GRAFİK BİR SEMBOL OLARAK ANADOLU SELÇUKLULARINDA ÇİFT BAŞLI KARTAL

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 3, 551 - 559, 01.07.2018

Nilüfer Özel

Öz

Çift başlı kartal sembolü, birçok medeniyet tarafından yüzyıllardır kullanılan en eski grafik
sembollerden biridir. Yapılan çalışmalarda, çift başlı kartal sembolünün eski Türk inançları ve Türk
mitolojisinde oldukça önemli bir sembol olduğu ve Anadolu Selçuklu döneminde devlet hayatında ve
sosyo-kültürel birçok alanda yer bulduğu görülmektedir. Bu araştırma kapsamında Türk inanç ve
mitolojisinde çift başlı kartal sembolünün yeri ve Anadolu Selçuklu Dönemi’ne taşınıp nasıl iktidar
sembolü haline geldiği ele alınarak bir grafik tasarım imgesi olarak çözümlemesi yapılacaktır.
Anadolu Selçuklu Dönemi’nde mimaride, mezar abilederinde, seramik ve ahşap saray kaplamalarında,
halı, kumaş ve dokumalarında, çinilerde, sikkelerde ve daha birçok alanda etkin olarak kullanılan bu
sembole bir takım anlamlar yüklenerek nasıl bir iletişim öğesine dönüştüğü ve neden grafik sembol
sayılması gerektiği açıklığa kavuşturulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çift Başlı Kartal, Anadolu Selçuklu Devleti, Grafik Sembol, İktidar Sembolleri

Kaynakça

• Alp, K. Ö. & Tarlakazan, B. E. (2005). Güncel logo ve amblemlerde kullanılan kimi sembolik motiflerin bursa merkez olmak üzere tarihsel ve kültürel temelleri, Bursa Halk Kültürü (Cilt 1). Bursa: II. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. Arseven, C. E. (1958). Sanat Ansiklopedisi I, İstanbul: Maarif Basımevi. Alsan, Ş. (2005). Türk Mimari Süsleme Sanatlarında Mitolojik Kaynaklı Hayvan Figürleri (Orta Asya’dan Selçuklu’ya), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Arık, R. (2000). Kubad-Abad Selçuklu Saray ve Çinileri, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Atasagun, G. (2000). Hristiyanlığın Tanıtımı, Yorumu Ve Kurumsallaşmasında Sembollerin Yeri, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Say:10, Konya. Çelik, S. (2007). İslam Öncesi Türk Sanatında Bazı Hayvansal ve Bitkisel Kültür Ögeleri. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya. Chermayeff, I. & Geismar, T. (2007). Grafik Tasarım Üzerine Düşünceler, Röp. Evren SURİ, Grafik Tasarım Dergisi Sayı:05, İstanbul: Sabri Varol Görsel iletişim ve Tasarım. Çoruhlu, Y. (1995). Orta ve İç Asya’da Hayvan Biçimine Girme İnancı ve Türk Sanatı İle İlişkisi. Mimar Sinan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2. İstanbul: Mimar Sinan Yayınları. Çoruhlu, Y. (1995). Nagyszentmiklos Hazinesindeki İki Sürahi Üzerinde Bulunan Yırtıcı Kuş (Kartal/ Garuda) Figürlü Kompozisyonların Türk Sanatı ve İkonografisindeki Yeri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları. Çoruhlu, Y. (1988). Anadolu Selçuklu Taş Tezyinatında Orta Asya İle Bağlantılar. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Tez. Çoruhlu, Y. (2002). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Erkiletlioğlu, H. ve Güler, O. (1996). Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri, Erciyes Üniversitesi Yayınları. Hoppal, M. (2012). Avrasya’da şamanlar. (çev. Bülent Bayram. H. Şevket Çağatay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Kafesoğlu, İ. (1980). Eski Türk dini. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Kavuncuoğlu, P. A. (2003). Selçuklu Dönemi Konya ve Yöresi Çini ve Seramiklerindeki Sembolik Motiflerin Günümüz Kültür ve Sanat Eğitimindeki Yeri ve Önemi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Gazi Üniversitesi, Seramik Eğitimi Anabilim Dalı, Ankara. Ögel, Ö. (1972). Türklerde Kartal ve Kartal Arması. Türk Kültürü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Öney, G. (1972). Anadolu Selçuklu Mimarisinde Avcı Kuşlar, Tek ve Çift Başlı Kartal. Malazgirt Armağanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Öney, G. (1998). “Anatolian Sljuk Tıles and Pottery”, The Story of Ottoman Tıles and Ceramıcs, (Editör: Prof. Dr. Ara Altun), İstanbul: Istanbul Stock Exchange Publıcatıon. Önder, M. (1977). Selçuklu Devri Kubad-Abad Sarayı Çini Süslemeleri. Kültür ve Sanat, Kültür Bakanlığı Yayınları, 5. Ankara. Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların eski dini. (çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: İşaret Yayınları. Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da kutsal bitkiler ve hayvanlar. (çev. Aykut Kazancıgil). İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Stranger, N. K. (2002). Using Multimedia To Train Pre-Service Art Teachers In The Graphic Design Content Area In partial fulfillment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy Colorado State University Fort Collins, Colorado. Uçar T. F. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım, İstanbul: İnkılap Yayınları. Uraz, M. (1992). Türk mitolojisi. İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.