KUŞ EVLERİ ÜZERİNE DÜŞÜNMEK VE YENİDEN TASARLAMAK: İLK YIL TASARIM STÜDYOSU DENEYİMİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 4, 479 - 493, 30.09.2020

Meltem Özçakı

Öz

Farklı medeniyetler tarafından kuşlara önem verilmiş ve söz konusu ilgi sanat eserlerinde kuş temasına yer verilerek gösterilmiştir. Uçabilmeleri nedeniyle hayranlık duyulmuş, Tanrı’ya yaklaşabildikleri gerekçesiyle kutsal sayılmışlardır. Gübrelerinin tarımsal üretim açısından önemli olması, etlerinin besin maddesi olarak tüketilmeleri gibi nedenlerle kuşlardan farklı şekillerde yararlanılmıştır. Tüketim amacıyla kendilerine ve gübrelerine daha kolay erişebilmek ve sistematik olarak toplayabilmek için çeşitli yuvalar yapılmıştır. Söz konusu barınma yerleri çeşitli medeniyetler tarafından Milattan Önceki Çağlardan başlanılarak yapılmıştır. Osmanlı Toplumu’nda da bu bağlamda kuşlar için yapılar inşa edilmiştir. Bunun yanı sıra diğer medeniyetlerde görülmeyip sadece Osmanlı Devleti bünyesinde görülen bir uygulama vardır. Burada kuşlardan fayda sağlanması düşünülmez. Bu yapılardaki amaç sadece kuşların barınması isteğidir. Kuşlar için yapılan kuşevi şeklinde ifade edilen yapıların diğer özelliği, insanların kullandıkları yapıların cephelerinde yer almalarıdır. Bazen cami, bazen görkemli bir konutu andıran kuşevleri, yüzyıllar içinde Osmanlı Mimarisi’nin bir unsuru haline gelmiştir. Osmanlı Toplumu’nda yaygın bir uygulama alanı bulan kuşevlerinin günümüz Türk Toplumu’nda ve Mimarisi’nde uygulanmaması ise düşündürücüdür.
Kuşevlerinin tekrar hatırlanması ve yeniden tasarlanması için Mimarlık Bölümü, birinci sınıfta okuyan 37 öğrencinin katılımı ile bir çalışma yapılmıştır. Çalışma 2019-2020 Eğitim öğretim Yılı, Güz Yarıyılı’nda gerçekleşmiştir. Çalışma kapsamında öğrenciler kuşevleri ile ilgili metin okumaları yapıp farklı malzemeleri kullanarak kuşevi maketleri yapmıştır. Ayrıca konuyla bağlantılı destekleyici uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Bu makale kapsamında, bu süreçte amaçlanan, öğrenilen ve meydana getirilen ürünler ile ilgili bilgi paylaşılmaktadır. Makalede öncelikle kuşevlerinin temel özellikleri aktarılmış ve Osmanlı Toplumu ile Mimarisi açısından önemi üzerinde durulmuştur. Ardından kuşevleri ile ilgili öğrencilerle gerçekleştirilen çalışma hakkında bilgi verilmiştir. Söz konusu ürünlerden örneklere ait görseller sunulmuştur. Amaçlananlar, elde edilenler ve çalışmanın öğrencilere katkısı değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuşevleri, Mimarlık Eğitimi, Mimari Tasarım, Atölye Çalışması, Maket

Kaynakça

• Akalın, Ş. (2002) “Kuşevi”, İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, Cilt: 26, s. 472-473.
• Akay, F. (2004) “Kuş Evleri”, Skylife, sayı: 3, s. 108-114.
• AnaBritannica (1989) “Kuş Evi”, İstanbul: Ana Yayıncılık A.Ş. ve Encyclopaedia Britannica INC., cilt: 14, s. 100.
• Atak, E. (2017) “Tokat Tarihi Yapılarındaki Kuşevleri”, The Journal of Academic Social Science Studies, Autumn I, Sayı: 59, s. 323-342.
• Atalay Aktuğ, C. (2010) “Seramik Eserlerde Evin Anlamı”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı: 6, s. 23-33.
• Aycı, M. (Edt.) (2009) Şefkat Estetiği Kuşevleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Barışta, H. Ö. (1994) “Kuş Evi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, Cilt: 5, s. 133-134.
• Barışta, H. Ö. (2011) “Osmanlı İmparatorluğu Dönemi İstanbul Camilerinden Kuşevleri”, Din ve Hayat, Sayı: 14, s. 130-133.
• Barışta, H. Ö., (ty.) “Osmanlı İmparatorluğu Döneminden Kuşevleri”, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=384317. Erişim Tarihi 09.07.2019.
• Bekleyen, A. (2007) “Diyarbakır Kırsalındaki Güvercin Evleri: Boranhaneler, Karaçalı (Tilalo) Köyü”, Trakya Univ J Sci, Sayı: 8(2), s. 99-107.
• Bektaş, C. (2003) Kuş Evleri (Bird - Houses), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Çalışkan, C. İ. ve Koç, E. (2019) “Kuşevleri ve 3 Boyutlu Baskı Yöntemi ile Üretimi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sayı: 13, s. 167-185.
• Çolak, İ. (2019) “Osmanlı Zamanının Mutlu Hayvanları”, Zafer Dergisi - Bilim Araştırma Kültür Sanat Dergisi, Şubat, Sayı: 506, s. 40-44.
• Çolak, İ. (ty.a), “Osmanlı’da Hayvan Sevgisi ve Hayvan Hakları 1”, Yenidünya Dergisi, https://yenidunyadergisi.com/osmanlida-hayvan-sevgisi-ve-hayvan-haklari-1/. Erişim Tarihi 08.07.2019.
• Çolak, İ., (ty.b), “Osmanlı’da Hayvan Sevgisi ve Hayvan Hakları 2”, Yenidünya Dergisi, https://yenidunyadergisi.com/osmanlida-hayvan-sevgisi-ve-hayvan-haklari-2/. Erişim Tarihi 08.07.2019.
• Çorağan Karakaya, N. (2014) “Kayseri'nin Gesi Beldesi, Küçük Bürüngüz (Subaşı) Köyü İle Ağırnas Vadisi’ndeki Bizans Dönemine Ait Sivil-Zirai Kaya Yapıları”, Turkish Studies, Volume 9/10 Fall, s. 335-358.
• Ferri, M. (2018). “Ancient Artificial Nests to Attract Swifts, Sparrows and Starlings to Exploit them as Food”, Birds as Food: Anthropological and Cross-disciplinary Perspectives, Duhart F, Macbeth H. (Ed), The International Commission on the Anthropology of Food and Nutrition (ICAF), s. 217-239.
• Hasol, D. (1998) “Kuş evi, kuş köşkü”, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, s. 284.
• İmamoğlu, V.; Korumaz, M. ve İmamoğlu, Ç. (2005) “A Fantasy in Central Anatolian Architectural Heritage: Dove Cotes and Towers in Kayseri”, METU Journal of the Faculty of Architecture, Sayı: 22:2; s. 79-90.
• İnan, T. ve Azmanoğlu, R. (2016) “Belgesel Fotoğrafçılık Tekniğiyle Osmanlı Dönemi Kuş Saraylarının İncelenmesi”, Turkish Studies, Volume 11/2 Winter 2016, s. 583-610.
• İşçen, Y. (2007) “Gesi Bağları Güvercinlikleri”, Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi, Sayı: Ekim.
• İşçen, Y. (2009) “Kapadokya ve Güvercinlikler”, Peribacası Kapadokya Kültür ve Tanıtım Dergisi, Sayı: Ağustos.
• Müderrisoğlu, F. (2009) “Kuşevleri”, Şefkat Estetiği Kuşevleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, Aycı, M. (Edt.), s. 149-169.
• Nasr, S. H. (Prof. Dr. Seyyid Hüseyin Nasr ile söyleşi) (2009) Şefkat Estetiği Kuşevleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, Aycı, M. (Edt.), s. 253-259.
• Neftçi, A. (2010) İstanbul’un 100 Kuşevi, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Onur Erman, D. (2009) Seramik Sanatında Kuş Figürü Üzerine Deneysel Uygulamalar, Dizdar Terviel, C. (danışman), Basılmamış Sanatta Yeterlilik Eseri Çalışması Raporu, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı.
• Onur Erman, D. (2014) “Bird Houses in Turkish Culture and Contemporary Applications”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Sayı: 122, s. 306-311.
• Özen, R. (2012) “Bird Shelters in Turkey: Birdhouses and Dovecotes”, Journal of the Faculty of Veterinary Medicine, Kafkas University, Sayı: 18 (6), s. 1079-1082.
• Serim, Ö. R. (2016) Anadolu Medeniyetinde Kuş Evleri ve Güvercinlikler, Eurasian House, Ankara.
• Sözen, M. (Prof. Dr. Metin Sözen ile söyleşi) (2009) Şefkat Estetiği Kuşevleri, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, Aycı, M. (Edt.), s. 195-202.
• Şölenay, E. ve Çelikoğlu, Ö. (2012) “Bir Malzeme Olarak Seramiğin Kuşevlerinde Kullanılması”, Anadolu Üniversitesi Sanat & Tasarım Dergisi, Sayı: 2, s. 41-51.
• Thema Larousse Tematik Ansiklopedi (1993-1994) “Kuş Evleri”, Larousse, Milliyet, Cilt: 6, s. 292-293.
• Ülgen, A. (1994) “Türk Mimarîsinin Minyatür Yapıları: Kuş evleri”, Tarih ve Medeniyet, Eylül, Sayı: 7, s. 55-58.
• Ürgüplü, G. (2013) Derin Ekoloji Bağlamında Kentte Sokak Hayvanlarıyla Birlikte Yaşamak Olgusunun İncelenmesi, Hacıhasanoğlu, O. (danışman), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Disiplinlerarası Anabilim Dalı, Disiplinlerarası Kentsel Tasarım Programı.
• Yörükoğlu, S. (2008) Kültürel Mirasın Yeni Nesile Aktarılması Amacıyla Kuş Evlerinin Görsel Sanatlar Dersi Programında Kullanılması, Özel, A. (danışman), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı.