ORGANİZASYONEL STRES KAYNAKLARI VE İŞ-YAŞAM DENGESİNİN KADIN MİMARLAR ÖZELİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 3, 311 - 320, 02.07.2020

Tülay Çivici

Öz

Bireyin çalışma veya sosyal yaşamında karşılaştığı olay/durumlardan kaynaklanan bazı uyarıcılara fiziksel ve psikolojik tepkisi olarak ortaya çıkan stres, çalışan ve çalışma ortamı sağlığının korunmasında önemli risk faktörlerindendir. Birey üzerindeki etkisinin yanı sıra dolaylı olarak çalışma ortamını da etkilemektedir. Stres insan odaklı yapısı dolayısıyla inşaat sektörü çalışanlarının da sıklıkla yaşadığı bir durumdur. Stresin kontrol altına alınabilmesi için, stres kaynaklarını belirlenmesi önceliklidir. Bu çalışmada; iş yaşamında karşılaşılan stres kaynakları, iş-yaşam dengesini bozan olay/durumların etki düzeyleri ile demografik değişkenlere göre farklılıkları ve işten ayrılma niyeti kadın mimarlar özelinde araştırılmıştır. Çalışmada, literatürden yararlanılarak anket formu düzenlenmiştir. Veri toplama aracı olarak hazırlanan anket formunda yer alan soru/ifadelerde mimarlık ofisi ve yüklenici/tedarikçi firmada çalışan kadın mimarların, stres kaynakları ve iş-yaşam dengesini bozan olay/durumlardan etkilenme düzeylerini derecelendirmeleri istenmiştir. Anket çalışması 157 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Kadın mimarları; işin belli bir sürede bitirilme zorunluluğu, çalışma ortamının erkek egemen olması, uzun ve düzensiz çalışma saatleri, aynı anda birden fazla kişiye karşı sorumlu olma, sektördeki kadına yönelik önyargı, çalışma hayatında kadının kişisel sorumlulukları en yüksek düzeyde etkileyen stres kaynakları olduğu bulgular arasındadır. Ayrıca elde edilen bulgular; kadın mimarların iş-yaşam dengesi kurmakta orta düzeyde zorlandıklarını ve işten ayrılma niyetlerinin düşük düzeyde olduğunu göstermektedir. Çalışma bulguları, uzun ve düzensiz çalışma saatleri, işin belli bir sürede bitirilme zorunluluğu ve aynı anda birden fazla kişiye karşı sorumlu olma gibi inşaat sektörü ile karakterize olmuş özelliklerin de kadın mimarlar üzerinde stres yarattığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın Mimarlar, Stres Kaynakları, İş-Yaşam Dengesi, İşten Ayrılma Niyeti

Kaynakça

• Aytaç, S. (2015). Stres kaynakları ve stresin psikolojik semptomlarının öfke kontrolü ile ilişkisi: Polis memurları üzerine bir araştırma. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 69, 1-27.
• Balcı, A. (2000). Öğretim elemanlarının iş stresi, kuram ve uygulama. Nobel Yayınları.
• Baltaş, A. ve Baltaş Z. (2008). Stres ve başa çıkma yolları, 24. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bayar, Ö., Haskan Avcı, Ö. ve Koç, M. (2017). Kadın üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rolü stresi, namus anlayışı ve toplumsal cinsiyet rolü tutumu. Ulakbilge, 17 (5), 1835-1853.
• Bowen, P., Govender, R. ve Edwards, P. (2014). Structural equation modeling of occupational stress in the construction ındustry. Journal of Construction Engineering and Management, 140 (9), 1-15.
• Cam, E. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde çalışan kadınlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-10. Caven, V. (2005). Constructing a career: Women Architects at Work. Career Development International, 9 (5), 518–531.
• Ciravoğlu A. (2004). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın mimarlar ve yapılı çevrede Kadın. Mimar.İst, 4 (14), 44-46.
• Cooper C. L, Rout, U. ve Fragher, B. (1989). Mental health, job satisfaction and job stressi in general practitioners. Bmj, 298, 366-370.
• Cushway, D. ve Tyler, P. (1996). Stress in clinical psychologists. International Journal of Social Psychiatry, 42, 141-149.
• Dağdeviren, M., Erasalan E. ve Kurt M. (2005). Çalışanların toplam iş yükü seviyelerinin belirlenmesine yönelik bir model ve uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2 (4), 517-525.
• Djebarnı, R. (1996). The ımpact of stress in site management effectiveness. Construction Management and Economics, 14, 281–293.
• Ekinci, H. ve Ekici, S. (2003). Yöneticiler üzerindeki etkileri açısından stres kaynakları ve bir uygulama. Uludağ Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 22(2), 93-111.
• Eraydın, A. ve Türkün, A. (2004). Cinsiyet ayrımcılığının sürdüğü bir toplumda kadın olmak. N. T. Dostoğlu (Ed.), Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Şehirciliği I: Cumhuriyet Döneminde Kadın ve Mimarlık içinde (1-18 ss.). Ankara: Mimarlar Odası Yayınları.
• Fielden, S.L., Davidson, M.J., Gale, A.W., ve Davey, C.L. (2000). Women in construction: the untapped resource. Construction Management and Economics, 18(1), 113-121. Goldenhar, L.M., Swanson, N.G.,
• Hurrell, J.J.Jr., Avima, R., ve Deddens, J. (1998). Stressors and adverse outcomes for female construction workers. Journal of Occupational Health Psychology, 3(1), 19-32.
• Güler, P. A. (2018). İş-yaşam dengesini sağlayan faktörlerin kadın akademisyenler için belirlenmesi: Lojistik regresyon analizi. İstanbul Kadın Araştırmaları Dergisi, 16, 31-44.
• Gümüştekin, E. ve Öztemiz, B. (2004). Örgütsel stres yönetimi ve uçucu personel üzerinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23, 61-85.
• Günday, F. D. ve Keleş, H. N. (2017). Örgütsel stresin işten ayrılma niyetine etkisi: Görgül bir araştırma. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi, (16. UİK Özel Sayısı), 681-694.
• Hall, D. T. ve Richter, J. (1988). Balancing work life and home life: What can organizations do to help?. The Academy Of Management Executive, 2(3), 213- 223. Haşit, G., Yaşar O.(2015). Çalışan kadınlarda örgütsel stres kaynakları: Bir kamu kurumu örneği. Sakarya İktisat Dergisi, 4(4), 1-30.
• Kalaycı, Ş. (2005). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 1-460.
• Leung, M.Y., Chan, Y.S. ve Olomolaiye, P. (2008). Impact of stress on the performance of construction project managers. Journal of Construction Engineering And Management, 134(8), 644-652.
• Lingard, H., Francis, V. ve Turner, M. (2010). The rhythms of project life: A longitudinal analysis of work hours and work–life experiences in construction. Construction Management and Economics, 28(10), 1085-1098.
• Loosemore, M. ve Galea, N. (2008). Genderlect and conflict in the Australian construction industry. Construction Management And Economics, 26(2), 125–135.
• Love, P.E.D. ve Edwards, D.J., (2005). Taking the pulse of UK construction project managers health: İnfluence of job demands, job control and social support on psychological wellbeing. Engineering Construction And Architectural Management, 21(1), 88–101.
• Magnuson, J. (1990). Stress managment. Journal of Property Management, 55(3), 24-26.
• Ng, S.T., Skitmore, R.M., Leung, T.K.C. (2005) Manageability of stress among construction project participants, engineering. Construction and Architectural Management 12(3), 264–282.
• Özçelik, S. (2011). İnşaat sektöründe Kadın Profesyoneller. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Sang, K.J.C., Dainty, A.R.J. ve Ison, S.G. (2007). Gender: A risk factor for occupational stress in the architectural profession?. Construction Management and Economics, 25(12), 1305-1317. Selvi M. S.,
• Erdem Y. ve Kayar Y., (2014). Örgütsel stres ve baş etme yolları: Tekirdağ adliyesi örneği. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 56-75. Soysal, A. (2009). İş yaşamında stres. Çimento İşveren Dergisi, 23(3), 17-40.
• Sunell K. ve Jaın, A. K. (2012). Essence and consequences of stress in the work place. Journal of Organisation & Human Behaviour, 1(3), 1-11.
• Turunç, Ö. ve Eruş, A. (2010). İş-aile yaşam çatışmasının iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkileri: İş stresinin aracılık rolü. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19, 415-440.
• Topgül, S. (2016). İş ve aile yaşamı dengesi(zliği)nin kadın çalışanlar üzerindeki etkileri. Yönetim ve Ekonomi, 23(1), 216-231.