KOCAELİ/ KARAMÜRSEL İLÇESİ KIRSAL YERLEŞMELERİ ÜZERİNE ANALİZLER: AVCIKÖY ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 4, 514 - 532, 01.10.2019

Mehtap Özbayraktar , Tuğba Yinelek

Öz

Türkiye’de 6360 sayılı kanun ile 14 ilde Büyükşehir
belediyesi kurulmuş ve sınırları yeniden çizilmiş; “köy” tüzel kişiliği
kaldırılarak ilçe belediyesine “mahalle” olarak katılmıştır. Bu durumda kentin
bir parçası haline gelen kırsal yerleşmelerdeki dokuların korunması,
belgelenmesi ve bu yerleşmelere özel çözümler üretilmesi zorunluluğunu da
gündeme getirmiştir. Kanuna
göre belirtilen sorunlarla baş başa kalan yerleşimlerden biri de Kocaeli
köyleridir. Çalışmanın amacı, “Avcıköy”ün kırsal mimari ve doku özelliklerini
analiz etmek, sorunlarını ortaya koymak, kırsal yerleşmelere ait veri
çalışmalarına katkı sağlamak ve bu yolla kırsal mimarinin geleceğini
tartışmaktır. Çalışma alanı olan Kocaeli Karamürsel kırsal yerleşmeleri üzerine
günümüze kadar herhangi bir bilimsel çalışma yapılmamış olması, bu çalışmanın
önemini bir kez daha arttırmaktadır. Çalışma kapsamında alan ile ilgili
literatür araştırması ve alan çalışması; köyün doku karakteristiklerinin
incelenmesi için ise işlev, kullanım durumu ve kat adedi analizleri
yapılmıştır. Alanda köy halkı ile yapılan yüz yüze görüşmeler Avcıköy’de işsizlik
sorunu, ısınma problemleri, su kesintileri, sağlık ocağı ve köy okulunun
olmamasının köydeki genç nüfusun göç etmesine neden olduğunu ve köy nüfusunun
giderek yaşlandığını ortaya koymuştur. Alandaki problemlerle birlikte köy halkı
tarımdan giderek uzaklaşmakta, kırsal konutlar köy halkının ihtiyaçlarını
karşılamadığı için terk edilmekte; bitişik parsellerde yeni betonarme konutlar
yapmaktadır. Analizler kırsal konut özelliğini taşıyan konut sayısının da
giderek azaldığını göstermiştir. Mevcut kırsal konut analizleri Avcıköy’de tek
bir konut tipolojisinden bahsedilemeyeceğini ortaya çıkarmıştır. Yine de en çok
rastlanılan kırsal konutlara göre bir sonuca varılabilmektedir. Özgün dokusunu
koruyan konutların çoğunluğu sokağa dayalı yerleşime sahip, sokak ile herhangi
bir elemanla ayrılmamıştır. Komşu parselle ise bazen taş duvar bazen de
herhangi bir sınır elemanı ile ayrılmamış konutlara rastlanmıştır. Yerleşimde
en çok karşılaşılan kırsal konutlar “zemin + 1 kat ”tan oluşmaktadır. En yoğun
olarak ahşap karkas + kerpiç dolgu tekniği kullanılmıştır. Yapı malzemesi ise
ahşap + kerpiç tir. Çatı tipleri kırma ve beşik çatıdır. Çalışma bir kez daha
göstermiştir ki, kırsal konutların ve yaşantısının sürdürülebilirliği, köydeki
üretimin ve tarımın sürdürülebilirliğine bağlıdır. Ayrıca köyün mevcut
potansiyellerinin kullanılması ile odak noktası olması, köy koşullarına uygun,
alanın sorunlarına özel yasal düzenlemelerin mutlaka çıkarılması ve bu
çalışmanın Kocaeli’nin diğer ilçelerini kapsayacak şekilde genişletilmesi
önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kırsal Köy Yerleşmesi, Kırsal Köy konutu, Mekân analizi, Karamürsel, Avcıköy

Kaynakça

• Akın, G., Akın, N. ve Eres, Z. (2003). Kırsal Mimarlık Envanteri Fiş Örnekleri Ve Kullanım Kılavuzu- TÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Kılavuzu. İstanbul: TÜBA-TÜKSEK Yayınları, s.53-72. Avcıköy Köy Muhtarlığı Arşivi (2018). Avcıköy Köyü, Karamürsel, Kocaeli, Türkiye (2018). http://bucivar.com/kocaeli/karamursel/avcikoy. Erişim tarihi: 19.11.2018. Avcıköy, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Şehir Rehberi (2019), https://rehber.kocaeli.bel.tr/portal.html. Erişim tarihi:09.09.2019. Başoğlan Avşar, Ö. (2016). “Muğla –Yerkesik Kırsalı Örneğinde Kırsal Mimarinin Geleceğinin Tartışılması”, Ege Mimarlık, 9, s.14-19. Bayram, G. (2012). Ege’de Kırsal Mimari Araştırmaları (Manisa Kayacık Örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Eminağaoğlu, Z. (2004). Kırsal Yerleşmelerde Dış Mekân Organizasyonu- İlgili Politikalar Ve Değerlendirmeler (Yayınlanmamış Doktora Tezi). KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Erdoğan, N., Özbayraktar, M. ve Ayyıldız, S. (2011). Tarihi İzmit Kent Merkezi Geleneksel Konutları. İstanbul: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür yayınları. Eres, Z. (2013). Türkiye’de Geleneksel Kırsal Mimarinin Korunması: Tarihsel Süreç, Yasal Boyut. K. K. Eyüpgiller, Z. Eres (Yay. haz.), Mimari ve Kentsel Koruma/ Prof. Dr. Nur Akın'a Armağan (s. 457-469) içinde. İstanbul: YEM Yayın. Eres, Z. (2016). Mimari Ve Arkeolojik Koruma Kültürü Üzerine Yazılar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Galitekin, A. N. (1998). Gölcük Örcün Köyü ve Baba Sultan Zaviyesi. Kocaeli: Gölcük Belediyesi Kültür Yayınları No: 1. İller Bankası (1970). İzmit analitik etüdleri. İmar Planlama ve Yapı Daire Reisliği Şehircilik İşleri Müdürlüğü. Ankara: Harita Genel Müdürlüğü Matbaası. Kahvecioğlu, H. (2002). Traditional Environments And Rapid Change: Case Of Örcün And Saraylı. H. Turgut and P. Kellett (Ed.), Second International Symposium, IAPS CSBE Network, Traditional Environments in A New Millenium, Defining Principles and Professional Practice (s. 195-199) İçinde. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi. Kahvecioğlu, H. (2009). “Zamana direnen yerleşimler: Saraylı ve Örcün”, KMİM. TMMOB Mimarlar Odası Kocaeli Şubesi Mimarlık Dergisi, (4), s. 18-22. Karamürsel Avcı Köyü (2015, 26 Nisan). Avcıköy, Karamürsel- Türkiye [Facebook durum güncellemesi], https://tr-tr.facebook.com/karamurselavcikoyu/posts/10150573050794999. Erişim tarihi: 19.11.2018. Karamürsel Belediyesi (2015 -2019 Stratejik Planı: 16). www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/aOH0y+STRATEJIK_PLAN_SON.pdf. Erişim tarihi: 19.11.2018. Karamürsel Haritası Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Arşivi (2018). Kaya, M. ve Gecili, D. (2016). 19. Yy Karamürsel Kazasının Sosyal ve Ekonomik Durumu: Temettuat Defterleri Örneği. Uluslararası Karamürsel Alp ve Tarihi Sempozyumu içinde (s. 603- 654). Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Yayınları No: 35. Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi. Kocaeli Doğa Yürüyüş Parkurları (2008). Ö. Polat ve A. Yeşildağ (Ed.). İstanbul: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı Yayınları 1. Köksal, G. (2013). Gölcük Mimari Miras. İzmit: Gölcük Belediyesi, Gölcük Vizyon 2023 Kültür Vizyon Serisi. Ondört ilde büyükşehir belediyesi ve yirmi yedi ilçe kurulması ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun (2012, 12 Kasım). http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6360.doc. Erişim tarihi: 19.11.2018. Özdemir, E. (2012). Kaptan-ı Derya Karamürsel. İstanbul: Zinde Yayınevi. Sergün, Ü. (1986). Kocaeli Yarımadasında Kırsal Yerleşme. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları N. 3370. Türkiye İstatistik Kurumu (2018). Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr). Erişim tarihi: 19.11.2018. Urry, J. (2015). Mekanları Tüketmek (2. Baskı). (R. G. Öğdül, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Usanmaz, B. (2007). Gölcük-Saraylı Köyü Sit Koruma Projesi: Fiziksel Düzenleme İçin Ön Koşul ve İlkelerinin Araştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, Restorasyon Programı, İstanbul. Yılmaz, M. (2015). “Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı (1980-2012)”, Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi, (33), s.161-187, http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunidcd/issue/archive. Erişim tarihi: 19.11.2018.