İLİŞKİSEL MEKÂNIN ALGILANMASINDA DUYUSAL EŞİKLER: KİŞİSEL BİR DENEYİM

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 4, 935 - 952, 01.10.2023

Derya Elmalı Şen Merve Uluçay Temel

https://doi.org/10.7456/tojdac.1324982

Öz

İLİŞKİSEL MEKÂNIN ALGILANMASINDA DUYUSAL EŞİKLER: KİŞİSEL BİR DENEYİM

ÖZ
İnsan ve mekân arasında önemi yadsınamayacak olan ilişki vardır ve bu ilişki mimarlık yazınında sıklıkla beden ve mekân ilişkisi olarak karşılık bulmaktadır. Mekân, tasarlanmış ve bitmişliğin temsili olmaktan öte; onu deneyimleyen bedenle yeniden kurulan ve artiküle olan, anlam veren, ayıran ve toplayan, izin veren veya engel olan ilişkisel bir olgudur. Her bireyin bir mekânı deneyimleme serüveni, kendi benliğinde taşıdığı -kültüründen, geçmiş deneyimlerinden, kazandığı öğretilerden, amaçlarından, vb. sebeplerden kaynaklanan- özellikleri ile farklılaşmakta; her mekân da kendi içinde keşfedilmeyi bekleyen izler, uyarıcı/duyusal eşikler, sınırlayıcılar ve çeşitli potansiyeller barındırmaktadır. Dolayısı ile mekân deneyimi her beden için farklı anlamlara bürünen ve her bireyin kişisel özellikleri ile özgünleşen bir eylem halini almaktadır. Bu çalışma; beden ile mekân arasındaki iletişimin hangi parametreler altında şekillendiğini ve bir bireyin bir mekân içindeki yönelimlerinin nelerden etkilendiğini öznel bir metot yardımı ile sorgulamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda; beden ile mekân arasındaki etkileşime yönelik bir literatür taraması yapılmış olup, algısal sürecin bileşenlerini okurun zihninde somutlaştırmak adına bir mekânsal okuma modeli önerilmiştir. Önerilen sistem öznel bir alan çalışması ile desteklenmiştir. Alan çalışması, belirlenen bir mekânda bireysel bir deneyim üzerine planlanmış olup mekân ile beden arasındaki etkileşime yön vereceği ön görülen mekânsal bileşenlerin not edildiği duyum haritalarını içermektedir.
Anahtar Kelimeler: Mekân Algısı, İlişkisel Mekân, Mekânsal Eşikler, Duyum Haritası, Kişisel Deneyim


SENSORY THRESHOLDS IN THE PERCEPTION OF RELATIONAL SPACE: A PERSONAL EXPERIENCE

ABSTRACT
There is an undeniable relationship between humans and space, which is often referred to as the body-space relationship in architectural literature. Space, beyond being a representation of design and finality, is a relational phenomenon that is reestablished and articulated with the experiencing body, giving meaning, separating and bringing together, permitting or obstructing. Each individual's journey of experiencing a space differentiates based on their own characteristics derived from their culture, past experiences, acquired knowledge, intentions, and so on. Likewise, each space contains traces waiting to be discovered, stimulating/sensory thresholds, constraints, and various potentials within itself. Therefore, the experience of space takes on an active role, transforming into different meanings for each body and becoming personalized through individual characteristics. This study aims to investigate the parameters shaping the communication between the body and space and examine the influences on an individual's orientations within a space through a subjective method. In line with this objective, a literature review on the interaction between the body and space has been conducted, and a spatial reading model has been proposed to concretize the components of the perceptual process in the reader's mind. The proposed system is supported by a subjective field study. The field study is designed to focus on an individual experience within a designated space and includes sensory maps that record spatial components predicted to influence the interaction between space and the body.
Keywords: Perception of Space, Relational Space, Spatial Thresholds, Sensory Map, Personal Experience.

Anahtar Kelimeler

Mekân Algısı, İlişkisel Mekân, Mekânsal Eşikler, Duyum Haritası, Kişisel Deneyim

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

SENSORY THRESHOLDS IN THE PERCEPTION OF RELATIONAL SPACE: A PERSONAL EXPERIENCE

Öz

İLİŞKİSEL MEKÂNIN ALGILANMASINDA DUYUSAL EŞİKLER: KİŞİSEL BİR DENEYİM

ÖZ
İnsan ve mekân arasında önemi yadsınamayacak olan ilişki vardır ve bu ilişki mimarlık yazınında sıklıkla beden ve mekân ilişkisi olarak karşılık bulmaktadır. Mekân, tasarlanmış ve bitmişliğin temsili olmaktan öte; onu deneyimleyen bedenle yeniden kurulan ve artiküle olan, anlam veren, ayıran ve toplayan, izin veren veya engel olan ilişkisel bir olgudur. Her bireyin bir mekânı deneyimleme serüveni, kendi benliğinde taşıdığı -kültüründen, geçmiş deneyimlerinden, kazandığı öğretilerden, amaçlarından, vb. sebeplerden kaynaklanan- özellikleri ile farklılaşmakta; her mekân da kendi içinde keşfedilmeyi bekleyen izler, uyarıcı/duyusal eşikler, sınırlayıcılar ve çeşitli potansiyeller barındırmaktadır. Dolayısı ile mekân deneyimi her beden için farklı anlamlara bürünen ve her bireyin kişisel özellikleri ile özgünleşen bir eylem halini almaktadır. Bu çalışma; beden ile mekân arasındaki iletişimin hangi parametreler altında şekillendiğini ve bir bireyin bir mekân içindeki yönelimlerinin nelerden etkilendiğini öznel bir metot yardımı ile sorgulamayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda; beden ile mekân arasındaki etkileşime yönelik bir literatür taraması yapılmış olup, algısal sürecin bileşenlerini okurun zihninde somutlaştırmak adına bir mekânsal okuma modeli önerilmiştir. Önerilen sistem öznel bir alan çalışması ile desteklenmiştir. Alan çalışması, belirlenen bir mekânda bireysel bir deneyim üzerine planlanmış olup mekân ile beden arasındaki etkileşime yön vereceği ön görülen mekânsal bileşenlerin not edildiği duyum haritalarını içermektedir.
Anahtar Kelimeler: Mekân Algısı, İlişkisel Mekân, Mekânsal Eşikler, Duyum Haritası, Kişisel Deneyim


SENSORY THRESHOLDS IN THE PERCEPTION OF RELATIONAL SPACE: A PERSONAL EXPERIENCE

ABSTRACT
There is an undeniable relationship between humans and space, which is often referred to as the body-space relationship in architectural literature. Space, beyond being a representation of design and finality, is a relational phenomenon that is reestablished and articulated with the experiencing body, giving meaning, separating and bringing together, permitting or obstructing. Each individual's journey of experiencing a space differentiates based on their own characteristics derived from their culture, past experiences, acquired knowledge, intentions, and so on. Likewise, each space contains traces waiting to be discovered, stimulating/sensory thresholds, constraints, and various potentials within itself. Therefore, the experience of space takes on an active role, transforming into different meanings for each body and becoming personalized through individual characteristics. This study aims to investigate the parameters shaping the communication between the body and space and examine the influences on an individual's orientations within a space through a subjective method. In line with this objective, a literature review on the interaction between the body and space has been conducted, and a spatial reading model has been proposed to concretize the components of the perceptual process in the reader's mind. The proposed system is supported by a subjective field study. The field study is designed to focus on an individual experience within a designated space and includes sensory maps that record spatial components predicted to influence the interaction between space and the body.
Keywords: Perception of Space, Relational Space, Spatial Thresholds, Sensory Map, Personal Experience.

Anahtar Kelimeler

Perception of Space, Relational Space, Spatial Thresholds, Sensory Map, Personal Experience.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Alanyalı Aral, E. (2019). İlişkisel bir eylem olarak haritalama. Dosya: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 42, 1-4.
• Altan, İ. (2015). Mimarlıkta mekân kavramı. Ofis 2005 Yayınevi.
• Appleyard, D. (1973). Notes on urban perception and knowledge. R. M. Dawns ve D. Stea (Ed.), Image and environment içinde (s. 109-114). Aldire Publishing Company.
• Arayıcı, O. (2018). Mekan algısının ve anlatımının subjektif yapısı. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 8(3), 560-564.
• Asar, H. (2013). Mimari mekân okumasında algısal deneyim analizinin bir yöntem yardımıyla irdelenmesi (Tez No. 334564) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aslan, M. (2019). Farklı yaş gruplarında propriosepsiyonun denge üzerine etkisi (Tez No. 545729) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgili, M. (2020). Coğrafyada mekân felsefesi üzerine yaklaşımlar. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (41), 88-102.
• Corner, J. (1999). The agency of mapping: Speculation, critique and invention, D. Cosgrove (Ed.), Mappings içinde (s. 213-254). Reaktion Books,
• Cüceloğlu, D. (2002). İletişim donanımları. Remzi Kitabevi.
• Çakır, S. (2019). Geçirgen yaşam ideali üzerine kurgulanmış mekanlar (Tez No. 561300) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gökçen, A. (2019). Eşik: Olgular ve imgeler bağlamında bir mekân analizi. İçtimaiyat, 3(2), 129-137.
• Göregenli, M. (2021). Çevre psikolojisi: İnsan-mekân ilişkileri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güleç, G. (2021). Mimarlıkta temsil ve tasarım araçları olarak haritalar. GRID-Architecture Planning and Design Journal, 4(1), 53-73.
• Günal, B. ve Esin, N. (2007). İnsan-mekân iletişim modeli bağlamında konutta psiko-sosyal kalitenin irdelenmesi. İTÜDERGİSİ/a, 6(1), 19-30.
• Güven, B. (2016). Etkili İletişim. Pegem Akademi.
• Hançerlioğlu, O. (1976). Felsefe Ansiklopedisi I.Cild. Remzi Kitabevi Yayınları.
• Harvey, D. (1973/2006). Sosyal adalet ve şehir. (Çev: M. Moralı). Metis Yayınları.
• Hooper, K. (1980). Perceptual aspect of architecture. E.C. Carterette ve M.P. Freedman (Ed.), Handbook of perception 10 içinde. Academic Press Inc.
• Kara, Z. (2013). Kentli beden: Mardin’de dokunma eşikleri. İdeal Kent, 9, 10-41.
• Karakaş, B. ve Türk, S. A. (2017). ODTÜ ve KTÜ Mimarlık bölümleri mekân organizasyonları üzerine bir inceleme (1950-1970). Social Sciences, 12(4), 199-211.
• Kişisel Arşiv (2022). KTÜ Mimarlık Fakültesi iç mekân ve cephe fotoğrafları.
• Merleau-Ponty, M. (2002). Phenomenology of perception. (C. Smith, trans.). Routledge.
• Norberg-Schulz, C. (1971). Existence, space and architecture. Studio Vista.
• Öztürk, G. (2020). Kıyı alanlarında gündelik hayatı kuran eşik mekânların incelenmesi (Tez No. 637495) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Pallasmaa, J. (2011). Tenin gözleri: Mimarlık ve duyular. (A. U. Kılıç, çev.). YEM Yayınları.
• Rapoport, A. (1977). Human aspects of urban form. Pergamon Press.
• Scott, G. (1914). The Architecture of Humanism: A study in the history of taste, Houghton Mifflin Company.
• Sol, L. (2003). Sentences on conceptual art. C. Harrison & P. Wood (Eds.). Art in theory 1900-2000: An anthology of changing ideas içinde (s. 849-850). Blackwell Publishing.
• Thalheimer, August (2013). Diyalektik Materyalizme Giriş. Çev. Sevinç Altınçekiç. İstanbul: Yordam Kitap. Yaparel, C. ve Elmacı, Y. (2016). Tat-koku interaksiyonları. Akademik Gıda, 14(2), 218-224.
• Yorgancıoğlu, D. ve Çalak, I. (2020). Bedensel deneyime dayalı yer bilgisinin yeniden yapılandırılması için bir yöntem irdelemesi: Deneyimsel haritalama. Megaron Dergisi, 15(1), 126-137.