YAŞAMIN ÖZNESİNDEN ORTAMIN NESNESİNE

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 59 - 67, 01.04.2019

Alper Değerli

Öz

Teknolojik gelişimin hızının giderek ivmelendiği günümüzde, yaşamımızın tüm pratiklerinde olduğu
gibi iletişim kurma biçimlerimiz de sarsıcı yenilik ve değişimlerin etki alanında kalmaktadır. Ne var ki
bu süreç bireyin erişebilirliğinin sınırlarını genişletirken, kültür endüstrisinin tahakkümü altında
bireyselliği de pekiştirmektedir. Öz'ün çekimi anlamına gelen "selfie" kavramı da bu dönüşümün en
net yansımalarından biri olarak karşımıza çıkar. Fotoğrafta kendini merkezde konumlandıran birey,
diğer tüm şeyleri sıradanlaştırır. Ancak kendini tam da merkeze yerleştiren birey, ironik biçimde
aynılaşmanın kurbanı olarak kimliksizleşmekte ve silikleşmektedir. Diğer bir ifade ile “öz” kitle
tarafından emilip tüketilmektedir, çekilen şeyden arta kalan ise “ortamın nesnesinden” başka bir şey
değildir. Bir anlamda Barthes'in deyimiyle punctum’dan söz etmek gittikçe zorlaşmakta, punctum
studium’a dönüşerek sıradanlığın nedeni olmaktadır. Bu çerçevede betimsel analiz yönteminin
kullanıldığı çalışmada; Atget’nin 20. yüzyılın başlarında, insandan arındırılmış, boş ve özgür olarak
fotoğrafladığı Paris’ten, günümüz özçekimlerinin arka planında yer alan, ancak aynılaşan fotoğraflarla
yine “boş” kalan günümüz Paris’ine doğru tarihsel yolculuğa çıkılmış; hastane personeli tarafından
ölüm döşeğindeki hastalar kullanılarak ya da ziyaretçiler tarafından da Vinci’nin Mona Lisa’sı ile
gerçekleştirilen özçekimler bağlamında selfie fotoğraflarında punctum’un yok oluşu irdelenmeye
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Selfie, özçekim, fotoğraf, punctum

Kaynakça

• Adorno, Theodor W. (2005). “Kültür Endüstrisi Yeniden Düşünmek”, Kitle İletişim Kuramları. Erol Mutlu (drl.). Ankara: Ütopya Yayınevi, ss.240-249. Akarsu, Bedia (1979). Çağdaş Felsefe. İstanbul: Devlet Kitapları. Barthes, Roland (2014). Camera Lucida. Reha Akçakaya (çev.). İstanbul: Altıkırkbeş Yayın. Benjamin, Walter (2012). Fotoğrafın Kısa Tarihi. Osman Akınhay (çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı. Berger, John (2016). Bir Fotoğrafı Anlamak. Beril Eyüboğlu, Yurdanur Salman, Müge Gürsoy Sökmen ve Semih Sökmen (çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Berger, John (2016). Görme Biçimleri. Yurdanur Salman (çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Carlson, Marvin (2013). Performans: Eleştirel Bir Giriş. Beliz Güçbilmez (çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. Giddens, Anthony (2014). Modernite ve Bireysel-Kimlik: Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. Ümit Tatlıcan (çev.). İstanbul: Say Yayınları, 2014. Goffman, Erving (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. Barış Cezar (çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Gombrich, E.H. (2015). Sanatın Öyküsü. Erol Erduran ve Ömer Erduran (çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi. Horkheimer Max ve Theodor W. Adorno (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. Nihat Ülner ve Elif Öztarhan Karadoğan (çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık. Jameson, Fredrick (2005). “Kitle Kültüründe Şeyleşme ve Ütopya”, Kitle İletişim Kuramları. Erol Mutlu (drl.). Ankara: Ütopya Yayınevi, ss.250-284. Jenkins, Richard (2016). Sosyal Kimlik. Gül Bostancı (çev.). İstanbul: Everest Yayınları. Kang, Jaeho (2015). Walter Benjamin ve Medya. Deniz Gedizlioğlu (çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi. Simmel, Georg (2015). Bireysellik ve Kültür. Tuncay Birkan (çev.). İstanbul: Metis Yayınları. Sontag, Susan (2011). Fotoğraf Üzerine. Osman Akınhay (çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı. BBC (2015). https://www.bbc.com/news/blogs-news-from-elsewhere-32703322. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018. Durham Students Abroad (2016). https://durhamstudentsabroad.com/2016/03/31/march-madness/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018. The Telegraph (2016).Crowd turns its back on Hillary Clinton as photo captures the age of the selfie http://www.telegraph.co.uk/news/2016/09/25/crowd-turns-its-back-on-hillary-clinton-as-photocaptures- the-ag/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2018. Daily Star (2010). Nurse celebrates last day on job by taking sick selfie with paralysed patients, https://www.dailystar.co.uk/news/latest-news/528356/nurse-sick-selfie-with-paralysed-patients. Erişim tarihi: 18 Nisan 2018. Daily Mail (2015a). Young medical student could be kicked off her course after she took a selfie of herself smiling next to a seriously ill woman in Mexico. http://www.dailymail.co.uk/news/article- 3192508/Young-medical-student-kicked-course-took-selfie-smiling-seriously-ill-woman-Mexico.html. Erişim tarihi: 18 Nisan 2018. Daily Mail (2015b). Nurse nicknamed 'Angel of Death' admits 'taking selfies with dead patients was wrong' but denies multiple murder charges before Italian judge.http://www.dailymail.co.uk/news/article-2931417/Angel-Death-Italian-nurse-Daniella-Poggialiadmits- taking-selfies-dead-patients-wrong.html. Erişim tarihi: 18 Nisan 2018. Périple (2016). Issu du tourisme de masse, voici le touriste massue. http://periple.com/tourisme-demasse- et-le-touriste-massue.php Erişim Tarihi: 18 Nisan 2018. Open Culture (2017). Mona Lisa Selfie: A Montage of Social Media Photos Taken at the Louvre and Put on Instagram. http://www.openculture.com/2017/11/mona-lisa-selfie-a-montage-of-social-mediaphotos- taken-at-t)he-louvre-and-put-on-instagram.html Erişim Tarihi: 18 Nisan 2018. Slamp, Katie (2014). It's Just Katie. https://klslemp44.wordpress.com/ Erişim Tarihi: 18 Nisan 2018. The Family Adventure Project (2015). http://www.familyadventureproject.org/2015/06/a-mona-lisaselfie- really/ Erişim Tarihi: 18 Nisan 2018.