KENT ODAĞI OLARAK SAAT KULELERİ: NUSRETİYE SAAT KULESİNİN DEĞİŞEN ÖLÇEĞİ

Yıl 2018, , 79 - 96, 01.01.2018

Elif Gelmez Meriç Altıntaş

https://doi.org/10.7456/10801100/008

Öz

Tophane, İstanbul'un tarihi birikimi yüksek semtlerindendir. Önceleri
bahçeleriyle bilinen semt İstanbul'un fethiyle farklı bir kimlik kazanmıştır.
Osmanlı döneminde kurulan Tophane-i Amire bölgeye adını vermekle kalmamış semt
profilini büyük ölçüde değiştirmiştir. Bölge İstanbul yangınlarından zarar
görmüş içindeki mimari doku dönem dönem değişikliğe uğramıştır. Zamanla Osmanlı
Devleti'nin büyümesi, yapılan askeri alandaki yenilikler,  Tophane binasına ek  binalar yapılması gerekliliğini beraberinde
getirmiştir. Böylece bölge askeri yapıların birlikte bulunduğu yer olmuştur.  19. yüzyıl sonlarında sanayileşme etkileri
görülmüştür. 20. yüzyıl başlarında şehir, 
Tophane yapılarının bütünlük algısını engelleyecek düzeyde büyümeye
başlamıştır. 1950 sonrası, gerek gümrük binalarının inşaasına başlanması
gerekse istimlak politikaları Tophane'nin tanınamayacak hale gelmesine neden
olmuştur. 19.yüzyılın ikinci yarısında yapımı
tamamlanan Nusretiye (Tophane) Saat Kulesi İstanbul'un ilk saat kulesidir.
Yapıldığı dönemde talimhane meydanını odağındaki kule, 1950 yıllarındaki
istimlak politikası sebebiyle bulunduğu yerden taşınmış gümrük binalarının
bulunduğu alana alınmıştır. Tophane Saat Kulesinin çevresiyle ilişkisini çözmek
için, içinde bulunduğu Tophane Meydanı ve Tophane Kışlası da çalışmada
incelenmiştir.Bu çalışmayla yapının günümüzdeki durumunu anlatmak, çevresinin
bir yapıyı algılamadaki önemine dikkat çekmek ve yapılan değişikliklerin
Tophane semtine etkilerini incelemek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tophane, Nusretiye Saat Kulesi, İstanbul, Mimari, Kamulaştırma, Tophane Kışlası

Kaynakça

• Akbulut, A. Ziya, (2010), Güneş Saatleri Yapım Kılavuzu, İstanbul: Biryıl Kültür Sanat Ltd. s.28.
• Aktay, Aydın, (2013). Kentsel Mekanın Paylaşılması Sorunu: Tophane Örneği, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya
• Aran, Ahmet, (1995). ‘’ Tophane-i Amire'', Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfı, C:3 ,s.278-280
• Aydemir, Işık, (2008). ''İki Fransız Mimarı Henri Prost ve August Perret'nin İstanbul İle İlgili Çalışmaları'', Megaron Dergisi, C: 3, Sayı: 1, s. 104-111
• Aydüz, Salim, (2006). 15. ve 16. Yüzyılda Tophane-i Amire ve Top Döküm Teknolojisi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aydüz, Salim, (2011a). ‘’Osmanlı Silahları, Silah Üretim Merkezleri ve Literatürü Tarihi’’, Tarih Okulu, Sayı 10 , s.1-37
• Aydüz, Salim, (2011b). ‘’Osmanlı Askeri Tarihi /Tophane-i Amire ve Osmanlılarda Top Dökümü’’, Bilim ve Sanat Vakfı Türkiye Araştırmaları Merkezi, Notlar 23, s.21-54
• Bir, A. ve Kaçar, M. , (2009). '' Güneş Saatlerinin Tarihçesi ve Türleri'', Zamanın Görünen Yüzü Saatler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.17-26.
• Büyükcivelek, A.Burak, (2012). '' Meydan-Kent Meydanı’’, Melih Ersoy (der.), Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, İstanbul: Ninova Yayınları, s.342-345.
• Cansever, Meltem, (2009). ''Türkiye'nin Kültür Mirası 100 Saat Kulesi'', İstanbul: NTV Yayınları
• Ceylan, Oğuz, (2003). ‘’Top Döküm Binaları (Tophane-i Amire) ve Onarımları'', ICOMOS Türkiye-Yunanistan 2.Ortak Toplantısı Seminer Bildirisi/ Tasarım+Kuram Dergisi, İstanbul: Sayı:3, s.43-56
• Ertem, B ve Altunel M.C., (2011), ''İstanbul İmarındaki Tarihi Eser Kaybının Tarih ve Turizm Açısından İncelenmesi: Karaköy - Kabataş Bölgesi'', ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C: 2, Sayı: 4, s.61-79
• Esmer, Mine, (2013). ''1956-1960 Karaköy Beşiktaş Sahil Aksında Kaybolan/ Yıkılan/ Taşınan Binalar'', Mimarlık Dergisi, Kasın-Aralık 2013, Mimarlar Odası Adına Yayın Komitesi,
• Gülersoy, Çelik, (1971). İstanbul: Aspects, a Travers les Epoques, Milano: Interrepro S.R.L,
• Güncüoğlu, S.Faruk (2009). Bir Semt-i Meşhur Tophane Değişimin Hikayesi, İstanbul: İstanbul Şehri Kültür Tarihi Araştırma Merkezi.
• Gürbüz, Şule , (2009a). '' Alaturka Saat, Alaturka Zaman, Zamanın Görünen Yüzü Saatler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.57-66).
• Gürbüz, Şule , (2009b). '' Saat Kulelerinin Varlığu ve Yokluğu Üzerine'', Zamanın Görünen Yüzü Saatler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.133-147.
• Hakkı, Acun, (1994). Anadolu Saat Kuleleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Hakkı, Acun, (2011). Osmanlı İmparatorluğu Saat Kuleleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını
• İnce, Elif, (2013). ''Tophane İhyasnda Son Söz Üniversitede'', Radikal Gaztesi, 3 Ağustos 2013
• Koca, N., Yasemin, (2015). ''Yıldızları Yakalamak: Usturlabın Denizcilikte Kullanımı ve Günümüze Ulaşan Örnekleri'', Journal of ETA Maritime Science, 3(1), s.11-22
• Meyer, Wolfgang, (2009). '' İslamiyetteki Güneş Saatleri'', Zamanın Görünen Yüzü Saatler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları s.27-31.
• Salman, Barış, (2009). '' Saatin Eski Çağlardaki Teknolojisi: Güneş ve Su Saatleri'', Zamanın Görünen Yüzü Saatler, Yapı Kredi Yayınları s.17-26.
• Tunç, Şafak., (2004). Tophane-1 Amire ve Osmanlı Devletinde Top Döküm Faaliyetleri, İstanbul: Başak Kitap
• [1] http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=MEYDAN [2] http://www.degisti.com/wp-content/uploads/2012/09/tophane_saat_kulesi_eski.jpg
• [3]http://www.istanbulkulturturizm.gov.tr/sites/default/files/styles/1600/public/tophane_nusretiye_saat_kulesi.jpg?itok=HQoggQQQ
• [4] http://www.tas-istanbul.com/portfolio-view/tophane-meydani-10/