TEBRİZ VE İSFAHAN ÖRNEKLERİNDE GRAND BAZAARLAR

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 3, 254 - 270, 02.07.2020

Mustafa Kavraz Demet Yılmaz Yıldırım

Öz

Sosyal, kültürel, ekonomik, ticari ve dini gibi birçok faaliyetlerin yürütüldüğü ve İslam kentleri için büyük önem taşıyan bazaarlar bulunduğu konuma bağlı olarak farklı büyüklüklerde ve niteliklerde inşa edilmişlerdir. Her bir lonca için ayrı bir bölüm ayrılan ve farklı işlevlerin farklı alanlarda yer aldığı bazaarlar organik ya da planlı bir şekilde tasarlanmışlardır. Farklı coğrafyalarda farklı mimari özellik taşıyan bazaarların en önemlilerinden olan Tebriz ve İsfahan Grand Bazaar’ları tarihi İpek Yolu üzerinde bulunmaları nedeniyle ayrı önem taşımışlardır. İsfahan Grand Bazaarı iki ayrı merkezdeki bazaarların birleşmesiyle oluşurken Tebriz Grand Bazaarı tek parça halinde gelişmiştir. Isı, ışık, havalandırma gibi fiziksel gereksinimlerin etkili olduğu bu bazaarların tasarımlarında estetik de önemli olmuştur. Ayrıca, bu bazaarların yerel malzemeler kullanılarak inşaa edilmesi, hem dayanım hem estetik hem de fiziksel çevreye duyarlılık açısından etkili sonuçların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Çalışmada İpek Yolu üzerinde bulunmaları nedeniyle ayrı öneme sahip olan Tebriz ve İsfahan Grand Bazaar’lar yerinde gözlemlenerek fotoğraflanmıştır. Belirtilen bazaarlarda hem literatür çalışması hem de yerinde gözlem ve tespit çalışmaları yapılarak bu bazaarların işlev, konum, biçim, teknik ve çevre koşullarına uyumu gibi farklı özellikleri incelenmiş ve analiz edilmiştir. Böylece bir taraftan bazaarların yapısal özelliklerinin özgünlüğü diğer taraftan kent strüktüründeki yeri ve öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. Tüm bu veriler baazarların bina ölçeğinde özgün yapılar olduğunu gösterdiği gibi kentsel ölçekte de önemli birer kimlik yapıları olduğuna işaret etmektedir. Çalışma kentlerde yapılacak yeni düzenlemelerde bazaara ilişkin veri sağlaması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Grand Bazaar, Tebriz, İsfahan, Tasarım

Kaynakça

• Adelzadeh, A. (2016). Social dimensions of bazaar in historical cities of Iran: The Tabriz Bazaar. The International Journal of Engineering And Science (IJES), 5(5), 36-44.
• Afkan, K. B. and Rouz, R. K. (2015). Analysis of bazaars and shopping centers as urban spaces via space syntax software (Case Studies: Iranian Bazaars and Tehran Shopping Centers).
• International Journal of Architecture and Urban Development, 5(2), 13-22. Assari, A., Mahesh, T. M. and Assari E. (2012). Conservation of historic urban core in traditional Islamic culture: Case study of Isfahan city. Indian Journal of Science and Technology, 5(1), 1970-1976.
• Edgü, E. and Ünlü, A. (2012). Traditional shopping: A Syntactic comparison of commercial spaces in Iran and Turkey. Eighth International Space Syntax Symposium 2012, Santiago, PUC, 1-24.
• Hanachi, P. and Yadollahi, S. (2011). Tabriz historical bazaar in the context of change. ICOMOS 17th General Assembly, Paris, 1028-1039.
• Iranian Cultural Heritage, Handicrafts And Tourism Organization (ICHHTO), (2009). Tabriz Historical Bazaar Complex, UNESCO World Heritage Convention Nomination of Properties for Inclusion on The World Heritage.