SOMUT VE SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIN KORUNMASI: TÜRK HAMAMI ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 19, 01.01.2021

Ayşem Yanar Feryal Söylemezoğlu Zeynep Erdoğan Özlen Özgen

Öz

“Türk hamamı” yaşayan ve kuşaklar boyu aktarılan bir kültürel zenginliğin önemli bir simgesi olduğundan hem somut hem de somut olmayan kültürel mirasın birlikte korunması ve sürdürülmesi açısından önemli bir örnektir. Bu çalışmanın amacı; somut ve somut olmayan kültürel mirasın birlikte korunması ve sürdürülmesi bağlamında Türk hamamının mekânsal, fonksiyonel ve geleneksel özelliklerinin ortaya konulması ve Türk hamamı objelerinin ayrıntılı olarak incelenmesidir. Çalışmada ayrıca, somut kültürel mirasın korunması bağlamında, tarihi değeri olan ve müzelere dönüştürülen hamamların da incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanı yöntemi, kültürel mirasın korunması ve Türk hamam kültürü ile ilgili literatürün taranmasına dayanan betimsel tarama modelidir. Türk hamamının mekânsal, fonksiyonel ve geleneksel özelliklerinin yanı sıra Türk hamamı objelerinin özelliklerini vurgulayan ve Türk hamamı müzelerini yansıtan örnekler içeren görseller ile literatür bulguları desteklenmiştir. Çalışmanın sonuç bölümünde, Türk hamam geleneğinin yaşatılabilmesi, somut ve somut olmayan kültürel mirasın birlikte korunması açısından Anadolu’nun hemen her kentinde yer alan tarihi hamamların fonksiyonlarını sürdürülmesi için çaba gösterilmesinin önemine değinilmiş, bunun mümkün olmadığı durumlarda ise hamamların müzelere dönüştürülerek kaybolmalarının önlenmesinin en azından somut kültürel mirasın korunması açısından bir çözüm olarak görülmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras, Türk hamamı, Hamam geleneği, Hamam objeleri, Türk Hamam müzeleri

PRESERVATION OF TANGIBLE AND INTANGIBLE CULTURAL HERITAGE: SAMPLE OF TURKISH BATH

Öz

Since the "Turkish bath" is an important symbol of a living and cultural wealth that has been passed down through generations, it is an important example in terms of preserving and maintaining both tangible and intangible cultural heritage together. The aim of the study is to reveal the spatial, functional, and traditional features of the Turkish bath in the concrete and intangible cultural context and to examine the objects of Turkish bath in detail. In the study, it was also aimed to evaluate the baths with historical value and converted into museums in the context of tangible cultural heritage. The method of his study is a descriptive survey model based on reviewing the literature on the cultural heritage and Turkish bath culture. The literature findings are supported with visual materials that highlight the characteristics of Turkish bath objects and reflect the Turkish bath museums, as well as the spatial, functional, and traditional properties of Turkish baths. In the conclusion section of the study, the importance of making efforts to keep the tradition of the Turkish bath alive and to maintain the functions of the historical baths located in almost every city of Anatolia where there is tangible and intangible cultural heritage are mentioned. In cases where this is not possible, it was emphasized that turning historical baths into museums and preventing their disappearance should be seen as a solution at least in terms of protecting the tangible cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage, Turkish bath, Turkish bath tradition, Turkish bath objects, Turkish bath museums

Kaynakça

• REFERENCES Ambrose, T.; Paine, C. (2006). Museum Basics. 2nd ed. UK: Routledge.
• Anonymous. (2016). Retrieved from: http://www.berksav.org/berksav&turkislameserleri2.asp
• Anonymous. (2016a). Retrieved from: http://www.sehirlersavasi.com/ilce-resimleri/index.asp?resimid=3038&ilce=11&il=1
• Anonymous. (2016b). Retrieved from: http://www.e-yalova.com/il%C3%A7eler/termal.html
• Anonymous. (2016c). Retrieved from: http://www.ekrembugraekinci.com/makale.asp?id=533
• Anonymous. (2016d). Retrieved from: http://www.constantinople-historical-fine-arts-emporium.com/index.php/galleries/gallery-1
• Anonymous. (2016e). Retrieved from: http://www.yoldakitosbaga.files.wordpress.com
• Anonymous. (2016f). Retrieved from: http://www.beypazari.bel.tr/rehber-8-hamam-muzesi.html
• Anonymous. (2016g). Retrieved from: http://muzeyum.istanbul.edu.tr/?page_id=6591
• Anonymous. (2016h). Retrieved from: http://iutercih.istanbul.edu.tr/index.php/author/s-turkoglu/
• Anonymous, (1997). Ayna. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. Cilt. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları Hürriyet Ofset, s.178
• Anonymous (2019a). Buhurdan, Gülabdan. Büyük Türkçe Sözlük. www.sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 06/08/2019
• Anonymous (2019b). Sabunluk. Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü. www.sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 06/08/2019
• Anonymous (2019c). Mühür, Peşkir. Güncel Türkçe Sözlük. www.sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 05/09/2019
• Arlı, M. (1990). Köy El Sanatları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:1185. Ders kitabı: 339. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Baskı Ofset Ünitesi, Ankara, 76s.
• Arseven, C.E. (1950a). Mühür. Sanat Ansiklopedisi. Cilt III, XIV. Fasikül, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s.1481.
• Arseven, C.E.(1950b.) Nalın. Sanat Ansiklopedisi. Cilt III. XIV. Fasikül, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, s.1498.
• Arseven, C.E. (1952). Tarak. Sanat Ansiklopedisi. Cilt IV. Milli Eğitim Bakanlığı. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1912-1913.
• Arseven, C.E.(1958). Ayna. Sanat Ansiklopedisi. Maarif Basımevi. Cilt 1. s.142.
• Atalayer, G. (1980). Buldan dokumaları. Devlet Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksekokulu. Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. 180s.
• Basat, E. M. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikten Koruyabilmek. Milli Folklor, 61-71.
• Black, G. (2005). The Engaging Museum: Developing Museums for Visitor Involvement. UK: Routledge.
• Bozok, D. (2005). Türk Hamamı ve Geleneklerinin Turizmde Uygulanışı: Bursa Merkez İlçede Bir Araştırma. Balıkesir Sosyal Bilimler Dergisi, 62-86.
• Büyüktanır, F. (2009). Geçmişten Günümüze Sivas’ta Hamam Kültürü. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Halk Bilimi (Folklor) Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Sivas.
• Davulcu, M. (2020). Antalya-Elmalı’da Hamam Kültürü ve “Bey Hamamı” Folklor Akademi Dergisi. Cilt:3, Sayı: 1, 185-210.
• Demir, S. (2013). Türk Hamam Müzesi ve Kına Hamamı Sergisi. Ankara Araştırmaları Dergisi, 48-55.
• Elmasoğlu,K.,Ertürk,H. (2019). Marka Ritüellerinin Marka İmajına Yansımaları: Ayasofya Hürrem Sultan Hamamı. Gümüşhane University e-journal of Faculty of Communication. vol.1,number 1. p;205-238.
• Emiroğlu, İ. (2010). Konya’da Hamam Kültürü ve Kullanım Eşyaları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Konya
• Erdoğdu, A. (2000). Osmanlı mutfağında kullanılan sofra gereçleri. Hünkar Beğendi: 700 Yıllık Mutfak Kültürü. Çevik, Nihal Kadıoğlu (yayına hazırlayan). Kültür Bakanlığı Yayınları: 2348, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: 290. Maddi Kültür Dizisi:24. TŞOF Plaka Matbaacılık, II Baskı. 61-74.
• Gaziantep Turkish Bath. (Gaziantep Hamam Müzesi). http://www.gaziantepturizm.gov.tr/TR,174063/gaziantep-hamam-muzesi.html . Erişim Tarihi. 22.09.2020.
• Ito, N. (2003). IntangibleCultural Heritage Involved in TangibleCultural Heritage. Retrieved from: http://www.international.icomos.org/victoriafalls2003/ papers /A3-2%20-%Ito.pdf >.
• Koçu, R.E. (1969). Peştamal. Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Sümerbank Kültür Yayınları, 255s.
• Kuruçay, A. (2011). İstanbul’un 100 Hamamı. İstanbul: İBB Kültür A.Ş. yayınları.
• Marstine, J. (2006). New Museum Theory and Practice. UK: Blackwell Publishing.
• Ortaç, H.S. (1994). Kadife ve havlu dokuma teknikleri, geleneksel ürünlerinin özellikleri ve özgün çalışmalar. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora tezi (yayımlanmamış), 236s.
• Önge, Y. (1988). Mimarbaşı Koca Sinan'ın Yaşadığı Çağ ve Eserleri. iS: T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü.
• Özel,N.(2016). Müzelerde Bilginin Düzenlenmesi ve Erişime Sunulması: Ankara'daki Müzelere Yönelik Bir Araştırma. DTCF Dergisi 56.1: 177-209.
• Özgen, Ö. (2016). Kültürel Miras Kapsamında “Türk Hamamı” Üzerine Bir İnceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42,11-138.
• Renda, G. (2012). Ressam Gözüyle Osmanlı Hamamı. N. Ergin içinde, Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari, Tarih ve İmgelem (s. 369-403). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tofaş Sanat Galerisi (2009). Eski Hamam Eski Tas. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 3007, Mas Matbaacılık.
• Türkan, K. (2009). Türk Masallarında Mimari: Hamam ve İşlevleri. Milli Folklor, 162-174.
• Türkoğlu, S. 1995. Maden sanatı ve kuyumculuk. Geleneksel Türk Sanatları (hazırlayan: Özel, M.). Kültür Bakanlığı. Cem Ofset, İstanbul, 13-41.
• Uluumay, E. (2009). Hamam Kültürü Üzerine, Eski Hamam Eski Tas. iSTANBUL: Tofaş Sanat Galerisi Yayınları: 1, Yapı Kredi Yayınları: 3007, Mas Matbaacılık.
• Unesco. (2004). Yamato Declaration on Integrated Approaches for Safeguarding Tangible and Intangible Cultural Heritage International Conference on The Safe Guarding of Tangible and Intangible Heritage Organized by the Japanese Agency for Cultural Affairs and UNESCO. Japan.
• Yaman, T. (2010). Türk Hamamının Mekansal Kurgusu“ İstanbul Hamamları. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İç Mimarlık Anabilim / Anasanat Dalı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Yegül, F. K. (2009). Anadolu Su Kültürü: Türk Hamamları ve Yıkanma Geleneğinin Kökleri ve Geleceği. Anatolia, 99-118.
• Yegül, F. K. (2012). “Anadolu Hamam Kültürü: Bin Işık Huzmesi, Bin Ilık Parmak”, Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari, Tarih ve İmgelem. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 16-66.
• Yılmazkaya, O. (2002). Aydınlık Kubbenin Altındaki Sıcaklık Türk Hamamı. İstnabul: Çitlembik.