COVİD 19 AŞISI İLE İLGİLİ İNFODEMİNİN BİREYLERİN AŞI OLMA KARARINA ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 363 - 382, 01.04.2022

Merve Ergüney Betül Kara

Öz

Covid 19 pandemisi ile birlikte gerek Türkiye’de gerekse dünya genelinde pandeminin büyüklüğü, hastalığın kökeni, bulaşma yolları, teşhisi, tedavisi vb. konulara yönelik gerçek dışı haberlerin hızla yayıldığı görülmüştür. Bunun bir neticesi olarak, Covid 19 pandemisi konusunda en yetkili kurumlardan biri olan Dünya Sağlık Örgütü bu durumu “infodemi” olarak adlandırmıştır. 2020 yılının Aralık ayından itibaren Türkiye’de Covid 19 aşılama çalışmalarının başlamasıyla birlikte aşı ile ilgili de pek çok infodemik bilgi hızla yayılmaya başlamıştır. Bu çalışmanın genel amacı, Türkiye’de Covid 19 aşısı ile ilgili yalan, yanlış ve komplo teorisi içeren bilgi ve haberlerin Samsun Üniversitesi öğrencilerinin aşı olma kararına etkisini tespit etmektir. Çalışmada veri toplama tekniği olarak ‘anket’ kullanılmıştır. Dijital ortamda hazırlanan anket Samsun Üniversitesi’nde okuyan tüm öğrencilere kısa mesaj yoluyla gönderilmiş ve 29.07.2021 - 16.08.2021 tarihleri arasında cevaplanan 517 anketin verileri çalışmada kullanılmıştır. Toplanan veriler nicel olarak incelenmiş ve ankette yer alan açık uçlu sorulara verilen cevaplardan dikkat çekici olanları da araştırma bulgularına eklenerek yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda Samsun Üniversitesi öğrencilerinin genel olarak Covid 19 aşısına yönelik yalan haberlerden dolayı endişelendikleri ve bu haberlerin aşı olma kararlarını etkilediği ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid 19, Koronavirüs, Pandemi, Covid 19 Aşısı, İnfodemi, Yalan Haber.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

THE EFFECT OF THE COVİD-19 VACCINE-RELATED INFODEMIC ON INDIVIDUALS' DECISION TO VACCINATE

Öz

With the Covid 19 epidemic, it has been observed that untrue news about issues such as the size of the epidemic, the origin of the disease, the ways of transmission, diagnosis and treatment, both in Turkey and around the world, spread rapidly. As a result of this, the World Health Organization, one of the most authoritative institutions on the Covid 19 epidemic, has named this situation "infodemia". The start of Covid 19 vaccination studies in Turkey as of December 2020 has led to the rapid spread of many infodemic information about the vaccine. The general purpose of this study is to determine the effect of false, false and conspiracy theory information and news about the Covid 19 vaccine on the decision of Samsun University students to be vaccinated. In the study, 'questionnaire' was used as a data collection technique. The questionnaire prepared in the digital environment was sent via short message to all students at Samsun University and the data of 517 questionnaires answered between 29.07.2021 and 16.08.2021 were used in the study. The collected data were analyzed quantitatively and the remarkable answers to the open-ended questions in the questionnaire were added to the research findings and interpreted. As a result of the research, it was revealed that Samsun University students were generally worried about the fake news about the Covid 19 vaccine, and this news affected their decision to be vaccinated.

Anahtar Kelimeler

Covid 19, Coronavirus, Pandemic, Covid 19 Vaccine, İnfodemic, Fake News.

Kaynakça

• Akbal E, Gökler ME. (2020). COVID-19 Salgını Sürecinde Eksikliği Ortaya Çıkan Bir Gerçek: Sağlık Okuryazarlığı. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 5(COVID-19 Özel Sayısı), 148-155.
• Akyüz, S. S. (2020). Yanlış Bilgi Salgını: COVID-19 Salgını Döneminde Türkiye’de Dolaşıma Giren Sahte Haberler. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi(34), 422-444.
• Akyüz, S. S. (2021) Aşı Karşıtlığı ve Şeffaflık Algısında İletişim Pratikleri ve Siyasal Atıf Aidiyetlerin Rolü, Yeni Medya Elektronik Dergisi, 5 (2), 172-185.
• Akyüz, S. S. , Kazaz, M. & Gülnar, B. (2021). İletişim Fakültesi Öğrencilerinin Sahte/Yalan Haberlerle İlgili Görüşlerine Yönelik Betimleyici Bir Çalışma . Selçuk İletişim, 14 (1) , 216-239.
• Andreu-Sánchez, C. ve Martín-Pascual, M.Á. (2020). Fake images of the SARS-CoV-2 coronavirus in the communication of information at the beginning of the first Covid-19 pandemic. El profesional de la información, 29(3):1–10.
• BBC. (2020, Aralık 3). Covid aşılarıyla ilgili komplo teorileri neler, bilim insanları bunları nasıl çürütüyor? BBC. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55172316
• BBC. (2021, Haziran 18). Covid aşıları kısırlığa yol açar mı, hastalığı geçirenler ne zaman olabilir, uzun vadeli etkileri neler? BBC. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57530274
• BM Türkiye Haberler. (2020, Temmuz 6). BM: COVID-19 hakkında yanlış bilginin yayılmasını önlemek için sosyal medya paylaşımınızın içeriğini bir kez daha düşünün. BM Türkiye Haberler. https://turkey.un.org/tr/52048-bm-covid-19-hakkinda-yanlis-bilginin-yayilmasini-onlemek-icin-sosyal-medya-paylasiminizin
• Bozkurt, F. (2021). Covıd-19 Pandemi Sürecindeki Sahte ve Yalan Haberlerin Bir Getirisi: İnfodeminin Türkiye Bağlamında İncelenmesi. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4 (7) , 135-151 .
• Çıtak, G. ve Aksoy, Ö. D. (2020). Aşılamada Önemli Bir Engel: Aşı Reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
• Dijital Haber Raporu. (2018). Reuters Institute for the Study of Journalism Digital News Report 2018. https://teyit.org/turkiye-sahtehabere-en-cok-maruz-kalanulke#:~:text=Reuters%20Digital%20News%20Report%202018,internetteki%20yanl%C4%B1%C5%9F%20b ilgiden%20endi%C5%9Fe%20duyuyor
• Dolu, İ., Söğüt, S. ve Cangöl, E. (2021). Sağlık Alanında Çalışmayan Akademisyenlerin Aşı Reddi ile İlgili Görüşlerinin İncelenmesi. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci, 13(2), 287-94.
• Edson C.T. Jr., Zheng, W.L. ve Richard, L. (2018). Defining ‘fake news’. Digital Journalism, 6(2), 137-153.
• Erkekoğlu, P., Köse, S. B. E., Balcı, A. ve Yirün, A. (2020). Aşı kararsızlığı ve COVID-19’un etkileri. Literatür Eczacılık Bilimleri Dergisi, 9(2), 208-220.
• Eysenbach, G. (2020). How to fight an infodemic: the four pillars of infodemic management. Journal of medical Internet research, 22(6), e21820.
• Gazete Duvar. (2021, Temmuz 1). Faruk Bildirici: Gazetecinin ölümünden aşıyı suçlamanın alemi ne?, Gazete Duvar. https://www.gazeteduvar.com.tr/faruk-bildirici-gazetecinin-olumunden-asiyi-suclamanin-alemi-ne-haber-1527210
• Groza, A. (2020). Detecting fake news for the new coronavirus by reasoning on the Covid-19 ontology. arXiv preprint, https://arxiv.org/abs/2004.12330
• Güler, B. (2020, Haziran 22). İran'da sahte içkiden ölenlerin sayısı 800'e yaklaştı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/iranda-sahte-ickidenolenlerin-sayisi-800e-yaklasti/1822904
• Hu, Z., Yang, Z., Li, Q. ve Zhang, A. (2020). The COVID-19 infodemic: infodemiology study analyzing stigmatizing search terms. Journal of medical Internet research, 22(11), e22639.
• Hürriyet. (2021, Mayıs 26). Milyonlarca insan bu yüzden aşı olmuyor! Yalan haberlerin kaynağı bulundu. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/milyonlarca-insan-bu-yuzden-asi-olmuyor-yalan-haberlerin-kaynagi-bulundu-41818736
• İçişleri Bakanlığı Genelgesi. (2021). Bazı Faaliyetler İçin PCR Testi Zorunluluğu Genelgesi. https://www.icisleri.gov.tr/bazi-faaliyetler-icin-pcr-testi-zorunlulugu-genelgesi-gonderildi
• Kavaklı, N. (2019). Üniversite Öğrencileri Arasında İnternet Teyit/Doğrulama Platformlarının Kullanımı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 398-411.
• Keyes, R. (2019). Hakikat ötesi çağ: Günümüz dünyasında yalancılık ve aldatma. Deli Dolu.
• Kricorian, K., Civen, R., & Equils, O. (2021). COVID-19 vaccine hesitancy: misinformation and perceptions of vaccine safety. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 1-8.
• Leask, J. (2020). Vaccines-lessons from three centuries of protest. https://www.nature.com/articles/d41586-020-02671-0
• Lockyer, B., Islam, S., Rahman, A., Dickerson, J., Pickett, K., Sheldon, T., Wright, J., McEachan, R., Sheard, L., & Bradford Institute for Health Research Covid-19 Scientific Advisory Group (2021). Understanding COVID-19 misinformation and vaccine hesitancy in context: Findings from a qualitative study involving citizens in Bradford, UK. Health expectations: an international journal of public participation in health care and health policy, 24(4), 1158–1167. https://doi.org/10.1111/hex.13240
• Loomba, S., de Figueiredo, A., Piatek, S. J., de Graaf, K. ve Larson, H. J. (2021). Measuring the impact of COVID-19 vaccine misinformation on vaccination intent in the UK and USA. Nature human behaviour, 5(3), 337-348.
• Mert, E. (2021). Yeni Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Mutlu Binark (Der.)içinde, Anket, Çevrimiçi Anket Tekniği ve Çevrimiçi’nde Anket Uygulaması (s. 93-123). İstanbul. Ayrıntı Yayınları.
• Milliyet (2020, Aralık 15). Son dakika! Dünya bunu konuşuyor! Koronavirüs aşısıyla çip... Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/galeri/son-dakika-dunya-bunu-konusuyor-koronavirus-asisiyla-cip-6380172/6
• O'Connor, C. ve Murphy, M. (2020). Going viral: doctors must tackle fake news in the covid-19 pandemic. BMJ (Clinical research ed.), 369, m1587. doi:10.1136/bmj.m1587
• Ofcom Report. (2021). Covid-19 news and information: consumption and attitudes. https://www.ofcom.org.uk/research-and-data/tv-radio-and-on-demand/news-media/coronavirus-news-consumption-attitudes-behaviour
• Okyay, P. (2021). COVID-19 Pandemisinin Mevcut Durumu ve Gelecek Öngörüleri. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 4(1), 97-103.
• Pakkan, Ş. (2021). İnfodemik Dünya: Sağlık Habercilerinin Pandemi Sürecinde İnfodemiye İlişkin Tespit Ve Önerileri. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2021(55), 56-79.
• Patwa, P., Sharma, S., Pykl, S., Guptha, V., Kumari, G., Akhtar, M. S., ... & Chakraborty, T. (2021, February). Fighting an infodemic: Covid-19 fake news dataset. In International Workshop on Combating On line Ho st ile Posts in Regional Languages dur ing Emerge ncy Si tuation (pp. 21-29). Springer, Cham.
• Popiołeki, M., Hapek, M. ve Barańska, M. (2021). Infodemia – an analysis of fake news in polish news portals and traditional media during the coronavirus pandemic. Communication and SocietyOpen AccessVolume, 34(4), 81 – 98.
• Sarıoğlu, E. B. ve Turan, E. (2020). COVID-19 ile ilgili haberlerde bilginin yeniden üretilmesi sürecinin infodemik açıdan analizi. Turkish Studies, 15(6), 819-837.
• Solomon, D. H., Bucala, R., Kaplan, M. J., & Nigrovic, P. A. (2020). The “Infodemic” of COVID‐19. Arthritis & Rheumatology, 72(11), 1806-1808.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2011). Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Bakanlık Yayın No: 814. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20Te%C5%9Fviki%20S%C3%B6zl%C3%BCk.pdf
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2019). T.C. Sağlık Bakanlığı 2019-2023 Stratejik Planı. (2019). https://stratejikplan.saglik.gov.tr/files/TC-Saglik-Bakanligi-2019-2023-Stratejik-Plan-Web-Katalog.pdf
• TC. Sağlık Bakanlığı. (2018). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması. https://sggm.saglik.gov.tr/Eklenti/39699/0/soya-rapor-1pdf.pdf
• TRT Akademi. (2020). İnfodemi Araştırması Raporu. https://trtakademi.net/koronavirus-kategori/trt-akademi-infodemi-arastirmasi-raporu/
• Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) (2020). Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu. Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Tüzün, H., Demirköse, H., Özkan, S., Uğraş Dikmen, A. ve İlhan, M. N. (2020). Covid-19 Pandemisi Ve Risk İletişimi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi Özel Sayı, 1-8.
• Vosoughi, S., Roy, D., & Aral, S. (2018). The spread of true and false news online. Science, 357(6380), 1146-1151.
• We Are Social. (2021). Digital in 2021. https://recrodigital.com/dijital-2021-raporunda-turkiye-ve-dunyada-internet-ve-sosyal-medya-kullanimi-karsilastirmasi-ocak-2021/
• Wilson S.L. ve Wiysonge C. (2020). Social media and vaccine hesitancy. BMJ Global Health, 5e004206 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33097547/
• Yalman, F. (2021). Aşı Kabulünü Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 9 (2) , 706-719. DOI: 10.33715/inonusaglik.827895