Agric Agric Sci Procedia [Internet]. 2016;8:433–40. Available from: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2210784316300407
• 6. Aboussaleh Y, Capone R, Bilali H El. Mediterranean food consumption patterns: low environmental impacts and significant health–nutrition benefits. Proc Nutr Soc. 2017;76(4):543–548.
• 7. Akay G, Demir L. Toplum Beslenmesinde Sürdürülebilirlik ve Çevre Sustainability in Public Nutrition and Environment. Selcuk Tip Derg. 2020;36:282–7.
• 8. Hacettepe C, Beslenme ZEN, Program B, Tez S. Di̇yeti̇syen ve di̇yeti̇syen adaylarinin sürdürülebi̇li̇r beslenme konusundaki̇ bi̇lgi̇ ve tutumlarinin değerlendi̇ri̇lmesi̇. 2019;
• 9. BULUT S, ŞAHİN G. Pedagojik Formasyon Öğrencilerinin Su Tüketim Davranışları ile Su Ayak İzlerinin İncelenmesi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Derg. 2020;3(2):53–70.
• 10. Gerbens-Leenes PW, Mekonnen MM, Hoekstra AY. The water footprint of poultry, pork and beef: A comparative study in different countries and production systems. Water Resour Ind. 2013;1–2:25–36.
• 11. Vanham D, Mak TN, Gawlik BM. Urban food consumption and associated water resources: The example of Dutch cities. Sci Total Environ. 2016;565:232–9.
• 12. Pekcan AG. Beslenme Rehberleri ve Su Ayakizi. Beslenme ve Diyet Derg. 2017;45(2):95–8.
• 13. ERDOĞAN S. Enerji, Çevre ve Sera Gazları. Cankiri Karatekin Univ Iktis ve Idari Bilim Fak Derg. 2020;10:277–303.
• 14. Kara G, Yalınız İ, Sayar M. Konya İli Hayvansal Gübre Kaynaklı Sera Gazı Emisyonları Durumu. 2019;2(2):57–60.
• 15. Erdogan P. Determination of Greenhouse Gas Emission and Water Footprint of Turkish Cuisine. 2018;1–80.
• 16. Ipa P, Di S. Yirmi yaş ve üzeri bireylerin sürdürülebilir beslenme konusundaki bilgi düzeylerinin ve uygulamalarının değerlendirilmesi. 2017;
• 17. ATAR A. KURUMSAL ŞİRKET ÇALIŞANLARININ SÜRDÜRÜLEBİLİR BESLENME HAKKINDA BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ. 1384;
• 18. Temme EHM, Toxopeus IB, Kramer GFH, Brosens MCC, Drijvers JMM, Tyszler M, et al. Greenhouse gas emission of diets in the Netherlands and associations with food, energy and macronutrient intakes. Public Health Nutr. 2015 Sep;18(13):2433–45.
• 19. Van De Kamp ME, Seves SM, Temme EHM. Reducing GHG emissions while improving diet quality: Exploring the potential of reduced meat, cheese and alcoholic and soft drinks consumption at specific moments during the day. BMC Public Health. 2018;18(1):1–12.
• 20. Millward DJ, Garnett T. Plenary Lecture 3: Food and the planet: nutritional dilemmas of greenhouse gas emission reductions through reduced intakes of meat and dairy foods. Vol. 69, The Proceedings of the Nutrition Society. England; 2010. p. 103–18.
• 21. Sugimoto M, Murakami K, Fujiwara A, Asakura K, Masayasu S, Sasaki S. Association between diet-related greenhouse gas emissions and nutrient intake adequacy among Japanese adults. PLoS One. 2020;15(10 October 2020):1–16.
• 22. Özcan T, Baysal S, Üniversitesi U, Fakültesi Z, Mühendisliği G. Vejetaryen Beslenme ve Sağlık Üzerine Etkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Derg. 2016;30(2):101–16.
• 23. Tunçay GY. Sağlık Yönüyle Vegan / Vejetaryenlik Health-Wise Vegan / Vegetarianism. Eurasian J Heal Sci. 2018;1(1):25–9.
• 24. Nelson ME, Hamm MW, Hu FB, Abrams SA, Griffin TS. Alignment of Healthy Dietary Patterns and Environmental Sustainability: A Systematic Review. Adv Nutr. 2016 Nov;7(6):1005–25.
• 25. van Dooren C, Marinussen M, Blonk H, Aiking H, Vellinga P. Exploring dietary guidelines based on ecological and nutritional values: A comparison of six dietary patterns. Food Policy. 2014;44:36–46.
• 26. Kurtgil S, Beyhan Y. Yaşam Döngüsü ve Sürdürülebilir Beslenmenin Rolü. Vol. 11, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. Düzce Üniversitesi; 2021. p. 425–30.
• 27. Uluda DB, Fak R, Faculty A, Tarihi K. Sürdürülebilir Diyet Modellerinin Değerlendirilmesi A. 2021;35(2):467–81.
• 28. Karaca OB, Çakıcı AC, Yıldırım O. Girit Yemek Kültürü Doğu Akdeniz Bölgesi nde Sürdürülebiliyor Mu (Is Cretan Food Culture Sustained in the Eastern Mediterranean Region ). J Tour Gastron Stud. 2021;9(2):1416–38.
• 29. Bayram SS, Aktas N. Akdeniz Diyeti ve Akdeniz Diyet Kalitesinin Ölçümünde Sıklıkla Kullanılan İndeksler Mediterranean Diet and Frequently Used Indices in the Measurement of Mediterranean Diet Quality. 2018;(July).
• 30. Barbaros B, Kabaran S. Akdeniz Diyeti ve Sağlığı Koruyucu Etkileri. Beslenme ve Diyet Derg [Internet]. 2014;42(2):140–7. Available from: https://www.beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/177
• 31. Dernini S, Berry EM. Mediterranean Diet: From a Healthy Diet to a Sustainable Dietary Pattern. Front Nutr. 2015;2:15.
• 32. Dernini S, Berry EM, Serra-Majem L, La Vecchia C, Capone R, Medina FX, et al. Med Diet 4.0: The Mediterranean diet with four sustainable benefits. Public Health Nutr. 2017;20(7):1322–30.
• 33. Sáez-Almendros S, Obrador B, Bach-Faig A, Serra-Majem L. Environmental footprints of Mediterranean versus Western dietary patterns: beyond the health benefits of the Mediterranean diet. Environ Health. 2013 Dec;12:118.
• 34. Berry EM. Sustainable Food Systems and the Mediterranean Diet. Nutrients. 2019 Sep;11(9).
• 35. Serra-Majem L, Tomaino L, Dernini S, Berry EM, Lairon D, Ngo de la Cruz J, et al. Updating the Mediterranean Diet Pyramid towards Sustainability: Focus on Environmental Concerns. Int J Environ Res Public Health. 2020 Nov;17(23).