EXAMINING THE MORPHOLOGICAL CHANGE OF AKSARAY CITY IN THE HISTORICAL PROCESS ACCORDING TO UPPER-SCALE INVESTMENT DECISIONS

Yıl 2024, , 560 - 576, 01.07.2024

Zafer Kuyrukçu , Mücahit Akbaş

https://doi.org/10.7456/tojdac.1464062

Öz

As a result of both local and universal values that societies have created over the centuries, cities have been open to development and change. It is seen that the physical, social, cultural, economic and political factors that play a role in the change of cities affect the city in different ways in different periods. The study aimed to analyze the changes in the urban morphology of Aksaray according to upper-scale investment decisions. The research determined three investments that caused recent morphological development and change for Aksaray as breaking points. These are the opening of the Mercedes Factory in 1986, the establishment of Aksaray University in 2006, and the relocation of Aksaray Hospital in 2018. According to these three investment decisions, the morphological change of the city was investigated on an urban scale and periodically from an observer's perspective. Development plans and aerial photographs were used to reveal the periodic differences between these three investments that affect the morphological structure of the city. The morphological change in the city form in three different periods, 1986-2006, 2006-2018 and 2018-2024, was examined through the city perimeter and building blocks. The examination determined that with the increasing population in Aksaray, industry, health, education and management functions moved out of the city. From the opening of the Mercedes Truck Factory in 1986 to 2006, urban growth generally took place in the north-south direction. Although the city's orientation was towards the southwest after establishing Aksaray University in 2006, there was no intense interaction between the university and the city until 2018. Since 2018, with the New Hospital’s opening and the New Municipality’s construction, the city's influence area has completely shifted to the west. The city’s development is anticipated to continue in 2024 and beyond, depending on the newly constructed municipality service building.

Anahtar Kelimeler

Urban Form, Urban Growth, Aksaray, Historical Change, Urban Morphology

AKSARAY KENTİNİN TARİHSEL SÜREÇTE MORFOLOJİK DEĞİŞİMİNİN ÜST ÖLÇEKLİ YATIRIM KARARLARINA GÖRE İNCELENMESİ

Öz

Bu çalışmada Aksaray’ın kent morfolojisinde yaşanan değişimlerin üst ölçekli yatırım kararlarına göre analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda yapılan araştırma ile Aksaray kenti için morfolojik açıdan yakın dönemde gelişime ve değişime neden olan üç farklı yatırım, kırılma noktası olarak belirlenmiştir. Bunlar sırasıyla 1986 yılında Mercedes Fabrikası’nın açılması, 2006 yılında Aksaray Üniversitesi’nin kurulması ve Aksaray Devlet Hastanesi’nin 2018 yılında yer değiştirmesidir. Bu üç yatırım kararına göre kentin morfolojik değişimi kentsel ölçekte ve dönemsel olarak gözlemci bakış açısıyla araştırılmıştır. Şehrin morfolojik yapısına etki eden bu üç yatırımın dönemsel farklılıklarını ortaya koyabilmek için imar planları ve hava fotoğraflarından yararlanılmıştır. 1986-2006, 2006-2018 ve 2018-2024 olmak üzere üç farklı dönemin kent formundaki morfolojik değişimi, kent çeperi ve yapı blokları üzerinden incelenmiştir. Yapılan inceleme ile Aksaray kentinde artan nüfus ile sanayi, sağlık, eğitim ve yönetim işlevlerin kentin dışına taştığı ve bunun sonucunda kent morfolojisinde değişimler olduğu tespit edilmiştir. 1986 yılında Mercedes Kamyon Fabrikası’nın açılmasından 2006 yılına kadar olan süre zarfında kentsel büyüme genellikle kuzey-güney doğrultusunda gerçekleşmiştir. 2006 yılında Aksaray Üniversitesi’nin kurulmasından sonra kentin yönelimi güneybatıya doğru olsa da 2018 yılına kadar üniversite-kent arasında yoğun bir etkileşim yaşanmamıştır. 2018 yılından itibaren Yeni Hastane’nin açılması ve Yeni Belediye Binası’nın yapılmaya başlanmasıyla kentin etki alanı tamamen batı yönüne kaymıştır. 2024 yılı ve sonrasında ise kentin gelişiminin yeni yapılan belediye hizmet binasına bağlı olarak devam edeceği öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

: Morfolojik Analiz, Kentsel Büyüme, Tarihsel Değişim, Kentsel Morfoloji

Kaynakça

• Ağır, Ç. G. (2021, 1 13). Aksaray Kalesi. e-Aksaray Ansiklopedisi: https://e-sehir.aksaray.edu.tr/2021/01/13/aksaray-kalesi/ adresinden alındı
• Aksaray Belediyesi. (2024). Aksaray Belediyesi e-İmar. e-belediye: https://ebelediye.aksaray.bel.tr:444/keos/?p=REHBER&tablename=kentrehberi_parsel.BAGLANTI.kentrehberi_parsel&dsfilter=objectid=3152&ZOOMP=95 adresinden alındı
• Anonim. (2024). Mercedes Benz. Aksaray Kamyon Fabrikası: https://www.mercedes-benz-trucks.com/tr_TR/brand/Contact/lokasyonlar_m_z/aksaray-kamyon-fabrikas.html adresinden alındı
• Arıbaş, K. (2008). Aksaray şehrinin mekânsal değişim ve dönüşüm süreçleri. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (s. 249-260). Ankara: Türk Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Atasoy vd. (2007). Aksaray Belediyesinin Sosyo-Ekonomik Gelişimine Yönelik Planlama Çalışmaları. Aksaray: Aksaray Belediyesi.
• Aytekin, H. (2018). Aksaray kenti coğrafi konumunun iktisadi gelişmeye etkisi üzerine tarihsel bir değerlendirme. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 71-88.
• Balta, M. Ö. (2022, 9 26). Kentsel Dönüşüm Alanlarının Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile Belirlenmesi. Kent Akademisi, 15(3), 1293-1309.
• Baylak, H. M., & Taş, M. (2021, 04 30). Kentleşmede Fonksiyonel Yaklaşım ve Aksaray Kenti. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 120-140.
• Boz, M., & Kubat, A. S. (2018). Başkent Ankara’nın İki Simgesel Örnek Üzerinden Morfolojik Analizi. Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı, (s. 117-142).
• Doğukan İmar. (2012). Aksaray (Merkez) İlave + Revizyon İmar Planı Notları. Aksaray: Aksaray Belediyesi.
• Erdal, Z. (2014). Aksaray'da Türk Devri Mimarisi. Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı.
• Eskin, B., & Doğanay, S. (2018). Aksaray Belediyesi Örneği Üzerinden Çevre Politikalarinin İncelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(14), 38-54.
• Gülçur, S. (1999). Aksaray, Nevşehir, Niğde illeri 1994 yüzey araştırmaları. Anadolu Araştırmaları(15), 105-136.
• Harita Genel Müdürlüğü. (2024). Aksaray İl Fiziki Haritası. İndirilebilir İl Haritaları: https://www.harita.gov.tr/urun/aksaray-fiziki-il-haritasi/462 adresinden alındı
• Jones, A. N., & Larham, P. J. (1991). A Glossary of Urban Form. Urban Morphology Research Group . University of Birmingham: School of Geography .
• Kropt, K. (2014). Ambiguity in the definition of built from. Urban Morphology, 18(1), pp. 41-57.
• Küçük, E., & Kubat, A. S. (2015). Tarihi Kent Dokularında Morfolojik Bölgeleri Belirlemek: Tarihi Yarımada–Aksaray Örneği. 1. Kent Morfolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 274-294). Mersin: Türkiye Kentsel Morfoloji Ağı.
• Oliveira, V. (2016). Urban Morphology: an introduction to the study of the phsical form of cities. Springer.
• Sakar, S., & Ünlü, T. (2019). Mekânın Biçimlenişi ve Kentsel Karakterin Oluşumu; İzmir (Kemeraltı) Örneği. Planlama Dergisi, 29(2), 129-146.
• Sınmaz, S., & Özdemir, H. A. (2016). Türk Şehir Planlama Uygulamasının Kent Morfolojisi ve Tipolojisine Etkileri, Siverek Kenti İçin Bir Değerlendirme. İdealkent, 7(18), 80-115.
• Topal, N. (2006). Anadolu Selçuklu döneminde Aksaray şehri. Doktora tezi. Niğde Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Tarih Bölümü.
• TÜİK. (2024). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Aksaray Nüfusu. Türkiye Nüfusu: https://www.nufusu.com/il/aksaray-nufusu adresinden alındı
• Yılmaz, H. M., Reis, S., & Atasoy, M. (2007). Türkiye'de Yeni İllerin Kentsel Gelişim Sürecinin Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Belirlenmesi: Aksaray Örneği. Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi. Trabzon: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası.