TÜRK KAHVEHANELERİNDEN MODERN KAFELERE: SOSYAL İLETİŞİMİN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 4, 1193 - 1211, 01.10.2025

Hacer Filiz

https://doi.org/10.7456/tojdac.1735864

Öz

Günümüzde dijitalleşen dünya kahvehaneler ve kafeler gibi geleneksel ve modern sosyal mekanların işlevlerini ve atmosferlerini değiştirerek sosyal iletişimin doğasını yeniden şekillendirmektedir. Bu çalışma, Türk kahvehanelerinin tarihi önemini ve sosyal etkileşimdeki rollerini inceleyerek başlamaktadır; ardından, modern kafelerin bu geleneksel mekanlara göre toplumsal ilişkilerde nasıl farklı bir dinamik yarattığını araştırmaktadır. Araştırma kapsamında, geleneksel Türk kahvehaneleri ile modern kafeler arasında karşılaştırmalı bir analiz yapılmış; gözlem yöntemi kullanılarak her iki mekanın fiziksel düzeni, kullanıcı davranışları ve teknolojik etkileşimleri detaylıca incelenmiştir. Toplanan veriler, tematik analiz yöntemiyle kodlanarak, mekanların toplumsal bağlar, bireysel tüketim, dijital iletişim ve sosyal etkileşimdeki rolü gibi ana temalar etrafında değerlendirilmiştir. Makale, geleneksel kahvehanelerin topluluk odaklı yapısı ile modern kafelerin bireyselliği ve dijital iletişim araçlarının entegrasyonunu karşılaştırarak, sosyal iletişimdeki etkiyi tartışmaktadır. Çalışma aynı zamanda sosyal mekânların sadece fiziksel değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel ilişkiler açısından da dönüşüm geçirdiğini ortaya koymakta; teknolojinin bu dönüşümdeki merkezi rolünü ve yeni nesil kullanıcıların beklentileri doğrultusunda şekillenen mekân deneyimlerini irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kahvehaneleri , Modern Kafeler , Sosyal İletişim , Kültürel Değişim

FROM TURKISH COFFEEHOUSES TO MODERN CAFES: TRANSFORMATION OF SOCIAL COMMUNICATION

Öz

Today, the digitalizing world is changing the functions and atmospheres of traditional and modern social spaces such as coffeehouses and cafes, and reshaping the nature of social communication. This study begins by examining the historical importance of Turkish coffeehouses and their role in social interaction; then, it investigates how modern cafes create a different dynamic in social relations compared to these traditional spaces. Within the scope of the research, a comparative analysis was conducted between traditional Turkish coffeehouses and modern cafes; the physical layout, user behaviors and technological interactions of both spaces were examined in detail using the observation method. The collected data were coded with thematic analysis method and evaluated around main themes such as the role of spaces in social ties, individual consumption, digital communication and social interaction. The article discusses the impact on social communication by comparing the community-oriented structure of traditional coffeehouses with the individuality of modern cafes and the integration of digital communication tools. The study also reveals that social spaces are undergoing a transformation not only physically but also in terms of social and cultural relations; it examines the central role of technology in this transformation and the spatial experiences shaped in line with the expectations of new generation users.

Anahtar Kelimeler

Turkish Coffeehouses , Modern Cafes , Social Communication , Cultural Exchange

Kaynakça

• Bal, H. (2016). Nitel araştırma yöntem ve teknikleri. Sentez Yayıncılık
• Birsel, S. (1983). Kahveler kitabı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bookman, S. (2014). Brands and urban life: Specialty coffee, consumers, and the cocreation of urban café sociality. Space and Culture, 17(1), 85-99. https://doi.org/10.1177/1206331213493853
• Broadway, M., Legg, R. ve Broadway, J. (2018). Coffeehouses and the art of social engagement: An analysis of Portland coffeehouses. Geographical Review, 108(3), 433-456. https://doi.org/10.1111/gere.12253
• Çakı, F. Ve Kızıltepe, B. (2017). Üçüncü yerler olarak kafeler ve gençlik: Balıkesir örnek olay incelemesi. Akademik İncelemeler Dergisi, 12(1), 173-202. https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.308922
• Çapraz, E. (2020). Âşık Rûzî ve şiiri: Sosyo-kültürel bir inceleme. Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Dedeoğlu, M. Ve Köse Doğan, R. (2021). Kahve kültürü ve kahve-kafe mekânları üzerine bir analiz: Konya örneği. IDA: International Design and Art Journal, 3(1), 132-145.
• Evren, B. (1996). Eski İstanbul’da kahvehaneler. Milliyet Yayınları.
• Fotafilm. (16.02.2025). Geçmiş zaman kahvehaneleri. Fotofilm: https://www.fotofilm.com.tr/gecmis-zamanlarin-kahvehaneleri/
• Girginol, C. R. (2017). Kahve: Topraktan fincana. Cinius Yayınları.
• İndiatoday. (18.10.2024). This cafe is teaching people some serious manners with just one sign board. İndiatoday: https://www.indiatoday.in/lifestyle/what-s-hot/story/coffe-kafe-teaching-people-manners-superb-board-sign-cheap-coffee-etiquettes-lifest-328980-2016-07-13,
• Kavlak, E., ve Akova, S. (2022). Y ve Z Kuşağının kahve kültürünün popüler kültür bağlamında değerlendirilmesi. Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 4(2), 1-33. https://doi.org/10.56493/nkusbmyo.1151864
• Lefebvre, H. (1991). The production of space (D. Nicholson-Smith, Çev.). Blackwell.
• Nadiri, H. ve Gunay, G. N. (2013). An empirical study to diagnose the outcomes of customers’ Experiences in trendy coffee shops. Journal of Business Economics and Management, 14(1), 22-53. https://doi.org/10.3846/16111699.2011.631742
• Oldenburg, R. (1991). The great good place. Marlowe and Company Polat, M., Vatandaş, S. ve Öztaş, S. (Ed.). (2024). Kimlik ve kültür. Eğitim Yayınevi.
• Rashid, S. M., Ghose, K. ve Cohen, D. A. (2015). Brand identity: İntroducing renewed concept for coffee shops. International Journal of Social Sciences, Special Issue 1(1), 1056-1075. https://dx.doi.org/10.20319/pijss.2015.s21.10561075
• Sezer, S. ve Özyalçıner, A. (2017). Bir zamanların İstanbulu: Eski İstanbul yaşayışı ve folkloru. Kor Kitap.
• Sökmen, C. (2011). Aydınların iletişim ortamı olarak eski İstanbul kahvehaneleri. Ötüken.
• Stockys. (11.07.2024). Man working on laptop in modern kafe. Stockys: https://www.stocksy.com/2008040/man-working-on-laptop-in-modern-kafe,
• Susanty, A. ve Kenny, E. (2015). The relationship between brand equity, customer satisfaction, and brand loyalty on coffee shop: Study of excelso and Starbucks. Asean Marketing Journal, 7(1), 14-27.
• Taştan, H., ve Polatoğlu, Ç. (2023). Rethinking the third place: Could the book cafe be the social interaction catalyst for today’s people?. Megaron, 18(3), 275–286. https://doi.org/10.14744/megaron.2023.80588
• Tığlı, F. (2004). Ehlikeyfin kitabı. Kitabevi.
• Tunç, B., ve Sevinç Kayıhan, K. (2018). Birlikte çalışma olgusu ve ofis kafeler. Mimarlık Ve Yaşam. 3(2), 231-248. https://doi.org/10.26835/my.459406
• Tuzcuoğlu, B., ve Sofuoğlu Demirbaş, Ü. (2023). Mekân-kullanıcı ilişkisi açısından kafelerin tercih edilme nedenleri: Trabzon örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32(2), 497-510. https://doi.org/10.35379/cusosbil.1256610
• Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı muhtevidir. (2004, Haziran). Toplumsal Tarih, s. 71.
• Woldoff, R. A., Lozzi, D. M., ve Dilks, L. M. (2013). The social transformation of coffee houses: The emergence of chain establishments and the private nature of usage. International Journal of Social Science Studies, 1(2), 205-218. https://doi.org/10.11114/ijsss.v1i2.200
• Yaka, A. (2011). Sosyal değişme/Türk modernleşmesi. Gündoğan Yayınları.
• Yaşar, A. (2009). Osmanlı kahvehaneleri: Mekân, sosyalleşme, iktidar. Kitap Yayınevi.
• Zieleniec, A. (2018). Lefebvre’s politics of space: Planning the urban as oeuvre. Urban Plannin, 3(3), 5–15. https://doi.org/10.17645/up.v3i3.1343